Ουκρανία: Δύο χρόνια μετά την εισβολή του Πούτιν - Προσδοκίες και σενάρια
«Σήμερα δεν θα πανικοβληθώ και δεν θα κλάψω. Θα είμαι ήρεμης και με αυτοπεποίθηση. Τα παιδιά μου παρακολουθούν». Αυτά ήταν τα λόγια της Πρώτης Κυρίας της Ουκρανίας Ολένα Ζελένσκα καθώς πλησίαζε το σούρουπο την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής πριν από δύο χρόνια. Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Δύο χρόνια αργότερα, ο πόλεμος βρίσκεται σε μια αβέβαιη φάση.
Η Ουκρανία ξεπέρασε τις προσδοκίες πολλών, καθώς απώθησε τις ρωσικές δυνάμεις κατά τον πρώτο χρόνο του πολέμου. Αλλά το δεύτερο έτος καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από βίαιες συγκρούσεις, χωρίς σημαντική πρόοδο από καμία πλευρά. Ο τρίτος χρόνος του πολέμου ξεκινά με την Ουκρανία να βρίσκεται σε άμυνα και να αγωνίζεται να κρατήσει τη γραμμή, καθώς βρίσκεται με λιγότερους άνδρες και λιγότερα όπλα, όπως και τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
Μια σύγκρουση χωρίς ξεκάθαρο νικήτη για την ώρα
«Αυτό το έτος θα είναι ένα έτος "ανάκαμψης και προετοιμασίας" και από τις δύο πλευρές, όπως το 1916 και το 1941-42 στους τελευταίους παγκόσμιους πολέμους», δήλωσε ο Μάρκ Τάις, πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.
Η Ουκρανία αντιμετωπίζει μια σειρά προβλημάτων. Η αποτυχία να ανακαταλάβει πολλά εδάφη κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης του 2023 έχει πλήξει την πεποίθηση στο εσωτερικό ότι μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο και να εκδιώξει τη Ρωσία. Η πολεμική κόπωση έχει αρχίσει να εμφανίζεται, επιδεινούμενη από τις αυξανόμενες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και όπλα. Οι διαφωνίες μεταξύ του προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και της στρατιωτικής ηγεσίας ώθησαν τον πρώτο να αντικαταστήσει τον αρχιστράτηγό του Βαλερί Ζαλούζνι, με τον Ολεξάντρ Σίρκι στις 8 Φεβρουαρίου. Πριν από ένα χρόνο, η διεθνής στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας ήταν σταθερή, αλλά τα πακέτα βοήθειας τώρα καθυστερούν.
Εν τω μεταξύ, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει θέσει τη Ρωσία σε πολεμική ετοιμότητα. Μεγάλο μέρος της οικονομίας προσανατολίζεται στην υποστήριξη των στρατιωτικών προσπαθειών στην Ουκρανία, με το 6% του ΑΕΠ σε δημοσιονομικές δαπάνες να αφιερώνεται στον πόλεμο το 2024 (το ένα τρίτο του προϋπολογισμού). Η Ρωσία έχει επί του παρόντος πλεονέκτημα σε όπλα και ανθρώπινο δυναμικό, που ενισχύεται από τις αποστολές βλημάτων πυροβολικού και βαλλιστικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς από τη Βόρεια Κορέα, πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών από το Ιράν και την αυξημένη παραγωγή στο εσωτερικό της χώρας. Ωστόσο, υπάρχουν περιορισμοί σε όπλα και ανθρώπινο δυναμικό και για τη Ρωσία.
Τι θα αλλάξει στον πόλεμο κατά τη διάρκεια του 2024;
Το 2024 η μονάδα αναλύσεων του Economist αναμένει μια αλλαγή στη στρατιωτική προσέγγιση της Ουκρανίας, από επιθετική σε αμυντική στρατηγική, με στόχο την αποτροπή περαιτέρω ρωσικών επιτυχίων. Εκτιμάται ότι η δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, ιδίως η στρατιωτική βοήθεια, θα συνεχιστεί προκειμένου να αποτρέψει άλλες δυνάμεις από το να προβούν σε παρόμοιες κινήσεις (για για παράδειγμα η Κίνα κατά της Ταϊβάν).
Καθώς η σύγκρουση παρατείνεται, αναμένεται ότι το επίπεδο της εξωτερικής υποστήριξης θα μειωθεί. Αυτό θα αντανακλά την αυξανόμενη πολεμική κόπωση στις δυτικές χώρες, αλλά και τη μειωμένη ικανότητα να συνεχίσουν να παρέχουν στρατιωτικό εξοπλισμό με τον ίδιο ρυθμό όπως το 2022-23. Η βιομηχανία όπλων αγωνίζεται να συμβαδίσει με τη ζήτηση, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες αναπληρώνουν τα εγχώρια οπλοστάσιά τους, γεγονός που θα περιορίσει την ποσότητα του εξοπλισμού που μπορεί να σταλεί στην Ουκρανία το 2024.
Υπάρχει προοπτική ειρηνευτικών συνομιλιών το 2024;
Καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί. Για την Ουκρανία, δεν υπάρχει καμία συζήτηση. Ο δηλωμένος στόχος της είναι να εκδιώξει τη Ρωσία από όλα τα ουκρανικά εδάφη και η συμμετοχή σε ειρηνευτικές συνομιλίες θα εκλαμβανόταν στο εσωτερικό ως μια μορφή ήττας, καθώς θα έπρεπε να γίνουν εδαφικές παραχωρήσεις. Για τη Ρωσία, οι ειρηνευτικές συνομιλίες θα είχαν ελάχιστο όφελος, εκτός εάν επισημοποιούσαν τον de facto έλεγχό της στα κατεχόμενα σήμερα εδάφη (πράγμα εξαιρετικά απίθανο).
Για τον Πούτιν, ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί μικρή άμεση απειλή στο εσωτερικό του, δεδομένης της αυταρχικής φύσης του καθεστώτος του. Παρέχει επίσης συνεχή δικαιολογία για τη φίμωση των αντίθετων φωνών. Ο Πούτιν πιστεύει ότι ο χρόνος είναι με το μέρος του και ότι όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι η πολεμική κόπωση στη Δύση θα επιτρέψει ρωσικά στρατιωτικά κέρδη, οπότε δεν έχει κανένα κίνητρο να προσέλθει φέτος σε ειρηνευτικές συνομιλίες. Εάν υπάρξουν συνομιλίες, θα είναι αυστηρά περιορισμένου εύρους, κατά τα πρότυπα των συνομιλιών που οδήγησαν στη συμφωνία για τα σιτηρά που υπογράφηκε στα μέσα του 2022.
Τι θα συμβεί αν ο Τραμπ γίνει ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ;
Εάν ο Τραμπ κερδίσει τις εκλογές του Νοεμβρίου, η υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία το 2025 θα βρεθεί σε κίνδυνο. Προτεραιότητα του Τραμπ είναι να επιτευχθεί κάποιου είδους «συμφωνία» μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας για να τερματιστεί γρήγορα ο πόλεμος. Σε αυτό το σενάριο, ένας συμβιβασμός θα επιβαλλόταν πιθανότατα στην Ουκρανία με τους όρους της Ρωσίας. Το ενδεχόμενο αυτό με την σειρά του θα αύξανε τον γεωπολιτικό κίνδυνο και θα άφηνε εκτεθειμένες στους αναθεωρητικούς στόχους της Ρωσίας χώρες της Βαλτικής ή τη Μολδαβία.
Τι θα συμβεί μετά το 2024;
Η βασική εκτίμηση του Economist παραμένει ότι ο πόλεμος θα παραταθεί χωρίς ξεκάθαρη λύση. Οι αμυντικές δαπάνες ρεκόρ τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία δείχνουν ότι και οι δύο χώρες προετοιμάζονται για μακροχρόνιο πόλεμο. Αυτό ενέχει κινδύνους και για την Ρωσία. Καθώς ο πόλεμος παρατείνεται, οι εσωτερικοί πολιτικοί περιορισμοί και ο αυξανόμενος πληθωρισμός θα πυροδοτούν όλο και περισσότερο την κοινωνική δυσαρέσκεια. Το Κρεμλίνο είναι πρόθυμο να θυσιάσει όσους άνδρες χρειάζονται στη σύγκρουση, αλλά υπάρχουν ήδη σημάδια αναταραχής, και όσο υψηλότερες είναι οι απώλειες τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος αντίδρασης. Εν τω μεταξύ, οι Ρώσοι εθνικιστές είναι όλο και περισσότερο επικριτικοί απέναντι στον Πούτιν και τις επιδόσεις της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης. Υπάρχουν επίσης σημαντικοί κίνδυνοι για την οικονομία μακροπρόθεσμα. Αν και η ανάπτυξη είναι ταχύτερη από την αναμενόμενη λόγω των δαπανών για τη στήριξη της πολεμικής προσπάθειας, η οικονομία υπερθερμαίνεται. Επιπλέον, ο πραγματικός πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος από τα αναφερόμενα στοιχεία και η επιτάχυνση της αύξησης των πραγματικών μισθών θα αρχίσει σύντομα να εξασθενεί. Όπως αναφέρει η ανάλυση του Economist, όσο περνάει ο καιρός, αυτές οι πιέσεις θα διαβρώνουν όλο και περισσότερο την εγχώρια πολιτική συναίνεση και θα απειλούν το Κρεμλίνο.
Και υπό αυτήν την έννοια ο πόλεμος φθοράς δεν αφορά μόνο την Ουκρανία και τη Δύση, αλλά και τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
19°
