Σαν σήμερα: Η ιστορία της ακτιβίστριας για τα δικαιώματα της γυναίκας Σίλβια Πάνκχερστ

Η ζωή της Σύλβια Πάνκχερστ μπορεί να περιγραφεί με μια λέξη ως μυθιστορηματική, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Γεννημένη σε μια εύπορη μεσοαστική οικογένεια, όπου κυριαρχούσε η πολιτικοποίηση, καθώς οι γονείς της υπήρξαν ιδρυτικά μέλη του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος, η Πάνκχερστ, όπως και οι αδερφές της, Αντέλα και Κρίσταμπελ, ήταν περίπου «καταδικασμένη» να ζήσει και να δημιουργήσει ως μία έντονη πολιτική προσωπικότητα.

Η πρωτοπόρος και ηγετική μορφή του κινήματος των σουφραζέτων για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών στο Ηνωμένο Βασίλειο, κομμουνίστρια και αντι-φασίστρια, γεννήθηκε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 5 Μαΐου το 1882, και αυτή είναι η ζωή της.

Σύλβια Πάνκχερστ: Μία μαχήτρια για τα δικαιώματα των γυναικών

Γεννημένη στο Μάντσεστερ της Αγγλίας το 1882, η Σύλβια Πάνκχερστ ήταν κόρη της Έμμελιν Πάνκχερστ, υπέρμαχου της γυναικείας ψήφου που δραστηριοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1880. Η Σύλβια κέρδισε υποτροφία για το Royal College of Art και στο Λονδίνο μοίραζε τον χρόνο της μεταξύ των σπουδών της και της συμμετοχής της στην εκστρατεία της μητέρας της για την απόκτηση του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Μαζί με τη μητέρα της και τη μεγαλύτερη αδελφή της -την Κρίσταμπελ- βοήθησε στην ίδρυση της Γυναικείας Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης (WSPU) το 1903, μιας πολιτικής οργάνωσης αφιερωμένης στην επίτευξη της ισότητας μεταξύ των δύο φύλων, με έμφαση στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών.

Η νεαρή ζωγράφος που άφησε την τέχνη για τον ακτιβισμό

Η Σύλβια ζωγράφιζε από νεαρή ηλικία. Όπως έγραψε χρόνια αργότερα, «ζωγράφιζε συνεχώς πράγματα - όχι πράγματα που έβλεπε, αλλά πάντα πράγματα που φανταζόταν». Σε ηλικία 16 ετών και την ίδια χρονιά που πέθανε ο αγαπημένος της πατέρας, κέρδισε μια δωρεάν θέση στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μάντσεστερ, όπου παρά το γεγονός ότι έχανε μαθήματα λόγω νευραλγίας, διακρίθηκε κάτω από τους υποστηρικτικούς δασκάλους.

Κέρδισε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων και μια ταξιδιωτική υποτροφία που της επέτρεψε να σπουδάσει στη Βενετία το καλοκαίρι του 1902. Εκεί αντέγραψε βυζαντινά ψηφιδωτά στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου και άλλα θρησκευτικά έργα, τα οποία μπορεί να επηρέασαν τα μετέπειτα σχέδια της για τις σουφραζέτες, στα οποία απεικονίζονται μορφές τύπου αγγέλου με ρέοντα μεσαιωνικά ενδύματα. Η Sylvia ζωγράφισε επίσης αρκετές σκηνές δρόμου με ακουαρέλες, γκουάς ή λάδι.

Επιστρέφοντας στο Μάντσεστερ την άνοιξη του 1903, η Σύλβια διαπίστωσε ότι η μητέρα της, της είχε εξασφαλίσει μια παραγγελία για να διακοσμήσει μια αίθουσα που είχε χτίσει το Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα (ILP) στο Salford και είχε πάρει το όνομα του πατέρα της. Αυτό επρόκειτο να έχει δραματικές αν και ακούσιες συνέπειες. Καθώς αναλάμβανε τη ζωγραφική των τοιχογραφιών, η Σύλβια ανακάλυψε ότι το ILP δεν δεχόταν γυναίκες στη νέα του κοινωνική αίθουσα, κάτι συνηθισμένο εκείνη την εποχή. Η Έμμελιν εξοργίστηκε και μαζί με πολλές άλλες γυναίκες ίδρυσε τον Οκτώβριο του 1903 την Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών (WSPU). Αρχικά με σκοπό να εξασφαλίσει δικαιοσύνη για τις γυναίκες στο εργατικό κίνημα, σύντομα εξελίχθηκε σε ανεξάρτητο κίνημα.

Στη συνέχεια, η Σύλβια κέρδισε μια υποτροφία 2 ετών (με τη διάκριση ότι είχε τους υψηλότερους βαθμούς από κάθε υποψήφιο), για να σπουδάσει στο διάσημο Royal College of Art (RCA) στο Λονδίνο μεταξύ 1904 και 1906. Εδώ διαπίστωσε ότι οι γυναίκες υφίσταντο διακρίσεις κατά την κατανομή των αμειβόμενων υποτροφιών ή βραβείων. Το 1905 η Sylvia έπεισε τον οικογενειακό της φίλο, τον ανεξάρτητο βουλευτή του Εργατικού Κόμματος Keir Hardie, να θέσει το θέμα στη Βουλή των Κοινοτήτων. Κατά την ώρα των κοινοβουλευτικών ερωτήσεων, του είπαν ότι από τις συνολικά 16 υποτροφίες στο RCA κάθε χρόνο, μόνο 3 απονέμονταν σε γυναίκες και οι αρχές "δεν σκέφτονταν καμία αλλαγή".

Η ζωή της ως φοιτήτριας τέχνης στο Λονδίνο ήταν κατά κάποιο τρόπο ένας αγώνας, όπως ήταν για όσους είχαν περιορισμένα χρήματα και βρίσκονταν μακριά από το σπίτι τους, αν και αναγνώριζε ότι ήταν προνομιούχος. Είχε εμπλακεί στο WSPU κατά τη διάρκεια του 1905 και όταν τελείωσε την υποτροφία της στο RCA τον επόμενο χρόνο δεν έβλεπε τρόπο να συντηρήσει τον εαυτό της ως φοιτήτρια για να ολοκληρώσει την πενταετή φοίτηση ώστε να πάρει το πλήρες δίπλωμα. Υπήρχαν περιορισμένες ευκαιρίες για τις γυναίκες να ασχοληθούν με την τέχνη και πάλευε πώς να ισορροπήσει το να είναι καλλιτέχνης, να κερδίζει τα προς το ζην και να παίζει ρόλο στη βελτίωση της κοινωνίας.

Αυτές οι συγκρούσεις συμβιβάστηκαν εν μέρει με τα καλλιτεχνικά της έργα για το WSPU κατά τα επόμενα 6 χρόνια. Παρόλο που εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες (κυρίως) γυναίκες καλλιτέχνιδες, σχεδιάστριες και χειροτέχνιδες συνέβαλαν στην οπτική ταυτότητα μυριάδων ομάδων ψηφοφόρων και σουφραζέτων, τα σχέδια της Sylvia ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά.

Το καλοκαίρι του 1910, κατά τη διάρκεια μιας ανάπαυλας στη δραστηριότητα, η Sylvia ταξίδεψε με τη συναδέλφισσα σουφραζέτα Annie Kenney, στην Αυστρία και τη νότια Γερμανία ως προσκεκλημένη της Emmeline Pethick-Lawrence, μιας από τους βασικούς οικονομικούς υποστηρικτές του WSPU και φίλης της Sylvia. Σε αυτές τις διακοπές η Sylvia έκανε πολλά σκίτσα και σχέδια της τοπικής ζωής, μεταξύ άλλων και του διάσημου "Passion Play" της ζωής του Χριστού που πραγματοποιήθηκε στο Oberammergau. Ορισμένα από αυτά τα σχέδια πωλήθηκαν σε δημοπρασία το 2012.

Μέχρι το 1912, ωστόσο, η πολιτική της εκστρατεία είχε ξεπεράσει την καλλιτεχνική της καριέρα. Κοιτάζοντας πίσω το 1959 η Sylvia έγραψε: "Βρήκα τόση δυστυχία ανάμεσα στις γυναίκες του East End του Λονδίνου που ένιωσα ότι έπρεπε να κάνω ό,τι μπορούσα για να τις βοηθήσω και ότι δεν μπορούσα ακόμη να επιστρέψω στο αγαπημένο μου επάγγελμα". Καθώς τελείωνε η δουλειά της ως καλλιτέχνιδας, άρχιζε η δουλειά της ως δια βίου αγωνίστρια.

Ως σοσιαλίστρια, η Σύλβια πίστευε ότι οι γυναίκες της κατώτερης τάξης δεν θα απελευθερωθούν ποτέ μέχρι να βγουν από τη φτώχεια. Εξαιτίας αυτής της άποψης, άρχισε να απομακρύνεται από την πιο συντηρητική μητέρα και αδελφή της, οι οποίες είχαν επικεντρωθεί στον στόχο της γυναικείας ψήφου. Παρ' όλα αυτά, παρέμεινε αφοσιωμένο μέλος του WSPU και, όπως η αδελφή και η μητέρα της, συνελήφθη πολλές φορές για μη βίαιες διαμαρτυρίες και πραγματοποίησε απεργίες πείνας. Όταν η Κρίσταμπελ και άλλα μέλη του WSPU άρχισαν να υποστηρίζουν βίαιες πράξεις αγωνιστικής δράσης -ιδίως εμπρησμούς- η ειρηνιστής Sylvia τους αντιτάχθηκε.

Η ρήξη με την οικογένεια 

Το 1914, η Σύλβια διαγράφηκε από το WSPU για την επιμονή της να εμπλέξει τις γυναίκες της εργατικής τάξης στο κίνημα για το δικαίωμα ψήφου. Η Έμμελιν και η Κρίσταμπελ Πάνκχερστ θεωρούσαν ότι το δικαίωμα ψήφου θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα μέσω των προσπαθειών γυναικών της μεσαίας τάξης όπως οι ίδιες. Η ανάμειξη αριστερών πολιτικών στο κίνημα, σκέφτηκαν λογικά, θα προκαλούσε μόνο αναβρασμό στη βρετανική κυβέρνηση. Το χάσμα μεταξύ των Πάνκχερστ μεγάλωσε όταν η Έμμελιν και η Κρίσταμπελ ακύρωσαν την εκστρατεία τους για το δικαίωμα ψήφου με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και έγιναν ανένδοτες υποστηρικτές της βρετανικής πολεμικής προσπάθειας. Οι ενέργειές τους αυτές κέρδισαν το θαυμασμό της βρετανικής κυβέρνησης, αλλά η Σύλβια αρνήθηκε να συμβιβαστεί με τις ειρηνιστικές της πεποιθήσεις και ακολούθησε αντίθετη προσέγγιση.

Από τον Λένιν στο Χαϊλέ Σελασιέ

Από τη βάση της στο φτωχό East End του Λονδίνου, η Σύλβια διηύθυνε την Ομοσπονδία Σουφραζέτων Ανατολικού Λονδίνου (ELFS) και εξέδιδε μια γυναικεία εφημερίδα της εργατικής τάξης, το Woman's Dreadnought. Θεωρήθηκε ηγέτης των ανδρών της εργατικής τάξης καθώς και των γυναικών και έπεισε μερικές εργατικές οργανώσεις να αντιταχθούν στον πόλεμο. Επειδή και οι μη γεωργικοί άνδρες εργάτες δεν είχαν ακόμη αποκτήσει δικαίωμα ψήφου, άλλαξε το όνομα της ELFS σε Ομοσπονδία Εργατικής Ψήφου το 1916, και το 1917 το Woman's Dreadnought έγινε Workers' Dreadnought. Αλληλογραφούσε με τον Ρώσο επαναστάτη Βλαντιμίρ Λένιν και το 1920 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας (CPGB). Το 1921, ωστόσο, διαγράφηκε από το κόμμα όταν αρνήθηκε να κλείσει το Workers' Dreadnought υπέρ μιας ενιαίας εφημερίδας του CPGB.

Η Βρετανία χορήγησε το 1918 το καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άνδρες. Λίγο αργότερα, οι γυναίκες ηλικίας 30 ετών και άνω εγγυήθηκαν την ψήφο. Το 1928, η ηλικία ψήφου για τις γυναίκες μειώθηκε στα 21 έτη, στην ηλικία που μπορούσαν να ψηφίσουν οι άνδρες. Μέχρι τότε, η Sylvia Pankhurst είχε μετατοπίσει τις ενέργειές της στην εναντίωση στον ρατσισμό και την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη. Το 1935, διεξήγαγε σθεναρή εκστρατεία κατά της εισβολής της φασιστικής Ιταλίας στην Αιθιοπία και ίδρυσε τις εφημερίδες The New Times και Ethiopia News για να δημοσιοποιήσει τη δεινή θέση των Αιθιόπων και άλλων θυμάτων του φασισμού. Αργότερα βοήθησε στην εγκατάσταση Εβραίων προσφύγων από τη Γερμανία.

Το 1956, ο αυτοκράτορας της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ την προσκάλεσε να ζήσει στην Αιθιοπία και εκείνη αποδέχθηκε την πρόσκληση. Στα 70 της χρόνια, ίδρυσε τον Ethiopia Observer και επιμελήθηκε την εφημερίδα για τέσσερα χρόνια. Πέθανε στις 27 Σεπτεμβρίου 1960 και κηδεύθηκε με δημόσια δαπάνη. Στην κηδεία ο Χαϊλέ Σελασιέ την ονόμασε τιμητικά «Αιθίοπα». Είναι η μοναδική ξένη που είναι θαμμένη μπροστά από τον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδας στην Αντίς Αμπέμπα, περιοχή που είναι αφιερωμένη στους πατριώτες του ιταλικού πολέμου.