Τουρκία: Η αποκωδικοποίηση ενός «βολικού» εκλογικού αποτελέσματος

Ο θριαμβευτής και νέος πολιτικός πορθητής της Κωνσταντινούπολης με καταγωγή από την Τραπεζούντα, Λαζός δηλαδή, όπως και ο Ερντογάν, έλυσε την κόκκινη γραβάτα του και έσυρε τον ποντιακό χορό που του τον έμαθαν από τα γεννοφάσκια του. Στη συνέχεια άφησε να εννοηθεί πως το μέλλον της Τουρκίας τού ανήκει. Όποιος παίρνει την Πόλη, κατά κανόνα, κάποια στιγμή παίρνει και ολόκληρη την Τουρκία. Ο Ερντογάν ήταν ο πρώτος διδάξας άλλωστε. Η πολιτική του καριέρα άρχισε από τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης. Στην Άγκυρα ο δήμαρχος επανεκλέγεται θριαμβευτικά. Πρώην Γκρίζος Λύκος, γνωστός εθνικιστής και συντηρητικός, αποφάσισε κάποια στιγμή να ενσωματωθεί στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων. Η επιλογή του ήταν σωστή.

Στη Σμύρνη μία από τα ίδια. Πρόκειται για την πόλη των «γκιαούρηδων» κατά τον Ερντογάν. Εκεί το Ισλάμ δεν «φύτρωσε» ποτέ. Στην Αττάλεια οι κοσμικοί πάντα κυριαρχούσαν, εκτός από κάποιες παρενθέσεις. Πόλη που ζει από τον Τουρισμό, πάνω στη θάλασσα, ποτέ δεν αποτελούσε «ισλαμικό φέουδο».

Η Προύσα έπεσε και αυτή στα χέρια των κοσμικών. Πρόκειται όντως για μία σπουδαία αλλαγή. Η Μαλάτεια, επίκεντρο των σεισμών, πέρασε και αυτή στην Αντιπολίτευση. Οι πολίτες εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια και την οδύνη τους για τον τρόπο της μετασεισμικής διαχείρισης της αποκατάστασής τους.

Ήταν όντως ένας εκλογικός «σεισμός» το αποτέλεσμα των Δημοτικών εκλογών της περασμένης Κυριακής στην Τουρκία, όπως με μεγάλη ευκολία τον χαρακτηρίζουν τα ελληνικά και κάποια διεθνή ΜΜΕ;

Οι κοινωνικές ομάδες που έδωσαν τις νίκες στους Κοσμικούς και την αφαίρεσαν από τους Ισλαμιστές είναι οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι που αμείβονται με τον κατώτερο μισθό. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν μετά από ενδελεχή αποτίμηση του αποτελέσματος οι αναλυτές της τουρκικής αντιπολίτευσης. Οι συνταξιούχοι φθάνουν τα 15 εκατομμύρια στην Τουρκία. Ο ρυθμός αύξησης των συντάξεων, καθώς και του κατώτατου μισθού τη χρονιά που πέρασε ήταν τραγικά υποπολλαπλάσιος του ρυθμού με τον οποίο τρέχει ο πραγματικός πληθωρισμός στην Τουρκία.

Αυτό που «όπλισε» το χέρι των ψηφοφόρων ήταν η απόγνωση μπροστά σε ένα τσουνάμι φτωχοποίησης των αστικών κυρίως κοινωνικών ομάδων, καθώς και εκείνων των πολιτών στις πληγείσες από τους σεισμούς περιοχές της Νότιας Τουρκίας

Δεν ήταν λοιπόν μία «δημοκρατική αφύπνιση» της τουρκικής κοινωνίας η οποία «όπλισε» το χέρι των ψηφοφόρων. Είναι η απόγνωση μπροστά σε ένα τσουνάμι φτωχοποίησης των αστικών κυρίως κοινωνικών ομάδων, καθώς και εκείνων των πολιτών στις πληγείσες από τους σεισμούς περιοχές της Νότιας Τουρκίας. Όσον αφορά τους αυθεντικούς μεσοαστικούς πληθυσμούς της Δυτικής Τουρκίας, των Παραλίων και των δύο μεγαλουπόλεων, της Πόλης και της Άγκυρας, εκεί οι ψηφοφόροι αυτής της κατηγορίας συμπεριφέρθηκαν απολύτως ομαλά, όπως και στις προηγούμενες εκλογές. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ισλαμιστές του Ερντογάν διατήρησαν τον έλεγχο στη Μαύρη Θάλασσα και στα εκεί μεγάλα αστικά κέντρα και βεβαίως στην Ανατολία, στο Ικόνιο, την Καισάρεια, πιο μακριά στο Ερζερούμ, στο Βαν. Οι Κούρδοι, φυσιολογικά, ελέγχουν τις περιοχές τους και την πρωτεύουσά τους, το Ντιγιαρμπακίρ.

Πρόκειται για Δημοτικές και όχι Εθνικές εκλογές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες έστειλαν σαφές μήνυμα διαμαρτυρίας το οποίο είναι ευανάγνωστο από την εξουσία αλλά και διαυγές. Δεν κρύβει, δηλαδή, γρίφους και ιδεολογικούς συλλογισμούς. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο ίδιος ο Ερντογάν εμφανίστηκε ψύχραιμος και συναινετικός.

Ερντογάν: Παραλλαγές στο δόγμα του Σουλτάνου

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει μπροστά του μία πλήρη τετραετία για να χαράξει νέα στρατηγική. Το σημερινό Σύνταγμα του απαγορεύει να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα. Εκτός εάν προσφύγει σε πρόωρες εκλογές. Εκεί τα πράγματα αλλάζουν. Η συνταγματική επιταγή θα τον «διευκόλυνε» αφού του επιτρέπει να είναι υποψήφιος.

Με αυτά τα δεδομένα ο Ταγίπ Ερντογάν έχει μπροστά του ένα πολύ σύνθετο πρόβλημα το οποίο απαιτεί άμεσες παρεμβάσεις. Αφορά τη σκληρή καθημερινότητα εκείνων των κοινωνικών ομάδων οι οποίες βρίσκονται σε απόγνωση.

Ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί σημαντική ροή κεφαλαίων στην Τουρκία είναι η πλήρης αποκατάσταση των σχέσεων Άγκυρας-Δύσης

Ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί σημαντική ροή κεφαλαίων στην Τουρκία είναι η πλήρης αποκατάσταση των σχέσεων Άγκυρας-Δύσης. Το κλειδί κρατά στην τσέπη του ο Λευκός Οίκος και όχι η Γερμανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Ερντογάν όχι μόνον γνωρίζει αυτή την πραγματικότητα, την έχει μελετήσει σε βάθος. Από την επίσκεψη του Ερντογάν στην Ουάσινγκτον τον Μάιο θα εξαρτηθεί το κατά πόσο θα αρχίσει η σταδιακή αποκατάσταση της ισορροπίας στην τουρκική οικονομία. Στη συνάντηση με τον Μπάιντεν, ο Ταγίπ Ερντογάν θα είναι αναγκασμένος να εμφανιστεί με «κατεβασμένα τα αυτιά». Οφείλει να εμφανιστεί με αυτόν τον τρόπο. Τέρμα τα τερτίπια και τα παιγνίδια με την Ευρασία. Οφείλει να ευθυγραμμιστεί με τις επιταγές της σημερινής γεωπολιτικής πραγματικότητας. Αν δεν συμπεριφερθεί με αυτόν τον τρόπο, στις επόμενες εθνικές εκλογές είναι πολύ πιθανόν οι Ισλαμιστές να οδηγηθούν στην Αντιπολίτευση μετά από 25 χρόνια εξουσίας.  

Οι επιπτώσεις 

Την εβδομάδα που μας πέρασε κυκλοφόρησε η είδηση πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης ακύρωσε την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον. Μάλιστα κάποιοι «ενημερωμένοι» κύκλοι διέρρεαν πως ο Έλληνας πρωθυπουργός εκφράζει με αυτόν τον τρόπο τη δυσαρέσκειά του για τον εξαιρετικά θερμό τόνο που χαρακτηρίζει την πρόσκληση που απεύθυνε ο Τζο Μπάιντεν στον Ταγίπ Ερντογάν. Πρόκειται προφανώς για ευφάνταστο σενάριο που κάποιοι ελαφρόμυαλοι κατασκεύασαν στο πόδι. Το θέμα είναι σοβαρό και δεν επιδέχεται ελαφρότητες και επιπόλαιες ερμηνείες. Μια σφαιρική προσέγγιση, τούτη την ώρα, της Ουάσινγκτον με την Τουρκία χωρίς παράλληλα την έντονη, διαρκή και ολοένα αναβαπτιζόμενη διπλωματική παρουσία της Αθήνας, θα είχε ετεροβαρείς εξελίξεις. Το έχουμε βιώσει αυτό το σενάριο τουλάχιστον τρεις φορές από το 1949 και μετά. Ας μην το ξαναζήσουμε. Δεν χρειάζεται. Το Υπουργείο Εξωτερικών, προφανώς από επιλογή, πορεύεται στον αυτόματο. Οι αποφάσεις λαμβάνονται σε άλλα κέντρα, στο Μαξίμου κυρίως, αλλά κάποιες φορές λειτουργούν και άλλα κονκλάβια. Όπως στην υπόθεση του Κοσσόβου - Σερβίας και την πρωτοβουλία της Αθήνας η οποία προκάλεσε ακόμη και ένταση μεταξύ Ουάσινγκτον και Βερολίνου. Αφορά την ένταξη του Κοσσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η Αθήνα φέρεται να ενήργησε σε συνεννόηση με τη Γερμανία εκνευρίζοντας την αμερικανική πλευρά η οποία δεν επιθυμεί έκρηξη στα Δυτικά Βαλκάνια (και δικαιολογημένα) αυτήν την περίοδο.

 Ο διάδοχος 

Επειδή πολλά λέγονται και ακόμη περισσότερα δεν λέγονται, όντως η διαδοχή του Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στην ατζέντα της Γείτονος. Κατά την οθωμανική παράδοση, είναι η «συνέχεια του αίματος» η οποία τελικά κυριαρχεί στις επιλογές των Σουλτάνων. Αυτό σημαίνει πως ορισμένοι που βρίσκονται πολύ κοντά στο Σεράι της Άγκυρας υποστηρίζουν πως ο Ερντογάν θα χρήσει διάδοχο τον υιό του. Κάτι τέτοιο είναι η αλήθεια θα διασφάλιζε τα άμεσα οικογενειακά συμφέροντα, αλλά όχι εκείνα του «Βαθέος Κράτους». Κάποιοι άλλοι, λοιπόν, προωθούν το σενάριο διαδοχής από τον γαμπρό του Ερντογάν και επικεφαλής της εταιρείας κατασκευής των περίφημων drones «Μπαϊρακτάρ». Πρόκειται σαφώς για μια επιλογή που θα την υποστήριζε το ισλαμιστικό βιομηχανικό κατεστημένο.

Υπάρχει και ένα τρίτο σενάριο, όπου ο διάδοχος θα πρέπει να είναι το δεξί του χέρι και πνευματικό του παιδί, για χρόνια επικεφαλής των Μυστικών Υπηρεσιών και τώρα υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Μια τέτοια επιλογή θα απολάμβανε της αποδοχής του «Βαθέος Κράτους».

Δεν χρειάζεται βιασύνη ούτε και συναισθηματική έξαρση όταν επιχειρείται η αποκωδικοποίηση της πολιτικής κατάστασης στην Τουρκία. Χρειάζεται πάνω απ’ όλα ψυχραιμία και χρόνος. Αν μη τι άλλο με τη διάσταση του χρόνου ο Ταγίπ Ερντογάν διατηρεί όντως άριστη σχέση.