Το «lifting» της πυρηνικής ενέργειας

Καθώς οδεύουμε προς τις ευρωεκλογές, η συζήτηση για τη νέα στρατηγική της Ευρώπης αναθερμαίνεται ή/και αλλάζει προσανατολισμό, αφού το μέλλον δεν είναι ποτέ δεδομένο. Όλα βασίζονται σε σενάρια και πιθανότητες. Ας δούμε για παράδειγμα το ενεργειακό τοπίο. 

Πριν από την ουκρανική κρίση, η ΕΕ εξέταζε τρεις εκδοχές: 1η εκδοχή: Σταδιακή απομάκρυνση από το ορυκτό φυσικό αέριο με μερική συνέχιση των επενδύσεων σε υποδομές, χωρίς να παραλείπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις και τις νέες πραγματικότητες στην πορεία μετάβασης σε μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα (όπως συμφωνήθηκε στη Σύνοδο του Παρισιού για το Κλίμα το 2018 και αποτυπώθηκε στην Πράσινη Συμφωνία – Green Deal - ένα χρόνο αργότερα). 2η: Δραστική μείωση της χρηματοδότησης νέων επενδύσεων για ορυκτό αέριο (αγωγοί, υγροποίηση κ.λπ.) και στροφή προς τις υποδομές παραγωγής και διανομής ανανεώσιμου αερίου (βιοαέριο από ζύμωση αποβλήτων, συνθετικό αέριο ή υδρογόνο παραγόμενο με ηλεκτρισμό από ΑΠΕ) αλλά με πλήρη αξιοποίηση των  υφισταμένων δικτύων. 3η: Παύση της χρηματοδότησης κάθε επένδυσης σε αέριο και εστίαση στον πλήρη εξηλεκτρισμό, στα κτήρια, στις μεταφορές και τη βιομηχανία, με ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ (και ενδεχομένως της πυρηνικής ενέργειας), καθώς και των ηλεκτρικών έξυπνων δικτύων.

Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Επισημαίνεται όμως, ότι σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση στην οικονομία χωρίς άνθρακα και χωρίς ορυκτά καύσιμα  είναι δεδομένη. Οι διαφορές αφορούν κυρίως στην ταχύτητα της απομάκρυνσης από το παλιό καθεστώς και στην επιλογή των φορέων μετάβασης, μεταξύ κυρίως του αερίου και του ηλεκτρισμού. Για ειδικές περιπτώσεις (όπως η Ελλάδα) αυτό αφορά και τα χρονοδιαγράμματα αποδέσμευσης από τον λιγνίτη, τις έρευνες για τους θαλάσσιους υδρογονάνθρακες και τη δυνατότητα συνετής διαχείρισης των Ευρωπαϊκών πόρων (ένα διαρκές στοίχημα). 

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η ταχύτητα της μετάβασης αλλάζει, λόγω της ανάγκης απεξάρτησης από Ρωσία. Τα παραπάνω διλήμματα εντείνονται, ενώ έρχεται να προστεθεί (στη συζήτηση) ένα ποσοστό πυρηνικής ενέργειας που θα συμπληρώνει τις ΑΠΕ.

Από την άλλη μεριά, περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace, ασκούν έντονη κριτική στις διατυπώσεις που έχουν διαρρεύσει ή και έχουν ευθέως δοθεί στη δημοσιότητα, για τις προτεραιότητες της Επιτροπής ενόψει των Ευρωεκλογών και επομένως και της ατζέντας που θα διαμορφωθεί μεταξύ υποψηφίων και ψηφοφόρων. Σημειωτέον ότι οι αρχηγοί κρατών οι οποίοι συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες στις 15 Απριλίου 2024 θα συνεχίσουν τις διαβουλεύσεις μέχρι τον Ιούνιο, άρα οι διατυπωθείσες προτάσεις του προέδρου Σαρλ Μισέλ πρέπει να θεωρούνται προσωρινές. Παρά ταύτα, η ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται φαίνεται να βάζει αυτή τη στιγμή σε προτεραιότητα τα θέματα της ασφάλειας (αμυντικής, διατροφικής, κοινωνικής…) έναντι άλλων επίσης κρίσιμων ζητημάτων όπως η Κλιματική Κρίση και το Περιβάλλον. 

Φυσικά, το θέμα των εξοπλισμών και της ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής άμυνας είναι το τελευταίο διάστημα ιδιαίτερα κρίσιμο, όπως επίσης και το θέμα της βοήθειας προς την Ουκρανία η οποία δεν φαίνεται ικανή (χωρίς την ξένη υποστήριξη) να κερδίσει τον πόλεμο ή/και να τον παρατείνει μέχρι μια πιθανή συμφωνία. Η κατάληξη αυτού του πολέμου, πέραν της ενδεχόμενης προσάρτησης εδαφών από την Ρωσία, θέτει πράγματι ένα συμβολικό και πρακτικό ερώτημα για το μέλλον της Ευρώπης.  Άρα τα όσα συμφωνηθούν θα περιέχουν μηνύματα με πολλούς αποδέκτες, συμπεριλαμβανομένων και των λαϊκιστικών κομμάτων.

Στο δύσκολο αυτό τοπίο, να μην ξεχνάμε και πολιτικούς όπως η Μαρίν Λεπέν, που δηλώνει αντίθετη στις ΑΠΕ και ο φιλελεύθερος Μακρόν ο οποίος ηγείται του λόμπι της πυρηνικής ενέργειας. Απ’ ό,τι φάνηκε στο COP29 στο Ντουμπάι, αυτό το λόμπι είναι τόσο ισχυρό ώστε κατάφερε να πείσει την ΕΕ να υιοθετήσει την άποψη της Γαλλίας για «καθαρή πυρηνική ενέργεια» η οποία μάλιστα μπορεί να είναι «σοβαρός εταίρος στην Πράσινη Μετάβαση και στη μάχη για την Κλιματική Αλλαγή».  Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον θα πρέπει να ιδωθεί και η εξαιρετικά αποκαλυπτική ομιλία καταπέλτης (1 ώρα και 49’) του Εμμανουέλ Μακρόν στη Σορβόννη στις 15/4/24 για το εξοπλιστικό και βιομηχανικό μέλλον της Ευρώπης. Η Γαλλία, με δύο νέα υπερ-όπλα, την πυρηνική ενέργεια και τους εξοπλισμούς, φιλοδοξεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Γηραιά Ήπειρο μετά το Brexit και στην μετά τη Μέρκελ εποχή. Κάτι που βέβαια κολακεύει, εκτός των άλλων, και τον Γαλλικό εθνικισμό.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην πυρηνική ενέργεια, ένα καινούργιο επιχείρημα —που φαίνεται και στις ανακοινώσεις της ίδιας της Επιτροπής— είναι ότι πέραν των κλασικών πυρηνικών μονάδων με «βαρύ ύδωρ» που έχουν ήδη κατασκευασθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής, αναδύεται και η νέα γενιά των αρθρωτών αντιδραστήρων (modular) με νέα συστήματα (παθητικής) ασφάλειας και μεγάλη γκάμα μεγεθών στα μέτρα των ποικίλων καταναλωτών – κυρίως βέβαια της βιομηχανίας. Φυσικά πρόκειται για μια νέα αγορά με νέους παίκτες, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, και για νέους γίγαντες όπως η Ινδία και η Κίνα. Ως προς αυτά, η  Ευρώπη είναι διχασμένη και τα οικολογικά κινήματα εν αναμονή.