Αναμνήσεις από το μέλλον

Όσοι ακολουθούν ρετρό σελίδες στο Facebook και αλλού, χαμογελάνε πάντα όποτε πέφτουν πάνω σε «προφητικές» εικόνες του μέλλοντος, σχεδιασμένες πριν από εκατό ή πενήντα χρόνια. Ειδικά εκεί στον Μεσοπόλεμο, με την άνθηση της επιστημονικής φαντασίας, όλοι οι εικονογράφοι του είδους, αλλά και άλλοι, φιλοτεχνούσαν συχνά εικόνες με στιγμιότυπα από το μέλλον, για εξώφυλλα περιοδικών, για εικονογράφηση άρθρων ή και για διαφημίσεις. Ήταν μόδα. (Ωραία μόδα). Κανείς τους δεν έπεσε μέσα ποτέ, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Τα σχέδιά τους είναι συχνά πανέμορφα, και συνήθως εκπέμπουν αισιοδοξία: όλα θα πάνε καλά. Επίσης, κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα —το πιθανότερο αργά— θα πέσουν μέσα.

Από την άλλη, δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι καλλιτέχνες —εικαστικοί, αλλά και συγγραφείς—, και ασφαλώς οι επιστήμονες, που προέβλεψαν πράγματι πολλές από τις τεχνολογικές κατακτήσεις του μέλλοντος. Και οι προβλέψεις τους είχαν επιτυχία γιατί δεν πατούσαν σε μία πρόδρομη ανακάλυψη και στη φιλολογία που αναπτυσσόταν σε κάποιους κύκλους γύρω από αυτήν, αλλά σε μία σειρά από παραγωγικές σκέψεις που έκαναν οι ίδιοι.

Ήδη από τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 πολλοί «μελλοντολόγοι» (καμία σχέση με… μέντιουμ) προέβλεψαν πολλές από τις τεχνολογικές εξελίξεις που θεωρούμε δεδομένες σήμερα, όπως τη γενετική τροποποίηση των τροφίμων, τους διαστημικούς σταθμούς, την αιολική ενέργεια, την τεχνητή γονιμοποίηση, τα «βιντεοτηλέφωνα», το ασύρματο διαδίκτυο — και τα ανδροειδή. Αυτά δεν τα έχουμε δει ακόμη, αλλά Κυριακή κοντή γιορτή.

Πολύ ενδιαφέρον έχουν επίσης βιβλία τού είδους, «Η επιστήμη τού Star Trek» (όπου δεν γίνεται λόγος μόνο για τα κινητά και τα τάμπλετ που χρησιμοποιούν ο κάπτεν Κερκ, οι αξιωματικοί και το πλήρωμα του Εντερπράιζ ήδη από τα μέσα των 60s, αλλά για πολύ περισσότερα), και οι συναφείς συζητήσεις στα οικεία φόρα — που συχνά καταλήγουν σε ωραίους καβγάδες με βρισιές σε άπταιστα Κλίνγκον: «ΒIjatlh’e’ ylmev!» «Hab SoSlI' quch!»

Από την άλλη, το 1948 γράφτηκε το «1984» του Όργουελ (48 = 84), όπου περιγράφεται ένα μέλλον στο οποίο οι κυβερνήσεις θα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία για να παρακολουθούν και να ελέγχουν τους πολίτες τους. Auch. O Μπράντμπερι ευτυχώς έπεσε έξω με «Φαρενάιτ 451»: τα βιβλία ούτε απαγορεύονται, ούτε καίγονται. Και όσα μπανάρονται από κάτι απίθανους τραμπικούς δικαστές, καθηγητές, δασκαλάκους κλπ., βγαίνουν την άλλη μέρα δέκα, εκατό και χίλιοι βιβλιοθηκάριοι και βιβλιοπώλες σε όλη τη χώρα και τα βάζουν φάτσα-κάρτα στα προτεινόμενα για τους αναγνώστες και τους πελάτες τους. Είναι ωραίοι τύποι αυτοί. Μάγκες.

Τώρα, για να το συνεχίσουμε λιγάκι, τι να πούμε βέβαια για τον Άλαν Τούρινγκ, πατέρα της επιστήμης των υπολογιστών και πολλά περισσότερα από απλώς «προφήτη» της τεχνητής νοημοσύνης. Ή, αίφνης, για τον Βάνεβαρ Μπους, που στο περίφημο άρθρο του, «As we may think», πίσω στο 1945, περιγράφει την υπερμηχανή Memex, που επέτρεπε τη διασύνδεση όλης της υπάρχουσας ανθρώπινης γνώσης σε μία παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια, στην οποία θα είχαν πρόσβαση οι πάντες. Αν αυτό μάς θυμίζει τον παγκόσμιο ιστό, καλά κάνει και μας τον θυμίζει.

Επίσης, μία σειρά από επιστήμονες, οικολόγους, οραματιστές και συγγραφείς έγραψαν άρθρα, βιβλία και μυθιστορήματα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κάποια από αυτά είναι εξόχως ζοφερά. Και κάποια από αυτά τα ζοφερά κείμενα έπεσαν απολύτως μέσα — σήμερα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης (της οποίας ακόμη βλέπουμε ένα μικρό μέρος από το προφίλ της), η οποία είχε προβλεφθεί σε μεγάλο βαθμό από επιστήμονες τις δεκαετίες του 1920 και του 1930: εκατό χρόνια πριν.

Τα ανάλογα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Κανείς μπορεί να φάει ολόκληρες μέρες σε ένα τέτοιο συναρπαστικό ταξίδι στις προβλέψεις για το μέλλον που έγιναν παλιά, είτε έπεσαν μέσα είτε όχι. Και οι μεν και οι δε είναι εξίσου συναρπαστικές. Αλλά τα σκέφτομαι όλα αυτά για έναν άλλο λόγο. Γιατί το δικό μου μέλλον, αυτό που προφήτευσα εγώ, έπεσε 100% έξω.

Όταν ήμουν μικρός, ήμουν απολύτως βέβαιος πως μετά από καμιά πενηνταριά χρόνια (ή και λιγότερα, εδώ που τα λέμε: πενήντα χρόνια για ένα παιδί ισοδυναμούν με μια γεωλογική εποχή, ή με ένα τζακπότ τού Τζόκερ: είναι κάτι απλησίαστο) θα κινδύνευα να πέσω μέρα παρά μέρα σε κινούμενη άμμο, θα ταξίδευα μέσα σε άγνωστες ζούγκλες, θα με έπιαναν πειρατές, θα είχα οπωσδήποτε δει και μιλήσει με τουλάχιστον έναν εξωγήινο, και ασφαλώς θα είχα το δικό μου προωθητικό τζετ για να πετάω.

Λοιπόν, τίποτε από αυτά δεν συνέβη. Ακόμα.