Οι ζωές των Ουκρανών μετά από δύο χρόνια πολέμου

Ο πόλεμος ξέσπασε 24 Φεβρουαρίου του 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Κανείς δεν πίστευε τότε ότι θα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση 2 χρόνια μετά, με εκατόμβες νεκρών και αβέβαιη έκβαση. Πώς είναι η ζωή τα δύο αυτά αδιανόητα χρόνια με τον φόβο των βομβαρδισμών, τους νεκρούς συγγενείς, φίλους και γνωστούς, τον τρόμο για τα βασανιστήρια σε άμαχους και αιχμάλωτους πολέμου, τον φόβο για την πατρίδα; Μιλήσαμε με Ουκρανούς για όλα αυτά, για τα τραύματά τους αλλά και την πίστη τους στη νίκη που παραμένει ζωντανή, και θαυμάσαμε για μία ακόμα φορά τη δύναμη ψυχής και τον ηρωισμό τους. 

Ολεξίι Κουντού
Από το Πανεπιστήμιο, στην πρώτη γραμμή του μετώπου Δρ Βιολογικών Επιστημών στη Βιοτεχνολογία, Καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου Yuri Fedkovich στο Τσερνιβτσί

Γεννήθηκα κι έζησα στο Τσερνιβτσί, στη δυτική Ουκρανία, όπου οι πανευρωπαϊκές αξίες είναι πάντα επίκαιρες. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, έκανα εκπαίδευση για έφεδρους αξιωματικούς. Σπούδασα ιχθυολογία στα ποτάμια του ουκρανικού τμήματος της περιοχής των Καρπαθίων. Το 2019 έλαβα τη θέση του καθηγητή του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου Yuri Fedkovich.

Μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, τα σχέδια άλλαξαν δραματικά. Διακυβευόταν η επιβίωση της χώρας, το ζήτημα της φυσικής ύπαρξης του λαού μας. Κι εγώ, όπως πολλοί άλλοι συνάδελφοι και μαθητές μου, εντάχθηκα στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων. Ως έφεδρος αξιωματικός έφτασα αμέσως στο σημείο επιστράτευσης. Οδηγήθηκα  κατευθείαν στη στρατιωτική μονάδα της εδαφικής άμυνας που συγκροτούνταν. Τώρα είμαι επικεφαλής πυροβολαρχίας. Η περίπτωσή μου δεν είναι μοναδική, υπηρετούν και άλλοι επιστήμονες. Συνολικά, έχουμε 2 διπλωματούχους γιατρούς και 2 διδάκτορες στην ομάδα και μαθητές μου, νυν και απόφοιτοι, υπηρετούν μαζί μας.

Στην αρχή ήταν δύσκολο –διαφορετικοί άνθρωποι, διαφορετικές ηλικίες, διαφορετική κοινωνική θέση, αλλά με μια ιδέα να μας ενώνει– να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας και να προστατέψουμε τη χώρα. Και σήμερα, η μονάδα μας είναι ενωμένη, έμπειρη, αξιόπιστη – εκτελεί με επιτυχία τις αποστολές της. Πολεμήσαμε τόσο στην περιοχή του Χαρκόβου, όσο και στο Ντονέτσκ, κοντά στο Μπαχμούτ και στην Αβντιίβκα, από την οποία, δυστυχώς, αναγκαστήκαμε να αποχωρήσουμε λόγω έλλειψης πυρομαχικών. Αλλά αυτό είναι προσωρινό. Σίγουρα θα νικήσουμε και σίγουρα θα ελευθερώσουμε όλα τα εδάφη μας κι όλους τους αιχμαλώτους πολέμου και όσους αμάχους βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα προσωρινά κατεχόμενα εδάφη.

Η αλήθεια είναι πίσω μας και η νίκη θα είναι δική μας! Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, με τους συντρόφους μου είδαμε ότι η Ρωσία κουβαλά θάνατο και φρίκη. Οι θηριωδίες των Ρώσων είναι αδιανόητες στη σκληρότητα και την ανοησία τους. Καμία ιδεολογία δεν υπάρχει από πίσω, καμία εξήγηση για το πώς και το γιατί. Μόνο μίσος, οργή και φόβος. Προφανώς, δεν είναι ξεκάθαρο στους Ρώσους ότι για τους ελεύθερους ανθρώπους ο φόβος να χάσουν την ελευθερία τους είναι πολύ μεγαλύτερος από τον φόβο του σωματικού θανάτου. Γι’ αυτό στέκεται η Ουκρανία! Γι’ αυτό θα κερδίσει!

Βάτσεσλαβ Πετρανόβσκι
Ο εθελοντής του Κιέβου Καθηγητής Αγγλικών. Τώρα αφιερώνει όλο τον χρόνο του ως εθελοντής στην οργάνωση «Patriot UA»

Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν άρχισε η πλήρους κλίμακας εισβολή, η ζωή μου άλλαξε άρδην. Θυμάμαι ξεκάθαρα εκείνη την πρώτη νύχτα στο Κίεβο όταν ακούσαμε αυτούς τους ανατριχιαστικούς ήχους εκρήξεων, όταν όλα έμοιαζαν με εφιάλτη. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς τη φρίκη που ένιωσαν οι πολίτες εκείνο το βράδυ. Σιγά σιγά, μαζί με την οικογένειά μου διαχειριστήκαμε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Αποφασίσαμε να μείνουμε στην Ουκρανία και ξεκινήσαμε τον εθελοντισμό.

Στην αρχή, προσπάθησα να βοηθήσω ηλικιωμένους με φάρμακα, γιατί εκείνη την εποχή είχαν σπάσει οι περισσότερες αλυσίδες εφοδιασμού. Επίσης, προσπαθήσαμε να με τα αδέσποτα ζώα. Δυστυχώς, κάποιοι εγκατέλειψαν τα κατοικίδιά τους όταν έφυγαν βιαστικά από τη χώρα. Όχι, δεν προσπαθώ να τους κρίνω, ήταν απλώς η πραγματικότητα της ζωής τότε. Μετά από μερικούς μήνες έγινα εθελοντής στο ίδρυμα «Patriot UA» – στον εθελοντικό σύλλογο με έδρα το Κίεβο της Ουκρανίας. Δεν βοηθούν μόνο τους πολίτες αλλά και τους υπερασπιστές μας στην πρώτη γραμμή. Από εκείνη τη στιγμή έχασα την αίσθηση του χρόνου, κάθε μέρα ξυπνάω με μία μόνο σκέψη: Τι μπορώ να κάνω για να κάνω τη ζωή των υπερασπιστών μας καλύτερη;

Κάθε μέρα της ζωής μου τελειώνει με μια προσευχή. Ευχαριστώ όλους σε αυτόν τον πλανήτη που μας βοηθούν να επιβιώσουμε και να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο με έναν πολύ ισχυρό εχθρό. Ελπίζω ειλικρινά οι ξένοι εταίροι και φίλοι μας να μην κουραστούν ποτέ να υποστηρίζουν την Ουκρανία. Εύχομαι οι υπερασπιστές μας –που χύνουν το αίμα τους στην πρώτη γραμμή– να παραμείνουν ζωντανοί και να επιστρέψουν στις οικογένειές τους. Κάθε πρωί, βλέπω την ίδια εικόνα μπροστά στα μάτια μου και σχεδόν τη νιώθω.

Μπορώ να δω την ημέρα που όλοι οι Ουκρανοί βγαίνουν από τα σπίτια τους και φωνάζουν με χαρά μόνο μια λέξη: Νίκη!

Κarry G
Η DJ που επιμένει

Η Ουκρανή DJ Κarry G επέλεξε να παίξει μουσική στο κέντρο του Κιέβου, πάνω στη γυάλινη γέφυρα Κλίτσκο, η οποία είχε βομβαρδιστεί από Ρώσους το 2022. «Δεν φοβήθηκα. Αυτή η γέφυρα έχει επιβιώσει από πολλές πυραυλικές επιθέσεις, έγινε σύμβολο ουκρανικής ανθεκτικότητας». «Ο στόχος μου ήταν απλός: να ηχογραφήσω ένα DJ σετ. Η ιδέα ήταν να κάνουμε κάτι όμορφο», σημειώνει και πλέκει το εγκώμιο των Ενόπλων Δυνάμεων: «Είναι πραγματικοί τιτάνες». Μετά την εισβολή του 2022, σταμάτησε τη δουλειά της, αλλά –όπως λέει– «κάποια στιγμή κατάλαβα ότι έπρεπε να συνεχίσω. Η μουσική με βοηθά να παραμένω αυθεντική».

Πώς είναι η ζωή κατά τη διάρκεια του πολέμου; «Κατακερματισμένη. Όλα άλλαξαν σε μια στιγμή. Οι Ουκρανοί έχουν αλλάξει. Η ουκρανική μουσική έχει, επίσης, αλλάξει καθώς είναι αντανάκλαση της κοινωνίας. Δεν μπορείς να απομονώσεις τη μουσική από την πραγματικότητα. Θα έλεγα ότι έχω αλλάξει την αίσθηση του εαυτού μου και στη μουσική λόγω πολέμου. Άρχισα να νιώθω τα πάντα πιο έντονα. Ο πόλεμος άλλαξε τον τρόπο που νιώθω. Με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο εύθραυστοι είμαστε, πόσο φευγαλέα είναι η κάθε στιγμή που ζούμε».

Μπούτσα
Το κορίτσι που επέστρεψε στην πόλη των φαντασμάτων

Η Α. είναι ψυχολόγος. Όταν άρχισε η εισβολή, πρόλαβε να αποχωρήσει από την Μπούτσα την τελευταία στιγμή. Έζησε στο δυτικό τμήμα της Ουκρανίας, αλλά τον περασμένο Οκτώβριο αποφάσισε να επιστρέψει. Επιλέγει την ανωνυμία, καθώς συγγενείς της παραμένουν σε υπό κατοχή περιοχές. Διαβάστε την ιστορία της απομάκρυνσής της εδώ.

Δεν υπάρχει αίσθηση ότι όλα έχουν τελειώσει για να γράφει κανείς το πώς ζει. Γενικά, εδώ νιώθω καλύτερα από οπουδήποτε αλλού, είμαι στο σπίτι μου. Νιώθω πολλά διαφορετικά συναισθήματα, θέλω να τελειώσει αυτό το απαίσιο όνειρο, αλλά δεν τελειώνει... Άκουσα πολλές ιστορίες από γνωστούς κι αγνώστους για δολοφονίες, όλοι οι κάτοικοι είχαν αφεθεί στην τύχη τους, δεν ήξεραν ποια στιγμή της ημέρας και ποια ώρα θα μπορούσαν να φύγουν. Η κομμώτρια είπε πώς εκείνη και οι γείτονές της είχαν δίλημμα αν θα φύγουν ή όχι: Έφυγαν οι γείτονες και πυροβολήθηκαν. Αυτή έμεινε. Μου διηγήθηκε πώς εκτελέστηκε σε μία αυλή ολόκληρη η οικογένεια και τα παιδιά γνωστών της.

Συνάντησα προσωπικά την κοπέλα που συντόνισε την αναχώρησή μου και με ρώτησε γιατί δεν πήγα μαζί της όταν αρχικά μου το είχε προτείνει. Έμεινα να αναρωτιέμαι πώς μπόρεσε να φύγει εκείνη την ημέρα, που η κατάσταση ήταν τόσο τρομακτική. Γιατί κανείς δεν είχε καμία πληροφορία για το αν ήταν ασφαλές να οδηγείς ή να περπατάς. Μια μέρα ένιωσα την ανάγκη να πάω σε ένα μνημόσυνο για τους κατοίκους της Μπούτσα, να τιμήσω τη μνήμη τους, «να δω ποιος είναι εκεί». Πέρασα πολύ χρόνο κοιτάζοντας τις ημερομηνίες θανάτου και γέννησης, σκέφτηκα πόσα μικρά παιδιά σκοτώθηκαν για το τίποτα, ολόκληρες οικογένειες και για το γεγονός ότι διασταυρώθηκα με κάποιον στους δρόμους για τελευταία φορά, και πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό στην πόλη μας, όπου τώρα εξελίσσεται μια ζωή που μοιάζει κανονική.

Σε δύο χρόνια, η Μπούτσα έχει ανοικοδομηθεί: σε άλλα μέρη περισσότερο, σε άλλα λιγότερο. Σε άλλα κάτι έχει μείνει όπως είναι, για παράδειγμα, ένας κουρελιασμένος φράχτης όπου πυροβολήθηκαν πολλοί άνθρωποι ή οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών με τις τρύπες από σφαίρες. Κι αυτό το βλέπεις κάθε μέρα. Στις 15 Φεβρουαρίου 2024 ένας ρωσικός πύραυλος καταρρίφθηκε στο δάσος κοντά στην πόλη. Το δάσος κάηκε σε μία ακτίνα 40 μέτρων. Ξύπνησα από την έκρηξη. Σε πολλά σπίτια που ήταν πιο κοντά, τα παράθυρα έσπασαν. Δεν πειράζει, ζούμε και σας προσκαλούμε να μας επισκεφτείτε.

Οι ουκρανές υφάντρες των Αθηνών

«Η πλήρους κλίμακας εισβολή από τη Ρωσία ανάγκασε κάθε Ουκρανό να σκεφτεί τι θα μπορούσε να κάνει για να βοηθήσει τη χώρα, τον στρατό και τον λαό του», λένε οι κυρίες που σε καθημερινή βάση μαζεύονται σε ένα δωμάτιο στο Μεταξουργείο και υφαίνουν δίχτυα παραλλαγής για τον ουκρανικό στρατό.

«Η θλίψη που νιώσαμε στις 24 Φεβρουαρίου μας ένωσε στην εθελοντική κοινότητα Афінське Плетиво, η οποία θέλοντας να προστατεύσει τους φαντάρους άρχισε να πλέκει δίχτυα παραλλαγής. Περισσότερα από 10.000 τετραγωνικά μέτρα υφάνθηκαν από τα προσεκτικά χέρια των εθελοντών, καθώς επίσης παραδόθηκαν αρκετές εκατοντάδες κράνη», τονίζουν και προσθέτουν: «Έχουμε μια επιθυμία και πίστη: Τα δίχτυα μας θα γίνουν όχι μόνο προστασία, αλλά και τυχερό φυλαχτό για τη νίκη των στρατιωτών μας».

Βαλεντίνα «Πιστεύουμε ότι η Ουκρανία θα είναι ένα ανεξάρτητο ευρωπαϊκό κράτος, απαλλαγμένο από τους Ρώσους-φασίστες εισβολείς».
Μαρία «Αιώνες καταστολής, το Χολοντόμορ, η απαγόρευση της γλώσσας και η ύπαρξη του ουκρανικού έθνους με ανάγκασαν να κάνω την επιλογή μου. Ελευθερία ή να συνεχίζουμε να ζούμε γονατισμένοι…».
Γιαροσλάβα «Η Ουκρανία είναι χώρα ευλογημένη από το Θεό. Είμαστε απροσκύνητοι, ανίκητοι άνθρωποι, φιλελεύθεροι και εργατικοί. Σκέψη, καρδιά και ψυχή είναι πάντα στην Ουκρανία. Ποτέ για κανέναν δεν θα είναι δυνατή η κατάκτηση της χώρας μας. Οπωσδήποτε θα νικήσουμε. Είμαστε δυνατοί, γιατί είμαστε ενωμένοι. Είμαστε ενωμένοι, γιατί είμαστε δυνατοί».

Γιούρι Βισνέφσκι
Κάθε μέρα, ψηλά η σημαία

«Αγαπώ την Ουκρανία, είναι στην καρδιά και στο μυαλό μου- ζούμε με την ελπίδα ότι θα ανθίσει και πάλι. Γι’ αυτό αγωνιζόμαστε». Ο Γιούρι ζει στην Ελλάδα περισσότερα από 25 χρόνια. Αγαπά τη χώρα, αλλά πάνω απ’ όλα είναι Ουκρανός και πονάει την πατρίδα του. Από την πρώτη στιγμή της εισβολής άρχισε να διαδηλώνει. Κι έκτοτε δεν σταμάτησε (μόνο για μερικές ημέρες, όταν προσβλήθηκε από covid). Βρίσκεται καθημερινά στην πλατεία Συντάγματος, υψώνοντας την ουκρανική σημαία. Με τον τρόπο αυτό θέλει να υπενθυμίζει σε όλους ότι ο πόλεμος συνεχίζεται, ότι οι Ουκρανοί δίνουν μάχη για την ελευθερία τους.

Ο Γιούρι είναι ένας ευγενέστατος άνθρωπος, μιλάει σε όλους στον πληθυντικό, στις κυρίες κάνει χειροφίλημα. Η εμφάνισή του είναι πάντα προσεγμένη – ειδικά τις Κυριακές, που έρχεται περισσότερος κόσμος να διαδηλώσει μαζί του, φοράει κοστούμι και γραβάτα. Από σεβασμό προς τους άλλους. «Η σημαία μας ενώνει», υπογραμμίζει, ευχαριστώντας τους Έλληνες για την υποστήριξή τους.

Λουντμίλα Βερμπίτσκα
Η πανταχού παρούσα εθελόντρια

Είμαι στην Ελλάδα εδώ και 25 χρόνια. Δούλευα σε ένα εστιατόριο ως μαγείρισσα, αλλά μετά την εισβολή σταμάτησα ώστε να προσφέρω ό,τι μπορώ ως εθελόντρια. Βοηθάω τους πρόσφυγες με τα χαρτιά τους, για προβλήματα υγείας που ίσως έχουν. Συμμετέχω σε διάφορες ομάδες – φτιάχνουμε ή μαζεύουμε πράγματα και τα στέλνουμε στην Ουκρανία. Είμαι στην ομάδα «Λισόβι Μάβκι»μ πλέκουμε, συγκεντρώνουμε τρόφιμα, φάρμακα και ρούχα. Φτιάχνουμε κεριά από κονσέρβες για τους στρατιώτες, αλλά και για τους πολίτες που δεν έχουν ρεύμα. Εκτός από δίχτυα, φτιάχνουμε και καμπαρτίνες. Ο χειμώνας είναι βαρύς στην Ουκρανία. Κάνουμε ό,τι μπορούμε. Συμμετέχω στην χορωδία «Η γη του πελαργού». Τραγουδάμε ουκρανικά λαϊκά τραγούδια για να κρατήσουμε την παράδοσή μας και να την επιδείξουμε στον ελληνικό λαό.

Αυτό που ζούμε είναι δύσκολο. Όπως είπε ένας δικός σας Έλληνας ποιητής, ο άνθρωπος χωρίς πατρίδα είναι ο άνθρωπος χωρίς ψυχή. Γι’ αυτό φοβάμαι, δεν θέλω να χάσω την πατρίδα μου και δεν θα τη χάσω – είμαι σίγουρη. Νιώθουμε ζωντανοί, αλλά μέσα μας είμαστε νεκροί. Έχω πολλούς συγγενείς στην Ουκρανία, είχα ξαδέλφια στην Μπούτσα, στο Κίεβο. Έχασαν τα σπίτια τους. Από την αρχή ψυχολογικά ήμουν σε κακή κατάσταση, για αυτό αποφάσισα να ασχοληθώ με τον εθελοντισμό – να γεμίζω την ψυχή μου, βοηθώντας τους δικούς μου ανθρώπους.

Ο άνθρωπος γεννιέται για να ανθίζει: για να φυτέψει λουλούδια και δέντρα, να ζωγραφίζει, να χαίρεται τη φύση, τη ζωή. Όχι να ασχολείται με πολέμους. Δυστυχώς εμείς γράφουμε από την αρχή την Ιστορία και πρέπει να κρατήσουμε γερά, να κρατήσουμε τη γλώσσα μας, τη γενιά μας. Ούτε οι παππούδες μας είχαν περάσει όμορφα πριν από 100 χρόνια... Είμαστε άνθρωποι ελεύθεροι. Είναι δύσκολο για τον καθένα μας ακόμα και να σκεφτεί ότι δεν θα μπορούμε ελεύθερα να πατάμε στη γη των προγόνων μας, ότι δεν θα έχουμε πατρίδα, δεν θα μπορούμε να επισκεφτούμε τους τάφους των γονιών μας. Αυτό είναι κάτι τρομακτικό.

Οπόρα
Είμαστε εδώ για όσους έχουν ανάγκη

Στην ουκρανική γλώσσα, η λέξη Opora σημαίνει υποστήριξη. Από τον Μάιο του 2022, μια μικρή αποθήκη κοντά στην πλατεία Βικτωρίας προσφέρει βοήθεια στους Ουκρανούς πρόσφυγες. Η Όλγα Ριτσαγίβσκα και η Ντιάνα Ρομάνκο είναι οι ψυχές του εγχειρήματος και κάνουν τη σαββατιάτικη βάρδια.

«Ο κόσμος μας δωρίζει ρούχα και φαγητά, τα οποία δίνουμε στις οικογένειες των Ουκρανών που τα έχουν ανάγκη. Δεν έχουμε απεριόριστες πηγές κι έτσι προσπαθούμε κατ’ αρχάς να βοηθήσουμε οικογένειες με μικρά παιδιά και ηλικιωμένους». Εξυπηρετούν 280 οικογένειες με 410 παιδιά, καθώς επίσης 113 οικογένειες ανθρώπων άνω των 65 ετών. Από την αρχή της εισβολής, πήραν τη σχετική κάρτα στην Ελλάδα 26.000 άνθρωποι, «κάποιοι επέστρεψαν ή πήγαν σε άλλη χώρα». «Συνεχίζει ο κόσμος να έρχεται, ειδικά από τις ανατολικές περιοχές – πολλές φορές είναι δύσκολο να αποφασίσεις να φύγεις».

Η Ντιάνα λέει ότι τους επισκέπτονται άνθρωποι ηλικιωμένοι, που θέλουν να μιλήσουν. Απέναντί μας κάθεται ένας 75χρονος Ουκρανός – ο Ανατόλη. Κατάγεται από ένα χωριό μερικά χιλιόμετρα μακριά από το υπό κατοχή Ντονέτσκ. Έφυγε διότι καταστράφηκε το γκαράζ του από οβίδες. Τώρα θέλει να επιστρέψει στο δυτικό τμήμα της Ουκρανίας και να ζήσει σε ένα ίδρυμα. Η αποθήκη είναι ανοιχτή κάθε Δευτέρα, Πέμπτη και Σάββατο από τις 10:00 έως τις 14:00. Σε κάθε οικογένεια δίνουν –κάθε μήνα– από μια μικρή κούτα με τρόφιμα. Ο βασικός τους δωρητής, λένε, είναι ένας βουδιστής μοναχός. «Πάει στη Βαρβάκειο, ψωνίζει, τα φέρνει κι εμείς τα διανέμουμε».

Θα ήθελαν έναν άλλον χώρο, ώστε να μπορούν να υποδέχονται ανθρώπους, ειδικά ηλικιωμένους. «Να πίνουν τσάι, να μιλάνε, να υπάρχει μια επαφή, να νιώθουν ότι δεν τους παράτησαν, ότι η ζωή τους μετράει». Χρειάζονται ρούχα, τρόφιμα, είδη προσωπικής υγιεινής. Το ενοίκιο το πληρώνουν μόνοι τους, με ό,τι μπορεί να προσφέρει ο κάθε εθελοντής (η Ντιάνα πούλησε τα βιβλία της).

Διεύθυνση: Φερών 8, πλατεία Βικτωρίας