Χιλιάδες θύματα σεξουαλικής κακοποίησης στη γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία

«Είναι μία μαύρη μέρα για την Ευαγγελική Εκκλησία στη Γερμανία», λέει ο Ντέτλεβ Ζάντερ. «Σήμερα θα έπρεπε να χτυπούν όλες οι καμπάνες των εκκλησιών και οι σημαίες να κυματίζουν μεσίστιες». Ο Ζάντερ, ο οποίος μόλις έκλεισε τα 60, υπήρξε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης σε εκκλησιαστικά ιδρύματα επί σειρά ετών κατά την παιδική του ηλικία.

Τώρα τονίζει τη σοβαρότητα της φρικτής αυτής κατάστασης κατά την παρουσίαση της πρώτης μελέτης με θέμα «Σεξουαλική βία και άλλες μορφές κακοποίησης στην Ευαγγελική Εκκλησία και τη Διακονία στη Γερμανία». «Για όσους έχουν υποστεί κακοποίηση όμως είναι μια καλή μέρα», προσθέτει.

Πρόσφατη έρευνα δείχνει πως τα περιστατικά κακοποίησης στην Ευαγγελική Εκκλησία είναι αντίστοιχης κλίμακας με αυτά της Καθολικής Εκκλησίας στη Γερμανία – και πως συχνά δεν υπήρχε η βούληση για διερεύνηση των περιστατικών αυτών.

Σεξουαλική κακοποίηση: «Η κορυφή του παγόβουνου»

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της DW, σε 870 σελίδες η έκθεση σχετικά με τη σεξουαλική βία στην Ευαγγελική Εκκλησία αναφέρει τουλάχιστον 2.225 θύματα κατά τις περασμένες δεκαετίες και 1.259 πιθανούς θύτες. Αυτοί οι αριθμοί όμως είναι μονάχα «η κορυφή του παγόβουνου», δηλώνει ο Μάρτιν Βάζλαβικ, καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών και Τεχνών του Αννόβερου και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Οι ερευνητές επιχειρούν να προσεγγίσουν την πραγματικότητα υπολογίζοντας τον αριθμό των συνολικών ανήλικων θυμάτων στα 9.355 και αυτό των θυτών στους 3.500, εκ των οποίων το 1/3 είναι κληρικοί. Σύμφωνα πάντα με την έρευνα αυτή τα εγκλήματα λάμβαναν χώρα στα ιδρύματα της Ευαγγελικής Εκκλησίας, σε ορφανοτροφεία, καθώς και σε διακονικά ιδρύματα και ενορίες.

Ο Βάζλαβικ στηλιτεύει επιπλέον τη «θεσμική αδράνεια» και την «παθολογικοποίηση των θιγόμενων», επισημαίνοντας πως η διάχυση των ευθυνών αποτελεί θεσμικό φαινόμενο στην Ευαγγελική Εκκλησία. Με άλλα λόγια, κανείς δεν φταίει – και εάν κάποιος φταίει, πρόκειται πάντα για κάποιον άλλο. Σύμφωνα με τον Βάζλαβικ η Ευαγγελική Εκκλησία, που αυτοπροβάλλεται ως μια «καλύτερη εκκλησία», έχει μια «εξιδανικευμένη άποψη για τον εαυτό της», σε ένα πλαίσιο όπου πρέπει να υπάρχει αναγκαστικά αρμονία ως ένα εκ των «δομικών χαρακτηριστικών» της συγκεκριμένης Εκκλησίας – η οποία αποτελεί φυσικά και μία αδελφότητα, στο περιβάλλον της οποίας είναι αδύνατον να υπάρχουν συγκρούσεις.

Μετά από τις αποκαλύψεις αυτές η Ευαγγελική Εκκλησία στη Γερμανία ενδέχεται να μην είναι ποτέ ξανά η ίδια. Για πολλά χρόνια παρέμενε στη σκιά των τεράστιων προβλημάτων που υπήρχαν στην Καθολική Εκκλησία – το 2010 είχε ξεσπάσει και σε αυτή σκάνδαλο κακοποιήσεων, το οποίο διερευνήθηκε διεξοδικότερα μεταξύ 2014 και 2018. Ακόμη, πριν από τρία χρόνια η Καθολική Εκκλησία συμφώνησε σε ορισμένα ενιαία πρότυπα για την αντιμετώπιση των περιστατικών.

Ευαγγελικοί παρατηρητές υποστήριζαν εδώ και καιρό πως η Καθολική Εκκλησία, όπου οι ιερείς υποχρεώνονται να απέχουν από το σεξ και όπου υπάρχει αυστηρή σεξουαλική ηθική, αντιμετωπίζει λόγω αυτού ειδικά προβλήματα, όσον αφορά για παράδειγμα την ομοφυλοφιλία. Τα πράγματα αποδείχθηκαν διαφορετικά.

Παραιτήσεις μόνο γυναικών

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι παραιτήσεις εκκλησιαστικών ηγετών που προκάλεσαν αίσθηση αφορούσαν δύο κορυφαίες και εξέχουσες γυναίκες εκπροσώπους της Ευαγγελικής Εκκλησίας.

Το 2010 παραιτήθηκε η Μαρία Γέπσεν, η οποία ήταν από το 1992 η πρώτη γυναίκα Λουθηρανή επίσκοπος παγκοσμίως – η ίδια φέρεται να γνώριζε από νωρίς για περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης με θύτη έναν πάστορα, όμως δεν έκανε ποτέ τίποτα γι' αυτό. Αντιστοίχως, το φθινόπωρο του 2023 παραιτήθηκε και η Ανέτε Κούρσους, επικεφαλής κληρικός της Βεστφαλίας και τότε πρόεδρος του Συμβουλίου της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Γερμανίας (Ε.Ε.Γ.) – η Κούρσους δεν κατηγορήθηκε τελικά για συνενοχή ή συγκάλυψη των περιστατικών, αλλά για κακή διαχείριση της κρίσης.

Φαίνεται σαν οι άνδρες κληρικοί να διαθέτουν ισχυρότερες αντοχές επιβίωσης. Μονάχα ένα αντρικό όνομα αναφέρθηκε προς το τέλος της δίωρης παρουσίασης της μελέτης της Ευαγγελικής Εκκλησίας: αυτό του Χάινριχ Μπέντφορντ-Στρομ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Ε.Ε.Γ. μέχρι το 2021 και ο οποίος έθιξε το ζήτημα των κακοποιήσεων μόλις λίγες εβδομάδες πριν τη λήξη της θητείας του.

Σύμφωνα με τη νυν επικεφαλής του Συμβουλίου της Ε.Ε.Γ., Κίρστεν Φερς, στόχος είναι τώρα η διαβούλευση επί των πορισμάτων της έρευνας – δίχως ωστόσο να υπάρξουν συνέπειες πριν την επόμενη σύνοδο του φθινοπώρου. Υπήρξαν ακόμη κατηγορίες πως οι 20 ευαγγελικές περιφερειακές εκκλησίες της Γερμανίας δυσκόλεψαν «σκοπίμως» τις έρευνες, καθιστώντας αδύνατη την ακριβή καταμέτρηση των περιστατικών. Ωστόσο η Φερς απέρριψε τις εν λόγω κατηγορίες, λέγοντας απλώς ότι οι αρμόδιοι «δυστυχώς δεν μπορούσαν να συνδράμουν».

Κριτική στη δομή της Εκκλησίας

Ο αναγνωρισμένος δικαστικός ψυχίατρος Χάραλντ Ντρέσινγκ διέψευσε πάντως αυτόν τον ισχυρισμό. Συμμετείχε και αυτός στη μελέτη και τόνισε πως δεν υπήρχε πρόσβαση σε προσωπικούς φακέλους των υπαλλήλων της Εκκλησίας – εν αντιθέσει με τις έρευνες για την Καθολική Εκκλησία, που είχε θέσει 38.000 φακέλους στη διάθεση των ερευνητών, συμπεριλαμβανομένου και του ιστορικού των μεταθέσεων των υπαλλήλων, το οποίο συμβάλλει στην εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με ενδεχόμενη συγκάλυψη περιστατικών. Ο εκπρόσωπος των θυμάτων Ζάντερ χαρακτήρισε από την πλευρά του τη δομή της Ε.Ε.Γ. σε ομοσπονδιακό επίπεδο ως τον «ακρογωνιαίο λίθο της σεξουαλικής κακοποίησης».

Κατά την παρουσίαση της έρευνας περισσότερο απ' όλα συγκλόνισαν οι μαρτυρίες των θυμάτων – όπως αυτή της Καταρίνα Κραχτ, η οποία μίλησε για τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη ως έφηβη από έναν ιερέα. Έναν ιερέα που - όπως διαπίστωσε η Κραχτ αργότερα – ήταν δράστης κατά συρροή μετρώντας περισσότερα από 12 θύματα.

Με διαρκώς πιο τρεμάμενη φωνή η Κραχτ προέτρεψε τους παρευρισκόμενους να μην εστιάζουν τόσο στους αριθμούς και τις δομές, αλλά να στρέφουν την προσοχή τους στα θύματα, την υποστήριξη και την αποζημίωσή τους.