Εκλογές στην Πορτογαλία: ποιοι είναι οι βασικοί παίκτες και τι διακυβεύεται;

Οι ψηφοφόροι στην Πορτογαλία προσέρχονται στις κάλπες στις 10 Μαρτίου σε πρόωρες εκλογές που αναμένεται να οδηγήσουν σε ένα κοινοβούλιο χωρίς πλειοψηφία, με τα δύο κύρια κόμματα, της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς, να διεκδικούν την πρωτιά και με έναν ακροδεξιό λαϊκιστή που αναμένεται να συγκεντρώσει σχεδόν το ένα πέμπτο των ψήφων.

Γιατί προκηρύχθηκαν οι εκλογές;

Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστο ο οποίος κέρδισε μια απροσδόκητη τρίτη συνεχόμενη θητεία τον Ιανουάριο του 2022, παραιτήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο εν μέσω έρευνας για φερόμενες παρανομίες στους χειρισμούς της κυβέρνησής του σε μεγάλα πράσινα επενδυτικά έργα.

Η έρευνα, που αφορούσε πιθανές «ατασθαλίες, ενεργητική και παθητική διαφθορά πολιτικών», οδήγησε σε έρευνες στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Υποδομών και στην επίσημη κατοικία του Κόστα, καθώς και στη σύλληψη πέντε ατόμων, μεταξύ των οποίων και του προσωπάρχη του.

Ο ίδιος ο Κόστα, ο οποίος παρέμεινε με την ιδιότητα του υπηρεσιακού, αρνήθηκε κάθε αδίκημα και δήλωσε ότι «η συνείδησή του είναι καθαρή». Ο ίδιος δεν κατηγορείται. Κατά την παραίτησή του, δήλωσε ότι τα καθήκοντα ενός πρωθυπουργού «δεν συμβιβάζονται με οποιαδήποτε υποψία για την ακεραιότητά μου».

Ποιοι είναι οι βασικοί παίκτες;

Τον Κόστα διαδέχθηκε τον Δεκέμβριο στην ηγεσία του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος (PS) ο επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας του κόμματος, Πέδρο Νούνο Σάντος. Πρώην υπουργός υποδομών, ο 46χρονος Νούνο Σάντος ήταν ζωτικός σύνδεσμος με τα ακροαριστερά κόμματα που είχαν υποστηρίξει μια προηγούμενη κυβέρνηση μειοψηφίας του Κόστα, αλλά τα οποία αντιτάχθηκαν στον κρατικό προϋπολογισμό του 2022, προκαλώντας τις τελευταίες γενικές εκλογές.

Παραιτήθηκε από το υπουργικό του αξίωμα στα τέλη του 2022 στο πλαίσιο ενός σκανδάλου που αφορούσε μια αποζημίωση ύψους 500.000 ευρώ από την κρατική αεροπορική εταιρεία TAP της Πορτογαλίας, η οποία βρισκόταν στη μέση ενός σχεδίου αναδιάρθρωσης.

Ο ηγέτης του αντίπαλου κεντροδεξιού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD), Λουίς Mοντενέγκρο, 51 ετών, ηγήθηκε της κοινοβουλευτικής ομάδας όταν το κόμμα ήταν στην κυβέρνηση μεταξύ 2011 και 2015 και επέβαλε αυστηρά μέτρα λιτότητας.

Ο Αντρέ Βεντούρα, 41 ετών, είναι πρώην τηλεοπτικός αθλητικός σχολιαστής, ο οποίος εισήλθε αρχικά στην πολιτική στις τάξεις του PSD και τράβηξε για πρώτη φορά την προσοχή όταν ως υποψήφιος δήμαρχος σε μια πόλη έξω από τη Λισαβόνα κατήγγειλε την κοινότητα των Ρομά. Έφυγε από το PSD για να ιδρύσει το Chega (Enough) το 2019 και έκτοτε προβάλλει ένα λαϊκιστικό, αντικαθεστωτικό μήνυμα που βρίσκει ένα διαρκώς αυξανόμενο ακροατήριο. Το Chega συγκέντρωσε 1,3% των ψήφων στις εκλογές του 2019 και 7,3% το 2022, όταν τερμάτισε τρίτο.

Ποια είναι τα ζητήματα;

Η διαφθορά κατέχει υψηλή θέση μεταξύ των ανησυχιών των ψηφοφόρων και αποτελεί βασικό άξονα της εκστρατείας της ακροδεξιάς. Μια διαφημιστική πινακίδα του Chenga γράφει: «Η διαφθορά είναι η πιο επικίνδυνη πολιτική που υπάρχει: "Η Πορτογαλία χρειάζεται εκκαθάριση».

Εκτός από την έρευνα που προκάλεσε αυτές τις εκλογές, ένας άλλος πρώην σοσιαλιστής πρωθυπουργός, ο Ζοζέ Σόκρατες, πρόκειται να δικαστεί για κατηγορίες ότι αποκόμισε περίπου 34 εκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια της θητείας του στην εξουσία από δωροδοκίες, απάτες και ξέπλυμα χρήματος.

Το PSD αντιμετωπίζει επίσης κατηγορίες για διαφθορά, με δύο εξέχοντες πολιτικούς του κόμματος να αναγκάζονται πρόσφατα να παραιτηθούν εν μέσω έρευνας για δωροδοκία στη Μαδέρα.

Η στεγαστική κρίση (το κόστος στέγασης έχει εκτοξευθεί κατά τη διάρκεια της οκταετούς διακυβέρνησης των Σοσιαλιστών), τα επίμονα χαμηλά επίπεδα μισθών και οι αναξιόπιστες υπηρεσίες δημόσιας υγείας είναι άλλοι τομείς που ενδιαφέρουν τους ψηφοφόρους. 

Εκτός από τo ζήτημα της διαφθοράς, το Chenga διεξάγει εκστρατεία για τα θέματα που έχουν φέρει εκλογική και δημοσκοπική επιτυχία στην ακροδεξιά στην υπόλοιπη Ευρώπη τα τελευταία χρόνια: τη μετανάστευση, την κλιματική κρίση και τα ζητήματα των δικαιωμάτων.

Ποιος θα σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση;

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το PSD προηγείται με περίπου 31% των ψήφων, λίγο πάνω από το PS με 29%. Το Chega βρίσκεται στην τρίτη θέση με περίπου 18%, ενώ μισή ντουζίνα μικρότερα κόμματα από τα αριστερά και τα δεξιά προβλέπεται να συγκεντρώσουν από 1% έως 6%.

Το PSD έχει συνδεθεί με το μικρό συντηρητικό κόμμα CDS-PP για να σχηματίσει το Aliança Democratica (AD), και αν προστεθεί η φιλοεπιχειρηματική Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία (IL) θα μπορούσε να έχει την πλειοψηφία με την υποστήριξη του Chega.

Το κεντροδεξιό κόμμα, ωστόσο, έχει αποκλείσει μια συμμαχία με το Chega το οποίο επιμένει ότι θα υποστηρίξει μια δεξιά κυβέρνηση μόνο αν είναι επίσημα μέρος ενός συνασπισμού. Ο Βεντούρα άφησε να εννοηθεί ότι για οποιαδήποτε πολιτική αστάθεια μετά τις εκλογές θα φταίει το PSD.

Όπως έχουν τα πράγματα, όμως, ούτε η κεντροδεξιά ούτε η κεντροαριστερά έχουν μια εύκολη διαδρομή προς την πλειοψηφία - αν και μετά από οκτώ χρόνια στην αντιπολίτευση, οι αναλυτές υποψιάζονται ότι το PSD θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να εγκαταλείψει την υπόσχεσή του να μην συνεργαστεί με το Chenga.

Πηγή: Guardian