Η Ευρώπη σε vertigo 

Οδοφράγματα με δεμάτια από σανό, σωρούς κοπριάς και παραταγμένα τρακτέρ. Δίπλα καίγονται παλιά λάστιχα, ενώ παρακάτω χυμένα στην άσφαλτο αγροτικά προϊόντα εισαγωγής παραπέμπουν στην ανεξέλεγκτη ροή τροφίμων από την Ουκρανία σε απίστευτα χαμηλές τιμές. Όχι δεν πρόκειται για οργανωμένη διαμαρτυρία αγροτών στη Βιοκαρπέτ, στον ταλαιπωρημένο θεσσαλικό κάμπο. Μιλάμε για χιλιάδες οδοφράγματα και χιλιάδες τρακτέρ και δεκάδες χιλιάδες αγρότες που έχουν κλείσει τους δρόμους στη Γαλλία και τη Γερμανία, στη Βόρειο Ιταλία, το Βέλγιο, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Πρόσωπα σκυθρωπά, αγέλαστα, ταλαιπωρημένα. Βλέμματα σκληρά και αποφασισμένα. Στη Γερμανία οι αγρότες φλερτάρουν ή φαίνεται να φλερτάρουν με την ακροδεξιά του Afd. Στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν, πρώτη σε όλες τις δημοσκοπήσεις για τις Ευρωεκλογές, στηρίζει αναφανδόν τον αγροτικό κόσμο. Η ανιψιά της η Μαρεσάλ και αντίπαλός της, ακροδεξιά επίσης, σηκώνει ψηλά την παντιέρα της φαιάς ανυπακοής. Στην Ιταλία η Μελόνι, ακροδεξιά από κούνια και αυτή αλλά πραγματίστρια λόγω ανάγκης, σκύβει με σεβασμό το γόνυ στα αιτήματα των ιταλών αγροτών αλλά ο προϋπολογισμός δεν βγάνει με τίποτε. Στις Βρυξέλλες τα έχουν κάνει θάλασσα και η Κομισιόν, για να θυμίσουμε τη γνωστή έκφραση αυτής της απίστευτης κυρίας Τζάκρη του Κασσελάκη, στο αγροτικό ζήτημα… «την ήπιε» και μάλιστα άσπρο πάτο, προσθέτουμε εμείς.

Την Τετάρτη της περασμένης εβδομάδας, ένα αυτοκίνητο με μετανάστες που είχαν λάβει εντολή να εγκαταλείψουν τη Γαλλία μετά από απόρριψη των αιτήσεων ασύλου, πέφτει πάνω σε ένα οδόφραγμα. Μία αγρότισσα και το κοριτσάκι της σκοτώνονται. Ο πατέρας χαροπαλεύει στο νοσοκομείο. Η κινητοποίηση βάφτηκε με αίμα. Η κυβέρνηση ένιωσε αμέσως τη ζεστή ανάσα της οργισμένης αγροτικής μάζας. Τα τρακτέρ άναψαν τις μηχανές. Οι εξατμίσεις άρχισαν να ξερνούν μαύρο καπνό από το diesel. «Πάμε Παρίσι» είναι το σύνθημα. Στο Μέγαρο των Ηλυσίων ο Εμανουέλ Μακρόν αισθάνεται ολοένα και πιο άβολα. Τίποτε δεν του βγαίνει από το καπέλο του πολιτικού ταχυδακτυλουργού. Το Συνταγματικό Συμβούλιο απέρριψε σχεδόν στο σύνολό του, άρθρο κατ’ άρθρο, τον νόμο του για τη μετανάστευση. Ο νέος του πρωθυπουργός ήδη κολυμπά χωρίς σωσίβιο στα βαθιά νερά της αμφισβήτησης. Κάποιοι προέτρεξαν να τον ανακοινώσουν ως μελλοντικό διάδοχο του Μακρόν. Τον έκαψαν, δηλαδή.

Στη Ρουμανία οι αγρότες απειλούν θεούς και δαίμονες βλέποντας την αγορά τους να κατακλύζεται από φθηνά ουκρανικά προϊόντα. «Είπαμε να στηρίξουμε την Ουκρανία, όχι όμως και να μας πάρουν και τα σώβρακα», εξηγούν με άγριες διαθέσεις. Βορειότερα, στην Πολωνία, οι αγρότες δεν αστειεύονται καθόλου. Ξέρουν από διηγήσεις πως στο παρελθόν πλήρωσαν επανειλημμένα με το αίμα τους και το βιος τους τα πολιτικά παιγνίδια μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας για την Ουκρανία.

Αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Πριν από λίγα χρόνια στη «μακρονική» Γαλλία εμφανίστηκαν τα Κίτρινα Γιλέκα. Μία περίεργη ιστορία μεταξύ γενικευμένης μικροαστικής εξέγερσης αγανακτισμένων ακροδεξιών που θεωρούσαν τους μετανάστες ως το μεγάλο πρόβλημα της γαλλικής κοινωνίας και οργισμένων αγροτών που έχουν χάσει τη ζωή τους μέσα από τα χέρια τους. Μία γαλλική επαρχία εγκαταλελειμμένη, με τα περιφερειακά νοσοκομεία γυμνά από γιατρούς, νοσηλευτές και εξοπλισμό, με τις περιφερειακές Διευθύνσεις Δημόσιας Εκπαίδευσης χωρίς κόσμο, με τις επαρχιακές συγκοινωνίες και τα τοπικά δίκτυα να νεκρώνονται. Μία γαλλική επαρχία ημιθανή.

Λίγα χρόνια μετά, η κατάσταση έχει χειροτερέψει. Η γαλλική αγροτιά παραπαίει ισοπεδωμένη από μία κοινή αγροτική πολιτική που αποφασίζεται στις Βρυξέλλες από ανυπόληπτους πλέον αλλά αδρά αμειβόμενους γραφειοκράτες. Αυτή την κοινωνική ομάδα που αργοπεθαίνει, όπως δίπλα της αργοπεθαίνει και ο Γάλλος επαρχιώτης μικροαστός (τοπικός συμβολαιογράφος, εμποράκος, τοπικός γιατρός, τεχνίτης, μικροβιοτέχνης, μικροεστιάτορας κ.λπ.), αυτούς τους ξεπερασμένους από την ψηφιακή εποχή πολίτες δεύτερης κατηγορίας, έρχεται να αγκαλιάσει η ακροδεξιά. Πώς να μην υπερέχει στις δημοσκοπήσεις; Πώς η γειτονική γερμανική ακροδεξιά να μην απειλεί την καθεστηκυία πολιτική τάξη πραγμάτων σε μία Γερμανία που μόλις τις τελευταίες εβδομάδες αφυπνίζεται αντιλαμβανόμενη πως η ακροδεξιά απειλή είναι ορατή, πραγματική και πανταχού παρούσα;

Δεν υπάρχει σοβαρός πολιτικός επιστήμονας στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική ο οποίος να πιστεύει σε αισιόδοξα σενάρια. Ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει με εκδικητική μανία. Γι’ αυτόν η Ευρώπη είναι ανυπόληπτη, ανύπαρκτη, ανίσχυρη και καθόλου άξια προσοχής. Το ΝΑΤΟ επίσης. Η Μαρίν Λεπέν θα κερδίσει τις Ευρωεκλογές και κατά πάσα πιθανότητα θα είναι η επόμενη πρόεδρος της Γαλλίας. Η Μελόνι και ο κύκλος των χαμένων φασιστών θα ενισχύεται. Στην Ισπανία η Λαϊκή Δεξιά με την ακροδεξιά VOX θα κερδίσει πιθανότατα τις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Η Σκανδιναβία, οι Κάτω Χώρες και οι εκτός Πολωνίας ανατολικές ευρωπαϊκές επαρχίες - χώρες έχουν περάσει ήδη ή περνούν σταδιακά στη δικαιοδοσία λαϊκιστικών μορφωμάτων. Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν και εν πολλοίς δεν επιθυμούν να αντισταθούν. Οι συνειδητές επιλογές του γραφειοκρατικού οργανισμού τους οδήγησαν στα αδιέξοδα που με τη σειρά τους δείχνουν όλο και σαφέστερα προς ακροδεξιές πολιτικές επιλογές.

Είναι πρωτοφανές για το ευρωπαϊκό μεταπολεμικό ιδεολόγημα, οι στρατιωτικές ηγεσίες της Γερμανίας και της Βρετανίας να προετοιμάζουν τους πολίτες για μία «προπολεμική περίοδο» κατά την οποία θα πρέπει οι κοινωνίες να αντιμετωπίσουν μία πολεμική σύρραξη σε πέντε με οκτώ χρόνια από σήμερα. Δεν πρόκειται για δημοσιογραφικές εκτιμήσεις και fake προσεγγίσεις αλλά για τα λόγια του γερμανού υπουργού Αμύνης και τις δηλώσεις της βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας. Αν προσθέσουμε και τις πρόσφατες δηλώσεις αξιωματούχων του ΝΑΤΟ, μεσαίου-ανώτερου βεληνεκούς, περί υπαρκτού ρωσικού κινδύνου που έσπευσε να «διασκεδάσει» ο απερχόμενος ως φαίνεται Στόλτεμπεργκ, τότε το παραληρηματικό σκηνικό μίας κυοφορούμενης συλλογικής πολεμικής παράνοιας έχει ήδη στηθεί. Σε αυτό το σκηνικό οι απογοητευμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες επανέρχονται σε συλλογιστικές εθνικών παλιννοστήσεων και αντιευρωπαϊκών - ανθενωτικών κραυγών, με κυρίαρχα συνθήματα τα πάσης φύσεως euroexit.

Στη Γαλλία οι αγρότες περνούν περισσότερο καιρό μπροστά από τους υπολογιστές τους παρά στα χωράφια τους. Είναι υποχρεωμένοι να συμπληρώνουν πλατφόρμες και αιτήσεις, δικαιολογητικά και λογιστικά φυλλάδια. Η αγροτική παραγωγή γραφειοκρατικοποιήθηκε. Στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία οι τιμές του diesel έχουν αγγίξει τα ανώτερα δυνατά πλαφόν. Οι τιμές αυτές καθιστούν μη ανταγωνιστικές τις τιμές αγροτικών προϊόντων που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα προβλήματα, δηλαδή, είναι πραγματικά. Η οργή επίσης.

Από τη Δευτέρα που μας πέρασε τα χιλιάδες τρακτέρ των γάλλων αγροτών άρχισαν να πολιορκούν στα σοβαρά τη Λυών και την ευρεία αστική περιφέρεια του Παρισιού. Δεν θα υπάρξει ούτε ένας νομός της γαλλικής επικράτειας όπου δεν θα στηθούν αγροτικά μπλόκα. Τρίτη πρωί και όλοι οι αυτοκινητόδρομοι που οδηγούν στο Παρίσι ήταν κλειστοί.

Πώς άραγε μπορούν να αντιδράσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπροστά σε αυτή τη γενικευμένη και πολιτικά εξαιρετικά επιθετική κινητοποίηση; Τα πράγματα είναι σκούρα. Η γερμανική οικονομία, η οποία βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση ήδη από το 2023, θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα με τους προϋπολογισμούς του 2024 και 2025. Η γαλλική οικονομία διατηρείται σε αναπτυξιακή πορεία μόνον θεωρητικά και ενώ το σύστημα βρίσκεται σε καθεστώς διασωλήνωσης. Η ανάπτυξη το 2023 έφθασε με το ζόρι και αλχημείες το 0,9%. Ωστόσο ούτε ο Εμανουέλ Μακρόν ούτε και ο άρτι αφιχθείς νεαρός πρωθυπουργός του (και ενδεχομένως και πολλά υποσχόμενος δελφίνος του) διαθέτουν περιθώρια ελιγμών. Βρίσκονται με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο.

Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων είναι ξεκάθαρες. Δεν υπάρχει ούτε ένα αξιόλογο στοιχείο, ούτε ένα μετρήσιμο μέγεθος που να αλλάζει τη γενική εικόνα. Το μοντέλο που εισήγαγε ο Μακρόν με μία δήθεν πολιτική πιρουέτα προς το πολιτικό κέντρο δεν απέφερε όλα όσα οι θεωρητικοί φίλοι του είχαν υποσχεθεί. Το μόνο που όντως κατάφερε είναι να διαλύσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα και να ενισχύσει τον αριστερό λαϊκισμό ενός Μελανσόν ο οποίος στο όνομα της Αριστεράς υιοθέτησε μία πολιτική η οποία σε ζητήματα κλειδιά, Οικονομία και  Ευρώπη, το μόνο που αλλάζει από τις πολιτικές επιλογές της Μαρίν Λεπέν είναι οι… λέξεις. Και μόνον οι λέξεις.

Ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης την επαύριον των επερχόμενων Ευρωεκλογών θα έχει αποτυπώσει κατά τα φαινόμενα θεαματικές πολιτικές μετακινήσεις. Αυτή η νέα πολιτική γεωγραφία θα είναι μόνο το πρελούδιο και οι διεργασίες που θα πυροδοτηθούν αναμένεται να χαρτογραφήσουν μία πολιτική πραγματικότητα η οποία θα θυμίζει σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές μετακινήσεις που αποτυπώθηκαν στον Μεσοπόλεμο. Η Ευρώπη, πέντε μήνες πριν από τις Ευρωεκλογές, θυμίζει ακυβέρνητη πολιτεία που ταξιδεύει υπό τους ήχους ενός παρωχημένου Fox Trot με τον Τιτανικό και ρότα προς το χάος. Μένει να προσδιοριστεί και η τροχιά της  πτήσης της «πεταλούδας ώστε να υλοποιηθεί ο νόμος του Μέρφι.