Ισραήλ, Παλαιστίνη και ΑΕΙ

Oι συλλήψεις φιλοπαλαιστινίων φοιτητών στο πανεπιστήμιο Columbia τoν περασμένo μήνα και η φιλοπαλαιστινιακή στάση που κράτησαν από τον Οκτώβριο του 2023 oι πρυτάνεις και οι κοσμήτορες σε πολλά αμερικανικά πανεπιστήμια γοήτρου έφεραν στο φως τις ιδιαιτερότητες της αμερικανικής Ακαδημίας —τις οποίες, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν υιοθετήσει οι Ακαδημίες στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Αυτές τις μέρες τα γαλλικά πανεπιστήμια είναι πεδία μάχης: η διαφορά από τις φοιτητικές κινητοποιήσεις του παρελθόντος είναι συμμετέχει μια μικρή μειοψηφία —ότι δεν είναι μαζικές.

Η σύγκρουση Ισραήλ - Παλαιστίνης και οι διαμαρτυρίες φοιτητών στα πανεπιστήμια

Ο διχασμός έναντι της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης είναι παλιό ζήτημα το οποίο αναζωπυρώνεται κάθε φορά που είτε οι Παλαιστίνιοι καταφεύγουν στην τρομοκρατία —η τρομοκρατία ήταν ανέκαθεν εγκιβωτισμένη στην αντίστασή τους κατά των Ισραηλινών— και κάθε φορά που οι Ισραηλινοί απαντούν βιαίως με σκοπό τον μέγιστο δυνατό περιορισμό των παλαιστινιακών εδαφών και του παλαιστινιακού πληθυσμού. Στο πέρασμα του χρόνου, η αριστερά υιοθέτησε την παλαιστινιακή υπόθεση και η δεξιά την ισραηλινή: η αριστερά εξαιτίας της εγγενούς τάσης της να προστατεύει τους «αδυνάτους» —πράγματι, παρά την μεγάλη ισχύ των συμμάχων τους, οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι είναι κυριολεκτικά «στριμωγμένοι»— και η δεξιά εξαιτίας της συνάφειας της ισραηλινής κοινωνίας με τον δυτικό πολιτισμό ο οποίος θεμελιώνεται στην ιουδαιο-χριστιανική παράδοση.

Στα μάτια όσων αισθάνονται ενσωματωμένοι στον δυτικό πολιτισμό και στη φιλελεύθερη τάξη, οι Παλαιστίνιοι είναι ξένοι ή εχθροί —ανεξαρτήτως του δίκιου τους— ενώ οι Ισραηλινοί, παρά τις εσωτερικές τους διαφορές (κοσμικοί, υπερορθόδοξοι, σιωνιστές, αντισιωνιστές κτλ) είναι συνιστώσες του ίδιου πολιτισμού. Κι αυτό μολονότι ο αντισημιτισμός διατρέχει τους πολιτισμούς και, σε ορισμένες φάσεις της Ιστορίας, υπήρξε πιο φονικός στη Δύση παρά στην Ανατολή. Σήμερα στο μείγμα προστίθεται η ενοχή για τον αντισημιτισμό.

Οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι φοιτητές έχουν χωριστεί σε δυο εξίσου μαχητικές ομάδες ακολουθώντας τις γνωστές νεανικές τάσεις: τον μανιχαϊσμό (Καλοί-Κακοί, άσπρο-μαύρο) και το «ανήκειν» στην αγέλη από το οποίο δεν λείπει ο φόβος της κοινωνικής απομόνωσης σε περίπτωση διαφωνίας ή απόκλισης. Σ’ αυτές τις τάσεις στηρίζονται τα φοιτητικά κινήματα από καταβολής πανεπιστημίων: νέοι άνθρωποι, συχνά θερμοκέφαλοι, με ελλιπείς γνώσεις εξαιτίας της ηλικίας τους αλλά και παραγόντων μεροληψίας, ακολουθούν ηγετίσκους και διαμαρτύρονται σίγουροι για τις πολιτικές τους θέσεις. Στο πανεπιστήμιο δεν υπάρχει χώρος στοχασμού: τη συμπεριφορά καθορίζει η απλή ιδέα «Με ποιανού το μέρος είσαι». Η δεύτερη πλευρά στην Ακαδημία είναι οι καθηγητές, πολλοί από τους οποίους έχοντας αναδειχθεί με διαδικασίες θετικής διάκρισης και κομματικής ευνοιοκρατίας, θωπεύουν την πιο μαχητική μειοψηφία για τους δικούς τους λόγους: επιβίωση, ευκαιρίες ανόδου· μια μορφή λαϊκισμού και ταύτισης με την αγωνιστική νιότη. Εξάλλου, καθώς πολλοί προέρχονται από τις μειονότητες, ταυτίζονται «φυλετικά» με τους Παλαιστινίους. Αν και εξαιρέσεις υπάρχουν, η γενική ιδεολογία είναι η πολιτική ορθότητα: το πανεπιστημιακό τοπίο στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη συμπληρώνουν μόδες και νεολογισμοί· στις επιστήμες του ανθρώπου το επίπεδο του διαλόγου έχει καταρρεύσει. Ο τρίτος συντελεστής είναι οι αρχές, οι οποίες ιδιαίτερα στις ΗΠΑ διατηρούν τα δικά τους αντανακλαστικά: δυναμική παρουσία της αστυνομίας ή της πολιτοφυλακής, προσαγωγές για «διασάλευση της τάξης» —μια παραβίαση του νόμου που δεν αναγνωρίζεται στην Ευρώπη— κατασκευή θυμάτων.

Οι φοιτητές στο Columbia, που κατέλαβαν τον περίβολο, ζητούσαν να αποδεσμευτεί το πανεπιστήμιο από επιχειρήσεις που έχουν δεσμούς με το Ισραήλ, ενώ η πρόεδρος Minouche Shafik —αιγυπτιακής καταγωγής— είχε κληθεί στο Κογκρέσο για να δώσει εξηγήσεις για τον περιρρέοντα αντισημιτισμό στο ίδρυμα: στην ακρόαση επέδειξε πλήρη απουσία προσωπικότητας. Έχει γραφτεί πολλές φορές ότι οι Εβραίοι, με ένα άλμα της λογικής —συχνά δόλιο— ταυτίζουν τον αντισημιτισμό με την αντίθεση στην ισραηλινή πολιτική: παρ’ όλ’ αυτά, ο αντισημιτισμός έχει βαθιές ρίζες σε αμφότερα τα άκρα του πολιτικού φάσματος. Αν και οι συλλήψεις φοιτητών είναι λάθος —που επαναλαμβάνεται χωρίς να αντλούνται μαθήματα από το παρελθόν: είναι, όπως είπα, «αντανακλαστικές»— αντισημιτισμός υπάρχει όπως υπάρχουν και σχέσεις των φοιτητικών οργανώσεων με Άραβες και φιλο-Άραβες του Κογκρέσου. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση καθρεφτίζει την τρομερή αντιμαχία Δημοκρατικών-Ρεπουμπλικανών στα νομοθετικά σώματα και έξω από αυτά· τη ρηγμάτωση των δυτικών κοινωνιών και τον πόλεμο των ομάδων πίεσης. Ούτε σ’ αυτή τα πράγματα είναι άσπρα και μαύρα: οι δεξιοί νομοθέτες και ακτιβιστές έχουν δίκιο να θεωρούν τις πανεπιστημιουπόλεις, ειδικά σε ελίτ πανεπιστήμια, εστίες της woke κουλτούρας που δεν είναι λιγότερο αυταρχική από τη δεξιά· όμως, την ίδια στιγμή, πώς μπορεί να μείνει κανείς αδιάφορος μπροστά σε όσα συμβαίνουν σήμερα στη Γάζα;

Οι πρώην πρόεδροι του Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια παραιτήθηκαν αφού συμμετείχαν σε ακροάσεις με την κατηγορία του αντισημιτισμού: κατά τη γνώμη μου, δεν έπρεπε να παραιτηθούν· ίσως όμως δεν έπρεπε να βρίσκονται σε τέτοια διοικητική θέση· δεν διέθεταν τα προσόντα· το μόνο που διέθεταν ήταν το προοδευτικό, μειονοτικό προφίλ. Οι πανεπιστημιακές αρχές στο Brown, στο Princeton, στο Chapel Hill και στο Northwestern δυσφημούν τον εαυτό τους προβάλλοντας μονοφωνία σε όλα τα διακυβεύματα και εντείνοντας την ταυτοτική πολιτική μέχρι το σημείο θραύσης. Σήμερα, οι «προοδευτικές» και «μειονοτικές» αρχές δεν έχουν, εκ φύσεως, τη δυνατότητα να αποτρέψουν τις συγκρούσεις μεταξύ φιλο-ισραηλινών και φιλοπαλαιστίνιων ακτιβιστών και να διασφαλίσουν πολιτισμένες αντιπαραθέσεις, απαγορεύοντας την είσοδο εξωπανεπιστημιακών στοιχείων στο campus και ελέγχοντας τις ανταλλαγές στα social media· π.χ. αποκλείοντας τις αναρτήσεις που υποκινούν σε βία μέσω ρητορικής μίσους. Αν και η πείρα δείχνει πως η κατάσταση εκφυλίζεται δυσκολότερα ανάμεσα σε συμφοιτητές, σε άτομα που γνωρίζονται ή που διασταυρώνονται στον ίδιο χώρο, πολλοί Εβραίοι φοιτητές παραπονιούνται ότι από την ημέρα της αντεπίθεσης του Ισραήλ, οι συμφοιτητές τους τούς καθυβρίζουν, ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι επιθέσεις δίνουν όλο και περισσότερο την εντύπωση του αντισημιτισμού παρά της διαφωνίας με την ακροσφαλή πολιτική του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Φαίνεται ότι αναδεικνύεται η πολιτική της ισλαμολαγνείας παρά εκείνη της υπεράσπισης του δικαιώματος των Παλαιστινίων για αυτοδιάθεση. Τίποτα από αυτά δεν είναι αυθόρμητο: οι ισλαμιστικές οργανώσεις εργαλειοποιούν την παλαιστινιακή υπόθεση και το Ισραήλ έχει βάλει τα δυνατά του να την καθαγιάσει.

Σήμερα εκπλήσσει δυσάρεστα το ότι οι πανεπιστημιακές αρχές, οι μέχρι πρότινος αφελώς woke, ζητούν τη συνδρομή των δυνάμεων ασφαλείας για να διατηρήσουν την ευταξία και την ασφάλεια. Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Με επανειλημμένες διακρίσεις κατά όποιου δεν είναι woke: οι μη woke φοιτητές έχουν αγανακτήσει· μερικοί από αυτούς είναι φιμωμένοι δεξιοί, «συντηρητικοί», που δεν μπορούν να βρουν τη θέση τους στον πανεπιστήμιο και που αξιοποιούν την υπόθεση του Ισραήλ για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Το ζήτημα, εκτός από γραμμή που χωρίζει τη δεξιά από την αριστερά,  τους μη woke από τους woke, αποτελεί δήλωση εδαφικότητας σχετικά με το σε ποιον ανήκει το πανεπιστήμιο. H καθεμιά από τις δύο αντίπαλες πλευρές υποστηρίζει, με τον ίδιο φανατισμό και την ίδια άγνοια, ένα επιλεγμένο ιστορικό θύμα: καθώς η έννοια του θύματος εμποτίζει όλα τα κινήματα, όταν δεν υπάρχει θύμα, το «θύμα» πρέπει να επινοηθεί. Στον ανταγωνισμό μεταξύ των θυμάτων, συμμετέχει ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ: ως θύμα δικαστικής παρενόχλησης, ως υποψήφιος πρόεδρος που, κατά τη γνώμη του, του έκλεψαν τις εκλογές. Το κάθε άτομο και η κάθε κοινωνική ομάδα μπορεί να ποζάρει σήμερα ως θύμα αδικίας και να παραταχθεί στα χαρακώματα.