Σαν σήμερα 21 Φεβρουαρίου ο εικαστικός Τζέραλντ Χόλτομ σχεδιάζει το σήμα της Ειρήνης

Σαν σήμερα το 1958,ο Άγγλος εικαστικός Τζέραλντ Χόλτομ σχεδίασε το σύμβολο της Ειρήνης. Ένα σύμβολο με μεγάλη επιβλητική δύναμη που κυριάρχησε σε ολόκληρο τον πλανήτη σε μια αντι-πολεμική περιόδο. Ένα σύμβολο που πρέπει να μας θυμίζει πως η ειρήνη πρέπει να κατακλύζει τον κόσμο, ειδικότερα τη σήμερον εποχή που κλονίζεται ολοένα και περισσότερο.

Ποια είναι όμως η ιστορία του σήματος με το διχαλωτό σχήμα που έγινε το νεώτερο σύμβολο της ειρήνης που αναδύθηκε από το αντιπολεμικό κίνημα της δεκαετίας του '60, η έμπνευση του Χόλτομ και τα προηγούμενα σύμβολα που έχουν ταυτιστεί με την έννοια της ειρήνης.

Η απαρχή του επικρατέστερου συμβόλου της Ειρήνης

Τη Μεγάλη Παρασκευή του 1958, χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου για να διαμαρτυρηθούν για τα πυρηνικά όπλα. Αντιδρούσαν σε μια σειρά δοκιμαστικών εκρήξεων που πραγματοποίησε το Ηνωμένο Βασίλειο, το τρίτο έθνος που εντάχθηκε στο «πυρηνικό κλαμπ» μετά τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ.

Για τις επόμενες τέσσερις ημέρες, οι πιο γενναίοι ανάμεσά τους διαδήλωσαν στο Άλντερμαστον, ένα μικρό χωριό 50 μίλια δυτικά του Λονδίνου, όπου σχεδιάζονταν και αποθηκεύονταν τα βρετανικά πυρηνικά όπλα.

Στις πινακίδες και τα πανό των διαδηλωτών, ένα νέο σύμβολο έκανε την πρώτη του εμφάνιση. Ο Τζέραλντ Χόλτομ, σχεδιαστής και ειρηνιστής, το είχε αναπτύξει ειδικά για την πορεία λίγες εβδομάδες πριν. Πίστευε ότι ένα σύμβολο θα έκανε το μήνυμα πιο ισχυρό.

Το σύμβολο υιοθετήθηκε αμέσως μετά από την Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό (CND) και έγινε ένα από τα πιο ευρέως αναγνωρισμένα σχέδια στην ιστορία.

«Είναι ένα μικρό αριστούργημα με μεγάλη υποβλητική δύναμη», δήλωσε ο Stephen Bayley, σε ένα email. «Μιλάει πολύ καθαρά για μια εποχή και μια ευαισθησία»

«Είναι, απλά, ένα εξαιρετικό έργο εποχής: το συνηθισμένο πράγμα που γίνεται εξαιρετικά καλά».

Ο Ken Kolsbun, ιστορικός, πιστεύει ότι η απλότητα του σχεδίου έπαιξε ρόλο στη συνεχή επιτυχία του. «Μπορείς να βάλεις ένα 5χρονο παιδί να το ζωγραφίσει», δήλωσε σε τηλεφωνική συνέντευξη. «Είναι ένα τόσο ισχυρό σύμβολο με ένα είδος υπνωτικής έλξης».

Ποιος ήταν ο ο Τζέραλντ Χόλτομ

Το σήμα της Ειρήνης σχεδιάστηκε το 1958 από τον Τζέραλντ Χόλτομ, επαγγελματία σχεδιαστή και καλλιτέχνη και απόφοιτο του Royal College of Arts. Είχε εργαστεί σε ένα αγρόκτημα στο Νόρφολκ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και εξήγησε ότι το σύμβολο ενσωμάτωσε τα γράμματα σεμαφόρου N(uclear) και D(isarmament).

Αργότερα έγραψε στον Hugh Brock, συντάκτη του Peace News, εξηγώντας τη γένεση της ιδέας του σε μεγαλύτερο, πιο προσωπικό βάθος: «Ήμουν σε απόγνωση. Βαθιά απελπισία. Ζωγράφισα τον εαυτό μου: τον εκπρόσωπο ενός ατόμου σε απόγνωση, με τα χέρια απλωμένα με την παλάμη προς τα έξω και προς τα κάτω, όπως ο χωρικός του Γκόγια μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Τυπικοποίησα το σχέδιο σε μια γραμμή και έβαλα έναν κύκλο γύρω του».

Το σχέδιο του σήματος του Χόλτομ

Το σχέδιο ενσωματώνει έναν κύκλο με τις γραμμές μέσα σε αυτόν να αντιπροσωπεύουν τις δυο απλουστευμένες θέσεις δύο σηματοφόρων (semaphore) γραμμάτων (το σύστημα χρησιμοποίησης σημαιών για την αποστολή πληροφοριών σε μεγάλες αποστάσεις, όπως από πλοίο σε πλοίο). Χρησιμοποιήθηκαν τα γράμματα «N» και «D» για να αντιπροσωπεύσουν τις λέξεις «nuclear disarmament.» (Το «N» σχηματίζεται όταν κάποιος κρατά από μια σημαία στο κάθε χέρι και στη συνέχεια τις κατεβάσει προς το έδαφος με γωνία 45 μοιρών. Το «D» σχηματίζεται, κρατώντας μία σημαία ευθεία προς τα πάτω και μία ευθεία προς τα κάτω).

Στα 66 χρόνια της ιστορίας του, το σύμβολο έχει χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη περιβαλλοντικών κινημάτων, των δικαιωμάτων των γυναικών και των ομοφυλοφίλων, καθώς και σε κάθε είδους εμπορεύματα. Έχει εμφανιστεί σε μπλουζάκια Moschino, μενταγιόν Tiffany, γραμματόσημα των ΗΠΑ, ακόμη και σε πακέτα τσιγάρων Lucky Strike.

Η κληρονομιά του ζει και ανανεώνεται συνεχώς. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι το 2015, ο Γάλλος καλλιτέχνης Jean Jullien επανασχεδίασε το σχέδιο χρησιμοποιώντας το σχήμα του Πύργου του Άιφελ, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο σύμβολο αλληλεγγύης.

Τα σύμβολα - ταυτόσημα με την Ειρήνη

Κλαδί ελιάς

Η χρήση του κλαδιού της ελιάς ως συμβόλου της ειρήνης στον δυτικό πολιτισμό χρονολογείται τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι τα κλαδιά ελιάς αντιπροσώπευαν την αφθονία και έδιωχναν τα κακά πνεύματα και το κλαδί ελιάς ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά της Ειρήνης, της ελληνικής θεάς της ειρήνης.

Γνωστή ως Pax στους Ρωμαίους, εμφανιζόταν στα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά νομίσματα με ένα κλαδί ελιάς και ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος συνέδεσε την «παχιά ελιά» με την «Pax» και χρησιμοποίησε το κλαδί ελιάς ως σύμβολο της ειρήνης στην Αινειάδα.

Μεταγενέστερες αναπαραστάσεις συνδέουν επίσης το κλαδί ελιάς με την ειρήνη. Οι ποιητές του 17ου αιώνα χρησιμοποίησαν το κλαδί ελιάς ως σύμβολο της ειρήνης και ένα χρυσό νόμισμα του Καρόλου Α' του 1644 δείχνει τον μονάρχη με σπαθί και κλαδί ελιά.

Το περιστέρι

Το περιστέρι αποτελεί σύμβολο ειρήνης και αθωότητας εδώ και χιλιάδες χρόνια σε πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν σύμβολο της αγάπης και της ανανέωσης της ζωής και στην αρχαία Ιαπωνία ένα περιστέρι που κρατούσε ένα σπαθί συμβόλιζε το τέλος του πολέμου.

Οι πρώτοι χριστιανοί απεικόνιζαν τη βάπτιση συνοδευόμενη από ένα περιστέρι, συχνά στους τάφους τους και στην ιστορία του Νώε στη Βίβλο, όταν τα νερά του κατακλυσμού υποχώρησαν, ο Νώε έστειλε ένα περιστέρι που επέστρεψε με ένα φύλλο ελιάς, για να δείξει ότι ο βιβλικός κατακλυσμός είχε τελειώσει και ότι η ζωή είχε επιστρέψει στη Γη.

Ο Πάμπλο Πικάσο έκανε το περιστέρι σύγχρονο σύμβολο της ειρήνης όταν επιλέχθηκε ως έμβλημα για το Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης το 1949.

Το Γκι

Θεωρείται ιερό φυτό σε πολλούς πολιτισμούς, το γκι γενικά αντιπροσωπεύει την ειρήνη και την αγάπη. Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τη χριστουγεννιάτικη παράδοση του φιλιού κάτω από το γκι, η οποία ορισμένοι πιστεύουν ότι προέρχεται από τη σκανδιναβική μυθολογία - ο γιος της θεάς Freya σκοτώθηκε από ένα βέλος φτιαγμένο από γκι, οπότε προς τιμήν του δήλωσε ότι θα είναι πάντα σύμβολο ειρήνης, με αποτέλεσμα να κρεμιέται συχνά στις πόρτες ως ένδειξη φιλίας.

Οι αρχαίοι Δρυίδες πίστευαν επίσης ότι η ανάρτηση γκι στην πόρτα απέτρεπε τα κακά πνεύματα και οι φυλές σταματούσαν να πολεμούν για κάποιο χρονικό διάστημα αν συναντούσαν ένα δέντρο με γκι.

Η λευκή παπαρούνα

Το 1933, σε μια εποχή που υπήρχε διάχυτος ο φόβος του πολέμου στην Ευρώπη, η αντιπολεμική Συνεταιριστική Συντεχνία Γυναικών άρχισε να διανέμει λευκές παπαρούνες ως εναλλακτική λύση στις κόκκινες παπαρούνες που μοίραζε η Βασιλική Βρετανική Λεγεώνα σε ανάμνηση των στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι λευκές παπαρούνες επιλέχθηκαν για να ενσαρκώσουν τόσο τη μνήμη όσο και τον ειρηνισμό, με το λευκό να συμβολίζει την έλλειψη αιματοχυσίας.

Η χειρονομία «V»

Το σύμβολο «V»- μια χειρονομία που έχει την παλάμη προς τα έξω με τον δείκτη και το μέσο δάχτυλο ανοιχτά και όλα τα άλλα κλειστά - χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Προτάθηκε από τον Victor de Laveleye, πρώην υπουργό Δικαιοσύνης του Βελγίου και διευθυντή των βελγικών εκπομπών στη γαλλική γλώσσα στο BBC και προωθήθηκε από τον παρουσιαστή του BBC Douglas Ritchie, οι μαχητές της αντίστασης στα κατεχόμενα από τους Γερμανούς εδάφη το χρησιμοποιούσαν ως σύμβολο συντροφικότητας και δύναμης κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς αντιπροσώπευε το πρώτο γράμμα των γαλλικών, φλαμανδικών και αγγλικών λέξεων για τη «νίκη» (victoire, vrijheid και victory, αντίστοιχα).

Ως γνωστόν, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου ενέκρινε την εκστρατεία V for Victory και υιοθέτησε το σήμα V, ενώ ο Σαρλ ντε Γκωλ ήταν γνωστό ότι αναβόσβηνε μια εκδοχή του σημείου με ολόκληρο το χέρι κατά τη διάρκεια ομιλιών.

Το χάρτινο οριγκάμι

Παραδοσιακό σύμβολο τύχης στην Ιαπωνία, το χάρτινο οριγκάμι διαδόθηκε ως σύμβολο ειρήνης από την ιστορία της Sadako Sasaki (1943 - 1955), ενός κοριτσιού που πέθανε ως αποτέλεσμα του ατομικού βομβαρδισμού της Χιροσίμα το 1945.

Ως αποτέλεσμα της ραδιενέργειας, η Sadako εμφάνισε λευχαιμία και λέγεται ότι πέρασε τις τελευταίες μέρες της κατασκευάζοντας χάρτινα οριγκάμι, αφού της είπαν κάποια ιαπωνική λαϊκή παράδοση που υπόσχεται να πραγματοποιήσει μια ευχή σε όποιον κατασκευάσει 1000.

Η ιστορία της ενέπνευσε την υιοθέτηση ως σύμβολο της ειρήνης στην Ιαπωνία και αγάλματα του κοριτσιού στέκονται στο Πάρκο Ειρήνης της Χιροσίμα και στο Πάρκο Ειρήνης του Σιάτλ, συχνά στολισμένα με χάρτινα οριγκάμι από τους επισκέπτες.