Κοσμος

Σαν σήμερα: Η πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ

Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα και ο πανικός που επικράτησε

62222-137653.jpg
A.V. Team
7’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Εργοστάσιο με κρατήρα από έκρηξη
Ο πυρηνικός σταθμός του Τσερνόμπιλ λίγες εβδομάδες μετά την καταστροφή © Getty Images/ Wojtek Laski

Σαν σήμερα στις 26 Απριλίου 1986 ανατινάχθηκε το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ - Η πρώτη μεγάλη έκρηξη αντιδραστήρα σε Ευρωπαϊκό έδαφος

Σαν σήμερα, στις 26 Απριλίου 1986 συνέβη το πυρηνικό ατύχημα στο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ στην τότε Σοβιετική Ένωση, στη σημερινή Ουκρανία. Συγκεκριμένα, σημειώθηκε έκρηξη στον αντιδραστήρα νούμερο 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ.

Chernobyl: The Truth About the Turbine Rundown

Τσερνόμπιλ: Το μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα στην ανθρώπινη ιστορία

Τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986 οι εργαζόμενοι στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν», στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας, ξεκίνησαν ένα πείραμα. Έκλεισαν όλα τα συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα της τέταρτης μονάδας του σταθμού, να λειτουργεί με το 7% της ισχύος του.

Στη 1:23 το πρωί, ξεκίνησαν διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Είχε μόλις προκληθεί, το μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα στην ανθρώπινη ιστορία.

3D απεικόνιση του κατεστραμμένου αντιδραστήρα
3D απεικόνιση του κατεστραμμένου αντιδραστήρα © Wikimedia Commons/Tadpolefarm

Η ΕΣΣΔ αποπειράθηκε αρχικά να συγκαλύψει το γεγονός

 Στην αρχή, η Σοβιετική Ένωση δεν είπε στη Δύση τι συνέβαινε ακριβώς. Στην πραγματικότητα, τους πήρε μέρες για να πουν στους δικούς τους ανθρώπους να εκκενώσουν τις κοντινές περιοχές.

Μετά την έκρηξη, οι πρώτοι δυτικοί που το έμαθαν ήταν οι Σουηδοί εργαζόμενοι στα πυρηνικά εργοστάσια των οποίων οι αισθητήρες έδειξαν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Η Σουηδία έστειλε τον πρώτο συναγερμό ότι κάτι συνέβαινε.

Μόνο όταν ο κόσμος έστρεψε τους δορυφόρους του προς τη σημερινή βόρεια Ουκρανία, συνειδητοποίησε τι είχε συμβεί. Παρότι η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «μικρό ατύχημα».

Επί δέκα ημέρες, τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόμβες σαν αυτή της Χιροσίμας. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο.

Χρειάστηκαν 7.000 τόνοι μετάλλου και 400.000 κυβικά μέτρα σιδηροπαγούς σκυροδέματος, προκειμένου να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίμων και ραδιενεργών συντριμμιών μέσα σε μια σαρκοφάγο.

Λειωμένα ραδιενεργά υλικά
Το πόδι του ελέφαντα, το πιο ραδιενεργό σημείο του Τσερνόμπιλ © Wikimedia Commons/Artur Korneyev

Οι επιπτώσεις στην υγεία και στο περιβάλλον

Η έκρηξη αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη έκρηξη πυρηνικού αντιδραστήρα σε Ευρωπαϊκό έδαφος,  διατάραξε σοβαρότατα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις γύρω περιοχές και είχε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη περιοχή δε θα μπορέσει να κατοικηθεί με ασφάλεια, πριν περάσουν τουλάχιστον 24.000 χρόνια.

Από την έκρηξη και την πυρκαγιά που ακολούθησε βρήκαν επιτόπου τραγικό θάνατο 2 από τους εργάτες του σταθμού. Παρόλα αυτά οι συνέπειες της διάχυσης ραδιενέργειας ήταν τρομακτικές μιας και μέσα σε τέσσερις μήνες πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004, οι οποίοι σχετίζονταν με την έκρηξη.

Ταυτόχρονα, πάνω από 25.000 στρατιώτες και πολίτες έχασαν τη ζωή τους κατά τις εργασίες αποκατάστασης του σταθμού. Πολλοί οργανισμοί ωστόσο αμφισβητούν αυτά τα στοιχεία, κάνουν λόγο για μέχρι και 100.000 θανάτους λόγω της έκρηξης. Τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, αλλά περίπου 6 εκατομμύρια εξακολουθούν να ζουν σε μολυσμένες ζώνες.

Χιλιάδες εκτρώσεις στην Ελλάδα

Μια σοβαρότατη πτυχή του αντίκτυπου που είχε στην Ελλάδα, το πυρηνικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ ήταν οι χιλιάδες εκτρώσεις, που έγιναν λόγω του πανικού που είχε προκληθεί.

Δυόμισι χιλιάδες παιδιά δεν γεννήθηκαν στην Ελλάδα στο διάστημα από τον Μάιο του 1986 έως και τον Μάρτιο του 1987 μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, το 1986. Τόσες ήταν οι αμβλώσεις που έγιναν εκείνη την περίοδο με μοναδική αιτία τον φόβο των εγκύων για τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας στα παιδιά που θα έφερναν στον κόσμο.

Σύμφωνα με μελέτη του καθηγητή Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ κ. Δημητρίου Τριχόπουλου, τον Ιούνιο του 1986 – ένα μήνα μετά το ατύχημα – τα επίπεδα ραδιενέργειας στη χώρα μας ήταν τέτοια που δεν δικαιολογούσαν επιπλοκές στην κύηση και προβλήματα στο έμβρυο.

Ωστόσο, η επιστημονική πληροφόρηση της εποχής δεν έδινε σαφείς απαντήσεις, με αποτέλεσμα να προκληθεί πανικός και έντονοι φόβοι για πιθανές τερατογενέσεις ανάμεσα στις εγκύους. Έτσι, από τον Μάιο του 1986 έως και τον Μάρτιο του 1987, σχεδόν μία στις τέσσερις εγκυμοσύνες (23% του συνόλου) στη χώρα μας διακόπηκε.

Σε άλλη μελέτη του καθηγητή Τριχόπουλου και συνεργατών του διαπιστώθηκε ότι τα βρέφη που είχαν εκτεθεί σε ραδιενέργεια στη διάρκεια της κύησης είχαν 2,6 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν βρεφική λευχαιμία, σε σύγκριση με όσα δεν είχαν υποστεί ενδομήτρια έκθεση.

Ωστόσο, στην Ελλάδα δεν παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση των περιστατικών παιδικής λευχαιμίας μετά το ατύχημα. «Ο αριθμός των θυμάτων του Τσερνόμπιλ στη χώρα μας εκτιμάται ότι φτάνει τα 1.500», σημειώνει ο κος Τριχόπουλος. Ειδικότερα, ο αριθμός αυτός αναφέρεται στις περιπτώσεις καρκίνου που καταγράφηκαν στη χώρα μας από το 1986 έως το 1996 και θεωρήθηκαν «ανεξήγητες».

Τσιμεντένιο εργοστάσοι με καμιναδα
Το Τσερνόμπιλ χτισμένο με τσιμεντένια σαρκοφάγο © Wikimedia Commons/Carl Montgomery

Πρίπιατ: Η πόλη φάντασμα του Τσερνόμπιλ

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν στο Τσερνόμπιλ σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Η πόλη-φάντασμα που εμφανίζεται συχνά στις περισσότερες φωτογραφίες είναι η τροφοδοτική πόλη Πρίπιατ. Θεωρητικά, κανείς δεν ζει πια εκεί. Ωστόσο, η πόλη του Τσερνόμπιλ, η οποία απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα από τον αντιδραστήρα, έχει κατοίκους που μπαινοβγαίνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επίσης, υπάρχουν άνθρωποι που ζουν «ανεπίσημα» στην περιοχή γιατί δεν έχουν που αλλού να ζήσουν ή γιατί είναι πολύ μεγάλοι για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή αλλού.

Άνδρας περπατάει μπροστά από τοίχο με ζωγραφιά ένα πρόσωπο παιδιού
Κάτοικος της πόλης Πρίπιατ συνεχίζει να ζει στην περιοχή © ΕΡΑ/SERGEY DOLZHENKO

Η καταστροφή που προκάλεσε το ατύχημα φάνηκε από τις μετέπειτα συνέπειες του: ο χώρος εκκενώθηκε, έγινε μια μεγάλη διαρροή ραδιενέργειας, πολλοί άνθρωποι εκτέθηκαν σε αυτή και εργάτες εγκατέλειψαν τον τόπο εργασίας τους.

Επιπλέον, υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με την έκρηξη.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι εκτέθηκαν στη ραδιενέργεια, η οποία μόλυνε έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ίση με τη μισή έκταση της Ιταλίας.

Εργοστάσιο με καμινάδα και καπνοί μετά από έκρηξη
Φωτογραφία από ελικόπτερο δείχνει καπνούς να βγαίνουν μετά από την έκρηξη © Wikimedia Commons/Soviet Authorities

Καταστροφικές συνέπειες για την υπόλοιπη Ευρώπη

Ο σημερινός απολογισμός της έκρηξης του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσερνόμπιλ είναι ιδιαίτερα αρνητικός μιας και οι ειδικοί εκτιμούν ότι η ζημιά που προκλήθηκε στο Τσέρνομπιλ είχε καταστροφικές συνέπειες και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Από τα γεγονότα στο Τσερνόμπιλ και έπειτα τέθηκαν επιτακτικά στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα της ασφάλειας και της επικινδυνότητας που συνεπάγονται με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Ο πυρηνικός σταθμός του Τσέρνομπιλ σφραγίστηκε οριστικά τον Δεκέμβριο του 2000, ενώ με κόστος που ξεπέρασε τα 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ και χρηματοδότηση από τη διεθνή κοινότητα, μια νέα σαρκοφάγος εξασφαλίζει την ασφάλεια της εγκατάστασης για τα επόμενα 100 χρόνια.

The Elephant's Foot - Corpse of Chernobyl

Έχει ξεπεράσει η φύση την πυρηνική καταστροφή;

Πολλά φωτορεπορτάζ και αναφορές στον Τύπο τιτλοφορούνται με ελπιδοφόρα μηνύματα, όπως «Η ζωή ανθίζει στο Τσέρνομπιλ» ή «ο φυσικός παράδεισος του Τσέρνομπιλ», δίνοντας την εντύπωση στους αναγνώστες ότι η φύση γύρω από το σημείο του ατυχήματος του αντιδραστήρα έχει ήδη ανακάμψει από την πυρηνική καταστροφή. Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; «Δεν είναι αλήθεια», επισημαίνει η Κέιτ Μπράουν, ερευνήτρια στο Τσέρνομπιλ εδώ και 25 χρόνια.

«Είναι πολύ όμορφη η ιδέα ότι οι άνθρωποι, αφού έχουν μολύνει τη φύση, το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να αποσυρθούν για κάποιο καιρό – και η φύση θα τα διορθώσει μετά όλα μόνη της», λέει η επιστήμονας.

Συγκρουόμενα αυτοκίνητα σε εγκαταλελειμμένο λούνα παρκ
Εγκαταλελειμμένο λούνα παρκ στην πόλη Πρίπιατ © ΕΡΑ/SERGEY DOLZHENKO

Στην πραγματικότητα όμως τα είδη εντόμων, πουλιών και θηλαστικών στην αποκλεισμένη ζώνη είναι σαφώς λιγότερα, σύμφωνα με τους βιολόγους. Είναι αλήθεια ότι γίνονται αναφορές σε απειλούμενα είδη πτηνών και εντόμων, που κάνουν παρ' όλα αυτά την εμφάνισή τους στην αποκλεισμένη ζώνη - αλλά αυτό δεν αποτελεί απόδειξη για την υγεία της φύσης στο Τσέρνομπιλ, υπογραμμίζουν οι ειδικοί.

Μακροχρόνιες παρατηρήσεις, τόσο άγριων ζώων, όσο και πειραματόζωων στις μολυσμένες περιοχές δείχνουν σημαντική αύξηση της θνησιμότητας, προβλήματα υγείας, μειωμένο προσδόκιμο ζωής, πρόωρη γήρανση, αλλαγές στο αίμα και το κυκλοφορικό σύστημα, δυσπλασίες καθώς και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία των ζώων.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.