Προβληματικές ιατρικές πρακτικές σε τρανς άτομα

Το σκάνδαλο ξέσπασε στις 4 Μαρτίου όταν τα αρχεία της World Professional Association for Transgender Health (WPATH) δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο Environmental Progress. Πρόκειται για τις εσωτερικές συνομιλίες αυτής της ιατρικής ένωσης που αποκαλύπτουν ότι οι κλινικοί γιατροί διαπράττουν εν γνώσει τους ιατρικά σφάλματα κι ότι η WPATH δεν είναι εντέλει επιστημονικός ιατρικός οργανισμός. Στην πραγματικότητα, είναι η άγρια Δύση της ιατρικής, όπου ακτιβιστές επιπλήττουν όσους χειρουργούς υψηλής ειδίκευσης αναζητούν πρωτόκολλα για τις χειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιούν: σύμφωνα με τους ακτιβιστές, τα πρωτόκολλα, οι όροι και κανόνες που απαιτούνται για τις (σχεδόν) μη αναστρέψιμες χειρουργικές επεμβάσεις είναι οπισθοδρομικές και κανονιστικές (cisnormative).

Από το 2007 περίπου, όταν η οργάνωση «Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association» έγινε η «World Professional Association of Transgender Health», ακτιβιστές και όχι γιατροί διαμορφώνουν την πολιτική και τις αποφάσεις της. Σύμφωνα τον ιστότοπο Environmental Progress, η αξιολόγηση που προηγείται της φυλομετάβασης (ορμονοθεραπείας, χειρουργική επέμβασης) γίνεται από ψυχιάτρους-ακτιβιστές: όπως αποκάλυψε από τα αρχεία που διέρρευσαν ένας εξ αυτών «τα τελευταία 15 χρόνια μόνο ένα άτομο θεωρήθηκε ότι δεν συγκέντρωνε όλα τα κριτήρια για την αλλαγή φύλου: βρισκόταν σε ενεργό ψύχωση και είχε παραισθήσεις κατά τη διάρκεια της συνεδρίας αξιολόγησης. Αλλά, εκτός από αυτό όλοι οι άλλοι πήραν την έγκριση και ζουν (πιθανώς) ευτυχισμένοι για πάντα». (Η λέξη «πιθανώς» έχει μεγάλο βάρος σε αυτήν την πρόταση.) Ο ίδιος ψυχίατρος από την Καλιφόρνια πρόσθεσε ότι έχει δώσει το πράσινο φως για χειρουργεία σε άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και σε αστέγους που υποβάλλονται σε επεμβάσεις, ακόμη και όταν έχουν ελάχιστες πιθανότητες να πραγματοποιήσουν την απαραίτητη μετεγχειρητική φροντίδα για να εξασφαλίσουν ότι το σώμα τους θα ανακάμψει.

Οι καταναλωτές της ιατρικής φύλου πιστεύουν ότι οι κλινικοί γιατροί ξέρουν τι κάνουν — οι διαρροές όμως δείχνουν ότι συχνά ενεργούν χωρίς τεκμηριωμένη βάση βλάπτοντας παιδιά, εφήβους και ευάλωτα άτομα.

Τα αρχεία WPATH μιλούν από μόνα τους: οι κλινικοί γιατροί εργάζονται με άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως non-binary, ως άφυλοι και ως ευνούχοι οι οποίοι ζητούν άτυπες χειρουργικές επεμβάσεις: πολλές από αυτές δεν είναι καταγεγραμμένες· λείπει η ιατρική πείρα και τα παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής είναι ελάχιστα. Πρόκειται για επεμβάσεις όπως αφαίρεση θηλών, αφαίρεση γεννητικών οργάνων, κολποπλαστική με διατήρηση του πέους για τις οποίες δεν υπάρχει βάση δεδομένων: κανείς δεν έχει την παραμικρή ιδέα για τη μακροπρόθεσμη πρόγνωση για τι τι θα συμβεί π.χ. σε έναν άνδρα που διατηρεί το πέος του και αποκτά επίσης κόλπο. 

Ο υπότιτλος του δημοσιεύματος των αρχείων WPATH είναι «Ψευδοεπιστημονικά χειρουργικά και ορμονικά πειράματα σε παιδιά, εφήβους και ευάλωτους ενήλικες»: είναι ίσως ο πιο σημαντικός χαρακτηρισμός. Η WPATH ξεκίνησε το 1978 ως ένας χαλαρός σύλλογος κλινικών γιατρών και ακτιβιστών και κατέληξε να αυτοπροσδιορίζεται ως η κορυφαία αρχή για τη φυλομετάβαση χωρίς να την αμφισβητεί κανείς. Και ξαφνικά, η WPATH βρέθηκε στο επίκεντρο του δημόσιου λόγου. Ίσως η πιο κραυγαλέα πτυχή των αρχείων είναι η αποκάλυψη ότι οι κλινικοί γιατροί της WPATH γνωρίζουν την καρκινογόνο πτυχή της τεστοστερόνης και παραδέχονται ότι ασθενείς έχουν χάσει τη ζωή τους ως συνέπεια της ορμονoθεραπείας. Γνωρίζουν επίσης καλά ότι η φυλομετάβαση προκαλεί ή επιτείνει την κατάθλιψη πολλών νέων: όπως λέει ο Καναδός ενδοκρινολόγος Daniel Metzger, πολλοί νέοι άνδρες μετανιώνουν για τη φυλομετάβαση (δεν ξέρουμε πόσοι) και η κατάθλιψη επιδεινώνεται στην ηλικία των 38-43: τίθεται σοβαρό πρόβλημα ταυτότητας αλλά προπάντων αποτελούν πηγή αγωνίας η στειρότητα και η έλλειψη σεξουαλικής λειτουργίας. Η σεξουαλική δυσλειτουργία βλάπτει την ικανότητά τους να δημιουργούν μακροχρόνιες σχέσεις.

Τα αρχεία της WPATH αποκαλύπτουν ότι ο πρώτος κανόνας της ιατρικής «μη βλάψεις» έχει διαστραφεί σε «ό,τι θέλει ο πελάτης». Οι καταναλωτές της ιατρικής φύλου πιστεύουν ότι οι κλινικοί γιατροί ξέρουν τι κάνουν — οι διαρροές όμως δείχνουν ότι συχνά ενεργούν χωρίς τεκμηριωμένη βάση βλάπτοντας παιδιά, εφήβους και ευάλωτα άτομα. Βγάζουν δηλαδή στην επιφάνεια ένα εκτυλισσόμενο ιατρικό σκάνδαλο καταστροφικών διαστάσεων: όσοι διαβάζουν τα αρχεία καταλαβαίνουν ότι οι επικεφαλής της WPATH γνωρίζουν ότι τα παιδιά, οι γονείς τους και οι ψυχικά άρρωστοι άνθρωποι δίνουν τη συγκατάθεσή τους κάτω από μη κανονικές συνθήκες. Ως απάντηση, η οργάνωση Genspect φιλοξενεί μια σειρά από δωρεάν διαδικτυακά σεμινάρια σχετικά με τα αρχεία της WPATH στα οποία θα συζητηθούν οι βασικές πληροφορίες από τα έγγραφα που διέρρευσαν, η οπτική γωνία των ασθενών και των γιατρών που μιλούν για τις αήθεις πρακτικές.

Δεν είναι γνωστό ούτε το ακριβές ποσοστό των ατόμων που αλλάζουν το βιολογικό τους φύλο, ούτε εκείνο που αποφασίζει να επιστρέψει στο βιολογικό φύλο μετά από διαδικασία φυλομετάβασης

Όπως διαβάζουμε στο Environmental Progress αλλά και σε άρθρο του Economist που σχολιάζει τις διαρροές αυτές, παρά την ευρεία δημόσια συζήτηση για το φύλο, οι επίσημες μελέτες για τη φυλομετάβαση παραμένουν λιγοστές. Δεν είναι γνωστό ούτε το ακριβές ποσοστό των ατόμων που αλλάζουν το βιολογικό τους φύλο, ούτε εκείνο που αποφασίζει να επιστρέψει στο βιολογικό φύλο μετά από διαδικασία φυλομετάβασης. Επίσης παραμένει κάπως συγκεχυμένη η κατάσταση των τρανσέξουαλ παιδιών: μια πενταετής μελέτη τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν το 2022, παρακολούθησε 317 παιδιά, από τα οποία το 94% διατήρησε δυαδική ταυτότητα τρανς, το 3,5% αναγνωρίστηκε ως non-binary και το 2,5% ως cisgender. Μια άλλη μελέτη του 2022 σε 720 τρανς εφήβους που ξεκίνησαν oρμονοθεραπεία διαπίστωσε ότι το 98% συνέχισαν και ολοκλήρωσαν τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Μια κλινική αξιολόγηση του 2019 διαπίστωσε ότι το 9,4% των εφήβων με δυσφορία φύλου είτε έπαψαν να επιθυμούν ιατρικές παρεμβάσεις είτε δεν ένιωθαν πλέον ότι η ταυτότητα φύλου τους ήταν ασύμβατη με το φύλο που τους είχε ανατεθεί κατά τη γέννηση. Μια μελέτη του 2021 που εξέτασε τα περιστατικά 175 ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ Σεπτεμβρίου 2017 και Αυγούστου 2018 διαπίστωσε ότι το 6,9% όσων είχαν ζητήσει αλλαγή φύλου επέστρεψαν στη ζωή του βιολογικού φύλου — χωρίς αυτό να σημαίνει απουσία «σύγχυσης ταυτότητας φύλου».

Πάντως, όσοι ενήλικοι κάνουν το βήμα φαίνεται πως δεν μετανιώνουν: μια ολλανδική μελέτη του 2005 (πολλά έχουν αλλάξει από τότε) με 162 ενήλικες που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου, έδειξε ότι μόνο δύο άτομα δεν ήταν ευχαριστημένα και μόνον ένα θα ήθελε να επιστρέψει στο βιολογικό του φύλο. Το 2021, μια μετα-ανάλυση 27 μελετών κατέληξε ότι «υπάρχει εξαιρετικά χαμηλός επιπολασμός αλλαγής γνώμης σε τρανς μετά από εγχείρηση επιβεβαίωσης φύλου». Σε μια μελέτη τον Ιανουάριο του 2023 με δείγμα 1.989 άτομα που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου, μόνον 6 άτομα (0,3%) ζήτησαν χειρουργική επέμβαση αναστροφής ή απομετάβαση. Όμως, όλα αυτά είναι ρευστά: παίζει ρόλο η ηλικία του ατόμου, το πόσο καιρό βρίσκεται σε κατάσταση αλλαγής φύλου και βεβαίως το πώς πήγε η όλη διαδικασία, το πόσο «δύσκολα» βιώθηκε.

Στο μεταξύ, οι δικαιωματιστές καταγγέλλουν την πρόθεση για την απόκτηση cis ταυτότητας υπογραμμίζοντας ότι όσοι τρανς ζητούν επεμβάσεις δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θέλουν να υιοθετήσουν cis ταυτότητα. Στη διαμάχη γύρω από τον τρανς ακτιβισμό συμμετέχουν και μερικές ριζοσπάστριες φεμινίστριες που βλέπουν τις εμπειρίες των μεταβατικών ως περαιτέρω απόδειξη της πατριαρχικής επιβολής των ρόλων των φύλων και της ιατρικοποιημένης διαγραφής των γκέι και των λεσβιών από την κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, η χριστιανική δεξιά προωθεί προγράμματα που αποθαρρύνουν τη φυλομετάβαση, προβάλλοντας οδυνηρές ιστορίες αλλαγής γνώμης —κάνουν λόγο για 40% «μετανοούντων»— μετά τις χρονοβόρες και δαπανηρές ιατρικές διαδικασίες και τονίζοντας τις συνέπειες αυτών σε παιδιά.

Ωστόσο, η Αμερικανική Ιατρική Ένωση, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία υπερασπίζονται το δικαίωμα των ανηλίκων στη φυλομετάβαση. Σε επιστολή προς τη National Governors Association, η Αμερικανική Ιατρική Ένωση προειδοποίησε ότι οι περιορισμοί υγειονομικής περίθαλψης των τρανς θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης και αυτοκτονίας στους τρανς νέους, πράγμα που δεν εμπόδισε πολλές αμερικανικές πολιτείες (Φλόριντα, Τζόρτζια, Άρκανσο) να εγκρίνουν νομοσχέδια τα οποία ποινικοποιούν τη συνταγογράφηση αναστολέων της εφηβείας και της ορμονοθεραπείας για τρανσέξουαλ νέους. Γενικά, αυτό που ισχύει στις ΗΠΑ είναι ότι οι τρανς νέοι δεν μπορούν να υποστούν μετάβαση πριν από την ηλικία των 18 ετών. Όσο για την οργάνωση Genspect προτείνει να αναγνωρίζονται τα άτομα ως ενήλικες στην ηλικία των 25 ώστε να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα αλλαγής γνώμης.