Σαν σήμερα, το κλείσιμο του διαβόητου Αλκατράζ

Αυτός ο μικρός βράχος στην είσοδο του Κόλπου του Σαν Φρανσκίσκο, το Αλκατράζ, έμελλε να μείνει στην ιστορία για τη διαβόητη φυλακή του, που έκλεισε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 21 Μαρτίου 1963, μετά από 29 χρόνια λειτουργίας. Υπήρξε το πιο «σκληρό» σωφρονιστικό κατάστημα των ΗΠΑ και φιλοξένησε τούς χειρότερους κακοποιούς της - έως τότε -  ιστορίας της. Σήμερα, ως μουσείο, κερδίζει το ενδιαφέρον περίπου 1,5 εκατομμυρίου πολιτών κάθε χρόνο. 

Ο βράχος Αλκατράζ, η φυλακή και τα προνόμια των κρατουμένων

Η ιστορία του Αλκατράζ ξεκινά ήδη από τον 18ο αιώνα. Το 1775 ο Ισπανός εξερευνητής Χουάν Μανουέλ ντε Αγιάλα φτάνει πρώτος στον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, τον χαρτογράφησε και ονόμασε το ένα από τα τρία νησιά που βρίσκονται σε αυτό «Αλκατρές». Με την πάροδο των ετών το νησί (ή καλύτερη νησίδα) επικράτησε το Αλκατράζ, που κατά ερμηνείες, σημαίνει «πελεκάνος» ή «παράξενο πουλί». Το 1850, με προεδρικό διάταγμα παραχωρήθηκε το νησί για πιθανή χρήση ως στρατιωτική φυλακή των Ηνωμένων Πολιτειών. Γρήγορα, οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες στο Σαν Φρανσίσκο οδήγησαν στη δημιουργία ενός φρουρείου στην κορυφή του νησιού, με τον στρατό να σχεδιάζει να εγκαταστήσει περισσότερα από 100 κανόνια στο νησί, καθιστώντας το Αλκατράζ την πιο οχυρωμένη στρατιωτική τοποθεσία στη Δυτική Ακτή. Μαζί με το Fort Point και το Lime Point, το Alcatraz σχημάτισε ένα «τρίγωνο άμυνας» που σχεδιάστηκε για να προστατεύει την είσοδο στον κόλπο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1850, οι πρώτοι στρατιωτικοί κρατούμενοι στεγάζονταν στο νησί. Το 1909, ο Στρατός γκρέμισε την Ακρόπολη, αφήνοντας το υπόγειό της να χρησιμεύσει ως θεμέλιο για μια νέα στρατιωτική φυλακή. Από το 1909 έως το 1911, οι στρατιωτικοί κρατούμενοι στο Αλκατράζ κατασκεύασαν τη νέα φυλακή. Ήταν αυτό το κτίριο της φυλακής που αργότερα έγινε διάσημο ως «The Rock». Ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποίησε το νησί για περισσότερα από 80 χρόνια - από το 1850 έως το 1933, όταν το νησί μεταφέρθηκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ. Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είχε αποφασίσει να ανοίξει ένα σωφρονιστικό κατάστημα υφίστης ασφάλειας και ελάχιστων προνομίων για να αντιμετωπίσει τους πιο σκληρούς κρατούμενους στις ομοσπονδιακές φυλακές και να δείξει στο νομοταγές κοινό ότι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση ήταν σοβαρή. Στόχος να σταματήσει η αχαλίνωτη εγκληματικότητα της δεκαετίας του 1920 και δεκαετία του 1930.

Ο Al Capone, ο George "Machine-Gun" Kelly, ο Alvin Karpis και ο Arthur "Doc" Barker πέρασαν χρόνο στο Αλκατράζ. Οι κρατούμενοι του Αλκατράζ δεν ήταν απαραίτητα γκάνγκστερς, αλλά και φυλακισμένοι που αρνούνταν να συμμορφωθούν με τους κανόνες, δημιουργώντας προβλήματα. Κάποιοι από αυτούς θεωρούνταν επικίνδυνο ότι θα δραπετεύσουν. Συνολικά στη φυλακή του Αλκατράζ βρίσκονταν 260 - 275 κρατούμενοι. Κάποιοι υποστήριζαν ότι - εν πολλοίς - οι συνθήκες κράτησης στο Αλκατράζ ήταν καλύτερες από τις αντίστοιχες στα ομοσπονδιακά καταστήματα των ΗΠΑ. Στο Αλκατράζ, ένας κρατούμενος είχε τέσσερα δικαιώματα: τροφή, ρούχα, στέγη και ιατρική περίθαλψη. Όλα τα άλλα ήταν ένα προνόμιο που έπρεπε να κερδηθεί. Ορισμένα προνόμια που θα μπορούσε να κερδίσει ένας κρατούμενος ήταν: εργασία, αλληλογραφία και επισκέψεις από μέλη της οικογένειας, πρόσβαση στη βιβλιοθήκη της φυλακής και ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως ζωγραφική και μουσική. Μόλις οι υπάλληλοι της φυλακής έκριναν ότι ένας άνδρας δεν αποτελεί πλέον απειλή και μπορούσε να ακολουθήσει τους κανόνες, θα μπορούσε στη συνέχεια να μεταφερθεί πίσω σε άλλη ομοσπονδιακή φυλακή για να εκτίσει την υπόλοιπη ποινή του και να αποφυλακιστεί.

Ποιος ήταν ο πιο διάσημος κρατούμενος του Αλκατράζ

Ο πιο διάσημος κρατούμενος του νησιού ήταν πιθανότατα ο Robert Stroud, ο επονομαζόμενος «Birdman of Alcatraz» που πέρασε 54 χρόνια της ζωής του πίσω από τα κάγκελα. Το 1909, ο Stroud καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία από αμέλεια. Ενώ εξέτιε την ποινή φυλάκισής του στο αμερικανικό σωφρονιστικό ίδρυμα (USP), στο νησί McNeil, στην Ουάσιγκτον, επιτέθηκε άγρια ​​σε έναν άλλο κρατούμενο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μεταγραφή του στο USP Leavenworth, Κάνσας. Το 1916, δολοφόνησε έναν φύλακα του Leavenworth, καταδικάστηκε για φόνο πρώτου βαθμού και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η μητέρα του παρακάλεσε για τη ζωή του και το 1920, ο Πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον μετέτρεψε τη θανατική ποινή σε ισόβια κάθειρξη. Κατά τη διάρκεια των 30 χρόνων του στο Leavenworth, ανέπτυξε το ενδιαφέρον του για τα πουλιά και τελικά έγραψε δύο βιβλία για τα καναρίνια και τις ασθένειές τους. Αρχικά, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι επέτρεψαν τις μελέτες για τα πτηνά του Stroud επειδή θεωρούνταν ως μια εποικοδομητική χρήση του χρόνου του. Ωστόσο, αντικείμενα λαθρεμπορίου βρίσκονταν συχνά κρυμμένα στα κλουβιά πουλιών και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι ανακάλυψαν ότι ο εξοπλισμός που είχε ζητήσει ο Stroud για τις «επιστημονικές» του μελέτες είχε πράγματι χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή ενός αποστακτηρίου. Ο Stroud μεταφέρθηκε στο Αλκατράζ το 1942, όπου πέρασε τα επόμενα 17 χρόνια (6 χρόνια στο «D Block» και 11 χρόνια στο νοσοκομείο της φυλακής). Το 1959, μεταφέρθηκε στο Ιατρικό Κέντρο για Ομοσπονδιακούς Κρατουμένους στο Σπρίνγκφιλντ του Μιζούρι, όπου πέθανε στις 21 Νοεμβρίου 1963.

Οι 14 απόπειρες απόδρασης από το Αλκατράζ

Στα 29 χρόνια που λειτούργησε η φυλακή του Αλκατράζ, 36 άνδρες (συμπεριλαμβανομένων δύο που προσπάθησαν να δραπετεύσουν δύο φορές) συμμετείχαν σε 14 ξεχωριστές απόπειρες απόδρασης. Από αυτούς, 23 πιάστηκαν, 6 πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν κατά τη διαφυγή τους και 2 πνίγηκαν. Δύο από τους άνδρες που πιάστηκαν εκτελέστηκαν αργότερα στον θάλαμο αερίων στην κρατική φυλακή της Καλιφόρνια στο Σαν Κουέντιν για το ρόλο τους στο θάνατο ενός σωφρονιστικού αξιωματικού κατά τη διάσημη απόπειρα απόδρασης, τη «Μάχη του Αλκατράζ» στις 2-4 Μαΐου 1946.

Ένας από τους πολλούς μύθους για το Αλκατράζ είναι ότι ήταν αδύνατο να επιβιώσει κανείς αν έπεφτε στο νερό και να κολυμπήσει μέχρι τη στεριά, λόγω των καρχαριών. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν «ανθρωποφάγοι» καρχαρίες στον κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, παρά μόνο μικροί καρχαρίες. Αν κάποιος κατάφερνε, ωστόσο, να δραπετεύσει και να πέσει στο νερό, είχε να αντιμετωπίσει χαμηλές θερμοκρασίες και ισχυρά ρεύματα. 

Στις 21 Μαρτίου 1963, η φυλακή του Αλκατράζ, καθώς το σωφρονιστικό ίδρυμα ήταν πολύ ακριβό για να συνεχίσει να λειτουργεί. Υπολογίζεται ότι χρειάστηκαν 3-5 εκατομμύρια δολάρια μόνο για εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης για να παραμείνει ανοιχτή η φυλακή. Αυτός ο αριθμός δεν περιελάμβανε το ημερήσιο λειτουργικό κόστος. Εκτιμάται ότι το Αλκατράζ ήταν σχεδόν τρεις φορές πιο ακριβό στη λειτουργία από οποιαδήποτε άλλη ομοσπονδιακή φυλακή. Το μεγαλύτερο κόστος προκλήθηκε από τη φυσική απομόνωση του νησιού. Αυτή η απομόνωση σήμαινε ότι τα πάντα (τροφή, προμήθειες, νερό, καύσιμα...) έπρεπε να μεταφερθούν στο Αλκατράζ με βάρκα. Για παράδειγμα, το νησί δεν είχε πηγή γλυκού νερού, επομένως σχεδόν ένα εκατομμύριο γαλόνια νερού έπρεπε να φορτώνονται στο νησί κάθε εβδομάδα. Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση διαπίστωσε ότι ήταν πιο οικονομικά αποδοτικό να χτιστεί ένα νέο ίδρυμα παρά να κρατήσει ανοιχτό το Αλκατράζ.

Μετά το κλείσιμο της φυλακής, το Αλκατράζ βασικά εγκαταλείφθηκε. Το νησί άνοιξε για το κοινό το φθινόπωρο του 1973 και αποτελεί πλέον μουσείο. 

Η ιστορία της μεγάλης και μοναδικής απόδρασης από το Αλκατράζ

Στις 12 Ιουνίου 1962, οι φρουροί του Αλκατράζ διαπίστωσαν ότι τρεις κρατούμενοι έλειπαν από τα κελιά τους. Ο Τζον Άνγκλιν, ο Κλάρενς Άνγκλιν και ο Φρανκ Μόρις είχαν δραπετεύσει.  Ο Τζον και ο Κλάρενς Άνγκλιν, αδέρφια από το Ντόναλσονβιλ της Τζόρτζια, είχαν σταλεί στο Αλκατράζ αφού λήστεψαν μια τράπεζα στην Κολούμπια της Αλαμπάμα. Ο Φρανκ Μόρις είχε φυλακιστεί στο παρελθόν για ληστεία τράπεζας, είχε δραπετεύσει και είχε σταλεί στο Αλκατράζ αφού καταδικάστηκε για διάρρηξη. Θεωρείται ότι οι τρεις κρατούμενοι, άρχιζαν να σχεδιάζουν τη διαφυγή τους ήδη έξι μήνες νωρίτερα, ενώ την ονειρεύοταν τουλάχιστον τα τελευταία δύο χρόνια. 

Σύμφωνα με το FBI, οι τρεις δραπέτες «χαλάρωσαν» τους αεραγωγούς στα κελιά τους, δημιουργώντας αρκετό χώρο για να τους επιτρέψουν να βγουν έξω. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν έναν αφύλακτο βοηθητικό διάδρομο ως «μυστικό εργαστήριο» όπου συναρμολόγησαν τα απαραίτητα εργαλεία για τη διαφυγή τους. Αυτά περιελάμβαναν, σωσίβια και μία σχεδία από 50 αδιάβροχα. Κατασκεύασαν επίσης ένα εργαλείο που μοιάζει με περισκόπιο για να παρακολουθούν τους φρουρούς ενώ εργάζονταν, ξύλινα κουπιά και ένα εργαλείο για να φουσκώνουν τη σχεδία. 

Τη νύχτα της φυγής τους, οι άνδρες πιστεύεται ότι άφησαν τα κελιά τους, μάζεψαν τις προμήθειες τους και ανέβηκαν στην οροφή. Το αν οι άνδρες επέζησαν είναι ένα μυστήριο που δεν μπόρεσε να λύσει το FBI. Τα πτώματα δεν βρέθηκαν ποτέ. Με τα χρόνια, υποτιθέμενες αποδείξεις για την επιβίωση των ανδρών έχουν εμφανιστεί, προκαλώντας συζητήσεις μεταξύ των ερευνητών, των ειδικών και των συγγενών των Anglins. Το 1979, το FBI έκλεισε την υπόθεση παραδεχόμενο ότι η έρευνά του, «η οποία διήρκεσε σχεδόν δύο δεκαετίες, δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει εάν οι τρεις άνδρες διέφυγαν επιτυχώς ή πέθαναν στην απόπειρα».

Ο ανιψιός του Τζον Άνγκλιν και του Κλάρενς Άνγκλιν, είναι πεπεισμένος ότι οι θείοι του επέζησαν της απόδρασης και τα κατάφεραν να φύγουν από το νησί. Ως παιδίσυνήθιζε να ακούει την ιστορία της απόδρασης του θείου του από το Αλκατράζ. Το 2015, αυτός και ο αδερφός του Ντέιβιντ συμμετείχαν σε μια ειδική εκπομπή του History Channel στην οποία αποκάλυψαν, όπως λένε, μια φωτογραφία του Τζον και του Κλάρενς Άνγκλιν, όπου εικονίζονται ζωντανοί και καλά, το 1975.

Σύμφωνα με τον άνδρα, η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Fred Brizzi, έναν οικογενειακό φίλο, ο οποίος την έδωσε στην οικογένεια Anglin το 1992. Η φωτογραφία έχει γίνει αντικείμενο έντονων σχολίων και εικασιών. Από τότε, αξιωματούχοι που ασχολήθηκαν με την απόδραση αξιολόγησαν τη φωτογραφία. Κάποιοι απέκλεισαν κάθε ενδεχόμενο να πρόκειται για τους δραπέτες, ενώ άλλοι διαμήνυσαν ότι ακόμη κι αν σήμερα ήταν ζωντανοί, οι αρχές θα τους αναζητούσαν και θα τους οδηγούσαν πάλι στη φυλακή, τι κι αν το Αλκατράζ έκλεισε μία μέρα σαν σήμερα, 21 Μαρτίου, το 1963. 

Με πληροφορίες από Independent και Federal Bureau of Prisons