Όταν η εξωτερική πολιτική θυμίζει περισσότερο σινεμά παρά διπλωματία

Ένας απρόσκλητος επισκέπτης, μια μουσειακού χαρακτήρα, αλλά ολική επαναφορά του αρρωστημένου βαλκανικού εθνικισμού και μια συνάντηση στις παρυφές της Αλμυράς Ερήμου του τύπου Talk for Talking, χωρίς οδικούς χάρτες και πυξίδα έστω χειρός, επανάφεραν στο προσκήνιο το μεγάλο ζητούμενο σε αυτήν τη χώρα. Ένα ζητούμενο που τείνει πλέον να παγιωθεί ως μείζον φιλοσοφικό ερώτημα υπαρξιακού περιεχομένου. Υπάρχει έστω και τυπικά διαχείριση εξωτερικής πολιτικής; Αν αυτός ο τόπος δεν προσδιορίζονταν γεωγραφικά στα Βαλκάνια, τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, στον ίδιο μεσημβρινό με το Ισραήλ, τη Μόσχα και την Αίγυπτο, το μείζον ερώτημα θα μπορούσε εύκολα να διατυπωθεί με σεξπηρικούς όρους. Επειδή όμως η γεωγραφία είναι ανελέητη, το υπαρξιακού χαρακτήρα ερώτημα περί εξωτερικής πολιτικής προσλαμβάνει και διαστάσεις μελλοντικής εθνικής επιβίωσης.

Διπλωματία και επίσκεψη πρωθυπουργού Αλβανίας, δηλώσεις πρόεδρου Βόρειας Μακεδονίας

Δεν μπορεί δηλαδή να κατακυριεύεται από διπλωματικό πανικό μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης επειδή ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, και γνωστός εντέλει επιχειρηματικός διαμεσολαβητής μεταξύ ιταλικών οίκων και του γαμπρού του Ντόναλντ Τραμπ, με επίκεντρο την ακτή της Χιμάρας, επιχειρεί να επηρεάσει πολιτικά τους Αλβανούς ψηφοφόρους που διαβιούν στη χώρας μας. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες Έλληνας ευρωβουλευτής επισκεπτόταν τον Μπελέρη στη φυλακή του προσπαθώντας να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά την επαφή αυτή εν όψει Ευρωεκλογών. Ναι, ήταν ευρωβουλευτής της πλειοψηφίας.

Μόλις προ ολίγων μηνών, ως απεσταλμένος ειδικού σκοπού μετέβη στην Αλβανία ο άμεσος συνεργάτης του Κυριάκου Μητσοτάκη για κατ’ ιδίαν επαφές. Θεωρείται και ο πρωτεργάτης της ένταξης του Μπελέρη στο Ευρωψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας. Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν στις διεθνείς σχέσεις και γενικότερα στην πολιτική. Δεν είναι δα και το τέλος του κόσμου. Φαντάζεται κάποιος τον Ράμα να απαγορεύει στον Μητσοτάκη να απευθύνει πολιτική ομιλία σε ομοεθνείς του σε κινηματοθέατρο ή σε κάποιο κλειστό γήπεδο (αν υπάρχει) των Αγίων Σαράντα;

Τελικά περισσότερος ήταν ο πανικός και ο δημοσιογραφικός πυρετός ο οποίος έλαβε διαστάσεις εθνικού πάθους και ανέδειξε ως «ρυθμιστή» του διπλωματικού αυτού θεάματος τον Μπελέρη. Αυτός ήταν ο πραγματικός πρωταγωνιστής.

Σχεδόν ταυτόχρονα μια ηλικιωμένη κυρία η οποία γαλουχήθηκε με τα πλέον διαστρεβλωμένα πρότυπα της μικρής και πικρής βαλκανικής ιστορίας, και εξελέγη πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, αποφάσισε επιτέλους να διεκδικήσει κάποιον ρόλο που θα έδινε χρώμα στην αφανή προσωπική της ζωή. Παιδί και αυτή του αρρωστημένου βαλκανισμού μας, «ξεμύτισε» από το καβούκι της και ελέω της συλλογικής ανοησίας που έπληξε τη γειτονική χώρα, όπως συχνά έχει πλήξει τη δική μας, εξέπεμψε εθνικιστικές κορώνες κενές περιεχομένου. Αμέσως τη «μαζέψανε» και θα τη συνεφέρουν με τον τρόπο που γνωρίζουν στα Δυτικά Βαλκάνια, δηλαδή με μια επίσκεψη στην προεδρία της δημοκρατίας του Αμερικανού επιτετραμμένου ο οποίος, ως γνωστόν, στην πόλη των Σκοπίων ασκεί καθήκοντα Γενικού Πολιτικού Σταθμάρχη.

Σημασία σε αυτήν την κακόγουστη θεατρική παράσταση του ανέκαθεν ρωσόφιλου VMRO, του κόμματος που εξελέγη, έχουν οι αντιδράσεις των ημεδαπών πολιτικών δυνάμεων. Διπλωματικός πανικός και πάλι, όπου η Νέα Δημοκρατία ανακαλύπτει εξ ανάγκης την καταραμένη Συμφωνία των Πρεσπών, την οποία υπέγραψε ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα. Το ΠΑΣΟΚ, πιστό στην αυθάδειά του που προκύπτει από την πολιτική αμορφωσιά του, επιτίθεται στη Συμφωνία των Πρεσπών. Ακροδεξιότερα ο Κυριάκος ο Βελόπουλος, διά χειρός Κυρίου προφανώς, ζητά από την κυβέρνηση να ακυρώσει τη διεθνή συμφωνία. Να τα βάλει, δηλαδή, ευθέως με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Μιλάμε για κορύφωση του συνδρόμου πολιτικής αμετροέπειας. Όλα αυτά την ώρα που οι πάντες περίμεναν με ανυπομονησία και αγωνία την Ουάσιγκτον και την Κομισιόν να εκδώσουν ανακοινώσεις διά των οποίων θα καταδικαζόταν η νεοεκλεγείσα ηλικιωμένη κυρία στη Βόρεια Μακεδονία, στη βάση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Οποία υποκρισία, ασφαλώς. Οποία ανεντιμότης. Ψιλοπράγματα, ωστόσο, αν αναλογιστεί κανείς με ποιους όρους ασκείται η εξωτερική πολιτική στη χώρα αυτή της νότιας χερσονήσου του Αίμου.

Πριν από λίγες εβδομάδες, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη συμφωνούσε με τη γερμανική διπλωματία και αποφάσιζε, αυτή μόνη άραγε (;), να επιχειρήσει την αναγνώριση του Κοσσόβου από τον θεσμό. Η κυρία Μπακογιάννη καταστρατηγούσε, δηλαδή, μία πάγια πολιτική γραμμή του Υπουργείου Εξωτερικών. Έξαλλο το Βελιγράδι με την Αθήνα, έξαλλο και το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο το μόνο που θέλει να αποφύγει τούτη την ώρα είναι μία νέα έκρηξη στα Δυτικά Βαλκάνια.

Ουδείς εν Ελλάδι αντελήφθη με σαφήνεια τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους η ελληνίδα πολιτικός προέβη σε αυτήν την εντυπωσιακού εύρους διπλωματική πιρουέτα. Μάλλον η λέξη «ακροβασία» θα ταίριαζε καλύτερα στην περίσταση. Όλα αυτά συνέβησαν τη στιγμή που η ελληνική διπλωματία γνώριζε πολύ καλά πως οι Σέρβοι της Βοσνίας, αυτό το πολιτικό αποκούμπι κάθε βαλκανικού εθνικιστικού λαϊκισμού, είναι έτοιμοι να αποσκιρτήσουν από την Ομοσπονδία της Βοσνίας προκαλώντας ευρύτερη κρίση με ακόμη πιο ευρύτερες συνέπειες.

Σε αυτό λοιπόν το πολιτικό περιβάλλον και σε τούτην τη γειτονιά, η ελληνική πλευρά επιχειρεί να διαχειριστεί τις κρίσεις και τα προβλήματα με τρόπους που ταιριάζουν σε ιδιότυπο θερμοκήπιο εκκόλαψης νηπίων. Μόνον που τα Βαλκάνια ούτε νηπιαγωγείο ήταν ποτέ, ούτε και ως χώρος ανέξοδων πειραματισμών θα μπορούσε να λειτουργήσει. Κάθε λάθος χειρισμός επαναφέρει σύνδρομα ενός τραυματικού παρελθόντος. Τα αταβιστικά ανακλαστικά είναι άμεσα και ξεπροβάλλουν αυτόματα από τις «μαύρες τρύπες» της ιστορίας.

Συνάντηση Κυριάκου Μητσοτάκη και Ταγίπ Ερντογάν

Η «εβδομάδα των διπλωματικών παθών» ολοκληρώθηκε με μία ολιγόωρη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο «Λευκό Μέγαρο» του Ταγίπ Ερντογάν. Μεγάλη ποσότητα μελανιού καταναλώθηκε προ της επισκέψεως. Λίγα 24ωρα πριν, το τουρκικό κράτος επίσημα θα μετέτρεπε εκ νέου το καθεστώς της Μονής της Χώρας στην Πόλη. Πρόκειται για ένα θησαυροφυλάκιο βυζαντινής εικονογραφίας πρώιμης Αναγεννησιακής μορφής, σπάνιας για τα βυζαντινά δεδομένα με σαφείς επιρροές από Δύση αλλά με μία ιδιαιτερότητα που συναρπάζει. Η Μονή της Χώρας μετατράπηκε σε Τέμενος μετά την Άλωση. Το 1945, ο Κεμάλ Ατατούρκ με διάταγμά του τη μετέτρεψε σε μουσείο. Το 2024, με άλλο προεδρικό διάταγμα, ο Ερντογάν τη μετατρέπει εκ νέου σε Τέμενος διατηρώντας ωστόσο τις αγιογραφίες άθικτες που καλύπτονται από υφασμάτινες κουρτίνες. Δεν ασβεστώθηκαν, δηλαδή – έτσι απλά για να καταλαβαινόμαστε.

Η ενέργεια της Άγκυρας προκάλεσε νέα κρίση διπλωματικού πυρετού και δημοσιογραφικής εκρηκτικότητας στην Αθήνα. Οι ακροδεξιές αντιπολιτεύσεις εξερράγησαν. Το ελληνικό ΥΠΕΞ γνώριζε εδώ και πολύ καιρό τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Ο Μητσοτάκης και ο Ερντογάν ξεπέρασαν τον διπλωματικό αυτό κάβο με περισσή μαεστρία στην Άγκυρα. Με τη γνωστή μέθοδο του «άλλα λόγια να αγαπιόμαστε». Για το Κυπριακό ούτε λόγος, παρά κοινοτοπίες και μισόλογα. Για τη μειονότητα στη Θράκη μόνον κάτι κουβέντες χωρίς ουσία, ίσα ίσα για να πουν και οι δύο πως οι μειονότητες είναι «γέφυρες μεταξύ των λαών». Με λίγα λόγια, πρυτάνευσε «επιτέλους» για 4η συνεχή φορά η Reαl Politick.

Τότε γιατί η κόντρα με τη Χαμάς και το Ισραήλ που προκάλεσε χτυποκάρδια στους παρευρισκόμενους, Έλληνες και Τούρκους; Φαίνεται πως και οι δύο πλευρές χρειάζονταν απαραιτήτως και μια ηχηρή διαφοροποίηση, όπου θα επικέντρωναν μια ολιγόλεπτη κόντρα, χωρίς όμως το θέμα αυτό να «ακουμπά» τα αυστηρώς διμερή ζητήματα. Ήδη η τουρκική πλευρά είχε υποχωρήσει στα θέματα των θαλασσίων πάρκων. Η ελληνική πλευρά δεν είπε κουβέντα για τα φλέγοντα. Και οι δύο ήταν συνετοί και περιορίστηκαν στα εφικτά και μόνον.

Έπρεπε λοιπόν να υπάρξει και ένα φλέγον ζήτημα που θα ικανοποιούσε τον λαϊκισμό του Ερντογάν και θα επέτρεπε στον Μητσοτάκη να ανανεώσει το δυτικό προφίλ του και τη στήριξη –έμμεση, αλλά ουσιαστική– στο Ισραήλ. Το θέμα «Χαμάς» θα ταίριαζε άριστα σε αυτό το παιγνίδι εντυπώσεων. Και η αλήθεια είναι πως και οι δύο το έπαιξαν με μαεστρία.