Γιατί ο Ζελένσκι θέλει να διώξει τον δημοφιλή αρχιστράτηγο Ζαλούζνι

Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται δύο χρόνια από την 24η Φεβρουαρίου του 2022, την ημέρα που ο Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία. Ο πόλεμος μαίνεται εδώ και περίπου 680 ημέρες, ωστόσο η κατάσταση στο πεδίο έχει αλλάξει ελάχιστα τους τελευταίους μήνες. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναγκάστηκε να παραδεχτεί πως η πολυαναμενόμενη αντεπίθεση των ουκρανικών δυνάμεων δεν ήταν τόσο αποτελεσματική τελικά, αλλά και η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να επιτύχει τους στόχους της, ελέγχοντας σήμερα περίπου το 18% της ουκρανικής επικράτειας. Την ίδια ώρα, παρατηρείται «κόπωση» της Δύσης για τη συνεχιζόμενη ανάγκη της Ουκρανίας για οικονομική και στρατιωτική στήριξη.

Σε αυτό το πλαίσιο, τις τελευταίες ημέρες αναδεικνύεται ένας πρόσθετος παράγοντας ανησυχίας: η πρόσφατη αντιπαράθεση ανάμεσα στον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον αρχιστράτηγο της Ουκρανίας Βαλερί Ζαλούζνι. Ο γνωστός αναλυτής Λόρενς Φρίντμαν εξηγεί γιατί ο Ζελένσκι θέλει να διώξει τον Ζαλούζνι, πώς ο πρόεδρος έχει πέσει σε παγίδα και γιατί η χώρα έχει πια «λίγες καλές επιλογές».

Το άρθρο στο CNN και η κόντρα Ζελένσκι - Ζαλούζνι 

Την 1η Φεβρουαρίου το CNN δημοσίευσε ένα άρθρο του στρατηγού Βαλερί Ζαλούζνι, επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας. Η χρονική στιγμή ήταν ενδιαφέρουσα. Τρεις ημέρες πριν από τη δημοσίευση υπήρχαν αξιόπιστες αναφορές ότι ο πρόεδρος είχε επιδιώξει να μετακινήσει τον 50χρονο στρατηγό σε μια νέα, λιγότερο σημαντική θέση ως επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και ότι ο ίδιος είχε αρνηθεί. Αυτό έφερε τον Ζελένσκι σε δύσκολη θέση, δεδομένης της δημοτικότητας του στρατηγού και της έλλειψης ενός προφανούς διαδόχου. Θα έπρεπε να αποπέμψει τον Ζαλούζνι για να επιβάλει την εξουσία του.

Στο άρθρο του, ο Ζαλούζνι υπογραμμίζει τη σημασία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και σημειώνει πώς αναδιαμορφώνουν τον πόλεμο και τη φθορά των οικονομικών δυνατοτήτων του εχθρού. Το κείμενό του μετατρέπεται σε μανιφέστο, καθώς περιγράφει ένα πεντάμηνο σχέδιο προετοιμασίας των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων για τις απαιτήσεις της επόμενης φάσης του πολέμου, που περιλαμβάνει αλλαγές στην οργάνωση και επανεξοπλισμό. Σε μια πιο μακροσκελή εκδοχή περιγράφει λεπτομερώς πώς ο ρωσικός εχθρός έχει πλεονεκτήματα σε ανθρώπινο δυναμικό και ψέγει την «αδυναμία των θεσμών στην Ουκρανία να βελτιώσουν την κατάσταση της επάνδρωσης των ενόπλων δυνάμεων χωρίς τη χρήση αντιλαϊκών μέτρων».

Διαφορές στην στρατηγική

Πρόκειται για την τελευταία από μια σειρά διαφωνιών μεταξύ των δύο ανδρών, οι οποίες ανάγονται στην περίοδο που προηγήθηκε της εισβολής πλήρους κλίμακας στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Ο Ζαλούζνι είχε πάρει εξ' αρχής την απειλή πιο σοβαρά από τον Ζελένσκι ο οποίος ανησυχούσε ότι ο φόβος θα προκαλούσε πανικό και θα ζημίωνε την οικονομία. Έκτοτε υπήρξαν διαφωνίες σχετικά με το που θα έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα: Ο Ζαλούζνι ήθελε να επικεντρωθεί στο νότο, απέναντι από την Κριμαία, ενώ ο Ζελένσκι δεν ήθελε να παραμεληθεί η περιοχή του Ντονμπάς στα ανατολικά. Οι αναλύσεις για το τι πήγε στραβά με την αντεπίθεση του περασμένου καλοκαιριού δείχνουν, εν μέρει, τις διαφορετικές απόψεις στην Ουκρανία. Ένα προηγούμενο άρθρο του Ζαλούζνι, που δημοσιεύθηκε στον Economist τον Νοέμβριο έκανε λόγο για «αδιέξοδο», έναν χαρακτηρισμό που ο Ζελένσκι κατέστησε σαφές ότι δεν συμμερίζεται.

Ο στρατιωτικός λογοδοτεί στον πολιτικό

Η ένταση στις σχέσεις μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας είναι φυσιολογική, ακόμη και «υγιής». Τα ζητήματα που αντιμετωπίζει μια εθνική ηγεσία σε περίοδο πολέμου είναι δύσκολα, με πολλές ζωές να διακυβεύονται συχνά σε κάθε μεγάλη στρατηγική απόφαση. Οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να σκεφτούν τη διατήρηση του ηθικού στο εσωτερικό και της διεθνούς υποστήριξης και τι μπορεί να σημαίνουν οι κινήσεις τους για μελλοντικές εκεχειρίες και ειρηνευτικές συμφωνίες. Οι στρατιωτικοί ηγέτες πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πολιτικοί στόχοι έχουν επιχειρησιακό νόημα. Τελικά, όμως, στις δημοκρατικές κοινωνίες οι στρατηγοί λογοδοτούν στους πολιτικούς και ο αρχηγός του κράτους έχει πάντα τη δυνατότητα να τους αντικαταστήσει εάν δεν έχει εμπιστοσύνη στην ικανότητα και την κρίση τους.

Οι ιστορικές αναλογίες

Στις αναλύσεις για τη διαμάχη του Ζελένσκι με τον Ζαλούζνι υπήρξαν πολλές αναφορές στην αναζήτηση του Αβραάμ Λίνκολν για έναν διοικητή που θα μπορούσε να κερδίσει τον εμφύλιο πόλεμο, ή στην αποπομπή του Ντάγκλας Μακάρθουρ από τον Χάρι Τρούμαν το 1951 κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κορέας για ανυπακοή. Οι επιτυχημένοι στρατηγοί μπορεί να αποτελέσουν τόσο μεγάλο πρόβλημα για τους πολιτικούς ηγέτες όσο και οι αποτυχημένοι - επειδή μπορεί να γίνουν πολιτικοί αντίπαλοι. Ο Μακάρθουρ είχε αναφερθεί ως πιθανός υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία. Από το καλοκαίρι του 2022, υπήρχαν υποψίες στο στρατόπεδο του προέδρου ότι ο Ζαλούζνι είχε τις δικές του φιλοδοξίες. 

Οι υπολογισμοί του Ζελένσκι

Αυτό περιπλέκει τους υπολογισμούς του Ζελένσκι. Χωρίς κανένα ρόλο, ο Ζαλούζνι μπορεί να γίνει μια φιγούρα συσπείρωσης για την αντιπολίτευση. Οι προγραμματισμένες για φέτος εκλογές θα αναβληθούν λόγω του στρατιωτικού νόμου. Είναι δύσκολο να οργανωθεί η ψηφοφορία όταν διεξάγονται μάχες, όταν ένα κομμάτι της επικράτειας είναι υπό κατοχή και όταν πολλοί άνθρωποι βρίσκονται εκτός της χώρας. Αλλά τελικά θα γίνουν εκλογές και προς το παρόν ο Ζαλούζνι είναι πιο δημοφιλής από τον πρόεδρο. Οι αναφορές για την πιθανή αποπομπή του προκάλεσαν επικρίσεις από τους αντιπάλους του Ζελένσκι, συμπεριλαμβανομένου του προηγούμενου προέδρου Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος προειδοποίησε ότι αυτό θα έβλαπτε την εθνική ενότητα σε μια κρίσιμη στιγμή.

Την ίδια ώρα δεν είναι σαφές ποιος μπορεί να διαδεχθεί τον Ζαλούζνι. Οι αναφορές δείχνουν ότι ο Ζελένσκι θέλει ανανέωση και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη στρατιωτική προσπάθεια. Ο Κίριλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως μέλος μιας νέας γενιάς ηγετών ικανών να το κάνουν αυτό, και με την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για να πλήξουν τους Ρώσους. Αλλά δεν έχει δοκιμαστεί σε αυτού του είδους τον ρόλο και, σε κάθε περίπτωση, δεν φαίνεται να θέλει τη δουλειά. Έτσι μένει ο στρατηγός Ολεξάντρ Σίρσκι, διοικητής των ουκρανικών χερσαίων δυνάμεων, ο οποίος έχει την εμπειρία, αλλά η προσέγγισή του είναι μάλλον άλλης εποχής. 

Η αλλαγή του αρχιστράτηγου είναι απίθανο να σημαίνει μεγάλη αλλαγή στρατηγικής. Δεδομένων των περιορισμένων επιλογών της Ουκρανίας αυτή τη στιγμή, είναι πιθανό να ακολουθήσει την πορεία που περιγράφει ο Ζαλούζνι στο τελευταίο του άρθρο. Το βασικό καθήκον είναι η έγκαιρη λήψη αποφάσεων για την κινητοποίηση και η εφαρμογή τους. Και να αποδείξει ότι ο πολιτικός και ο στρατιωτικός τομέας είναι ενωμένοι.

Πηγή: New Statesman