100 χρόνια από την ιστορική αντιφασιστική ομιλία του Ματτεόττι

Πριν από έναν αιώνα, στις 30 Μαΐου 1924, σε ομιλία του στο ιταλικό κοινοβούλιο, ο Τζάκομο Ματτεόττι κατηγόρησε το Φασιστι

κό Κόμμα της Ιταλίας ότι είχε ανέλθει στην εξουσία με νοθεία και εκβιασμούς ψηφοφόρων.Έντεκα ημέρες μετά από εκείνη την ιστορική ομιλία, ο Ματτεόττι απήχθη και δολοφονήθηκε από τους φασίστες.

Ιταλία: 100 χρόνια από την ιστορική ομιλία του Τζιάκομο Ματεόττι

Ο Τζάκομο Ματτεόττι καταγόταν από την περιοχή του Βένετο και ήταν στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Τις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αντιτάχθηκε στη συμμετοχή της Ιταλίας στον πόλεμο με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να κρατηθεί για λίγο καιρό υπό περιορισμό στη Σικελία. Μετά τη λήξη του πολέμου εξελέγη τρεις φορές βουλευτής —το 1919, το 1921 και το 1924— ως συνεργάτης του μεγάλου μεταρρυθμιστή σοσιαλιστή Φιλίππο Τουράτι: εκείνο τον καιρό το Σοσιαλιστικό κόμμα διασπάστηκε με τον Τουράτι να ηγείται της μετριοπαθούς πτέρυγας. Ο Ματτεόττι ήταν εξαρχής ιδιαίτερα μαχητικός έναντι του φασιστικού κινήματος, το οποίο συνδυάζοντας σοσιαλισμό και εθνικισμό γνώριζε μεγάλη επιτυχία: οι Ιταλοί δεν πίστευαν ότι οι φασίστες ήταν ικανοί για τα εγκλήματα για τα οποία τούς κατηγορούσαν οι Σοσιαλιστές.

Ήδη από το 1921 όταν ο Ματτεόττι διένειμε το φυλλάδιο με τίτλο "Inchiesta Socialista sulle Gesta dei fascisti’’ (Σοσιαλιστική έρευνα για τις πράξεις των φασιστών στην Ιταλία), δέχθηκε επίθεση από ένοπλους γαιοκτήμονες του Καστελγκουλιέλμο που απαίτησαν να αποκηρύξει όσα κατήγγελλε και να εγκαταλείψει την περιοχή. Ο Ματεόττι αρνήθηκε να υπακούσει και οι συμμορίτες τον έβαλαν σ΄ ένα φορτηγό και τον περιέφεραν στον κάμπο με την κάννη ενός πιστολιού στον κρόταφο. Αυτή ήταν η πρόβα τζενεράλε για τη δολοφονία του. Σημειώνεται ότι στις ιταλικές βουλευτικές εκλογές της 6ης Απριλίου του 1924 το φασιστικό κόμμα έλαβε 4.300.000 ψήφους, συγκεντρώνοντας περίπου το 66% των ψήφων και κερδίζοντας 356 βουλευτικές έδρες, ενώ η αντιπολίτευση κέρδισε συνολικά μόνο 179 έδρες.

Η εναρκτήρια συνεδρίαση της νέας Βουλής ξεκίνησε στις 24 Μαΐου του 1924. Στις 30 Μαΐου, συνεχιζόμενων των ομιλιών ανέβηκε στο βήμα ο Τζάκομο Ματτεόττι, που είχε αναδειχθεί γενικός γραμματέας του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος, και εξαπέλυσε τις δριμύτατες καταγγελίες εναντίον του μουσολινικού κόμματος, με αδιαφιλονίκητα στοιχεία, πολλά εκ των οποίων αφορούσαν οικονομικά σκάνδαλα. Ο Ματτεόττι θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα το αποτέλεσμα των εκλογών που είχε προκύψει μετά από αφόρητες πιέσεις στους χωρικούς και απειλές εκ μέρους των μελών των φασιστικών πολιτοφυλακών. Αλλά δεν πρόλαβε. Αν είχε προλάβει ίσως να ήταν πολύ διαφορετική η πορεία της ιστορίας. Έτσι κι αλλιώς, η πρόταση του Ματτεόττι απορρίφθηκε από τη Βουλή με 285 ψήφους κατά, 57 υπέρ και 42 αποχές: οι φασίστες δεν είχαν κυριαρχήσει στις εκλογές με οριακή πλειοψηφία· αντιθέτως, είχαν σαρώσει.

Τον Ιούνιο του 1924, μετά τη δημοσίευση του βιβλίου του «Εκθέτοντας τους Fascisti: Ένα έτος φασιστικής κυριαρχίας» και δύο σκληρές και μακροσκελείς ομιλίες του στη ιταλική Βουλή στις οποίες κατήγγελλε τον φασισμό, ο Ματεόττι απήχθη και τα ίχνη του χάθηκαν. Μετά από εκτεταμένες έρευνες, το πτώμα του βρέθηκε στις 16 Ιουνίου, κοντά στο Ριάνο, σε απόσταση 20 χιλ. από τη Ρώμη: τον είχαν μαχαιρώσει δεκάδες φορές. Συνελήφθησαν πέντε άνδρες, ενώ ένας έκτος κατάφερε να διαφύγει. Στη δίκη που ακολούθησε καταδικάστηκαν οι τρεις· ο τέταρτος, ένας στρατιωτικός ονόματι Εμίλιο Ντε Μπόνο, απηλλάγη του κατηγορητηρίου. Στη συνέχεια, με παρέμβαση του υπουργικού συμβουλίου, οι τρεις καταδικασθέντες αμνηστεύτηκαν από τον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄. Ωστόσο, το 1947, ξανάνοιξε ο φάκελος και επαναλήφθηκε η δίκη: οι τρεις αμνηστευθέντες καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Από την ακροαματική διαδικασία και τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο πουθενά δεν αποδείχθηκε συμμετοχή του ίδιου του Μουσολίνι.

Το 1973, η ιστορία του Ματτεόττι μεταφέθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Φράνκο Νέρο.