Explainer: Τι γνωρίζουμε για την πρώτη εκτέλεση θανατοποινίτη με άζωτο

Μία ιστορική εκτέλεση που επαναφέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πρώτη γραμμή της συζήτησης για τη θανατική ποινή έγινε χθες Πέμπτη (25.01) στην πολιτεία Αλαμπάμα. Η εκτέλεση του θανατοποινίτη Κένεθ Γιουτζίν Σμιθ προκαλώντας του ασφυξία διά της εισπνοής αζώτου, ήταν η παγκόσμια πρώτη, προκαλόντας αντιδράσεις αλλά και την καταγγελία εκ των προτέρων του ΟΗΕ, κάνοντας λόγο για μορφή «βασανισμού».

Αυτή ήταν η πρώτη εκτέλεση της χρονιάς στις ΗΠΑ, όπου το 2023 έγιναν 24, όλες με τη χορήγηση θανατηφόρου ενέσιμου διαλύματος ενδοφλεβίως. 

Οι δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου ψήφισαν με 6-3 για να επιτραπεί η διεξαγωγή της διαδικασίας, με την μη δοκιμασμένη μέθοδο να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά σε εκτέλεση στην Αμερική από τότε που εισήχθησαν για πρώτη φορά οι θανατηφόρες ενέσεις πριν από 42 χρόνια.

Ο Κένεθ Γιουτζίν Σμιθ, που είχε καταδικαστεί αμετάκλητα το 1996 στην εσχάτη των ποινών, μετά τη δεύτερη δίκη του για τη δολοφονία γυναίκας κατά παραγγελία του συζύγου της, διαπιστώθηκε στη φυλακή της Άτμορ πως ήταν νεκρός χθες στις 20:25 (τοπική ώρα· στις 04:25 σήμερα ώρα Ελλάδας), 29 λεπτά μετά την έναρξη της εκτέλεσης, διευκρίνισαν οι αρχές της πολιτείας.

«Αποδόθηκε δικαιοσύνη. Απόψε, ο Κένεθ Σμιθ θανατώθηκε για το στυγερό έγκλημα που είχε διαπράξει πριν από 35 χρόνια», ανέφερε ο Στιβ Μάρσαλ, ο πολιτειακός γενικός εισαγγελέας (υπουργός Δικαιοσύνης), υποστηρίζοντας πως η Αλαμπάμα σημείωσε «επίτευγμα», κατ’ αυτόν «ιστορικό».

Θανατηφόρο πείραμα; - Πώς λειτουργεί η εκτέλεση αζώτου

Η χρήση αερίου αζώτου είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη και οι επικριτές της λένε ότι είναι σκληρή και πειραματική. Σε αυτού του είδους τις εκτελέσεις ο θάνατος προκαλείται από υποξία του αζώτου, αντικαθιστώντας το οξυγόνο που εισπνέει ο θανατοποινίτης με άζωτο. Δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ πριν πουθενά. Περιλαμβάνει το σφίξιμο μιας μάσκας σφιχτά στο πρόσωπο, που καλύπτει το στόμα και τη μύτη.

Στη συνέχεια η μάσκα τροφοδοτείται με αέριο άζωτο. Το άτομο συνεχίζει να αναπνέει κανονικά, αλλά χωρίς να υπάρχει οξυγόνο και το σώμα σταδιακά σταματά τις ζωτικές λειτουργίες του μέχρι να επέλθει ο θάνατος - ουσιαστικά πνίγεται.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα τόνισε τη 16η Ιανουαρίου πως τη «θορύβησε» η χρήση «μεθόδου εκτέλεσης άνευ προηγουμένου» , εντελώς «αδοκίμαστης».

Αυτό «θα μπορούσε να συνιστά βασανιστήριο ή απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα», προειδοποίησε εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, η Ραβίνα Σαμντασάνι, καλώντας να ανασταλεί η εκτέλεση.

Τι γνωρίζουμε για τις εκτελέσεις με άζωτο

Το 2009, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη διενέργεια θανατηφόρων ενέσεων έγιναν πιο δύσκολα προσβάσιμα και έτσι υπήρξε η στροφή προς πιο εναλλακτικά φάρμακα, γεγονός ωστόσο που αύξησε και τις επιπλοκές της διαδικασίας.

Μία τέτοια στιγμή ήταν τον Νοέμβριο του 2022 όταν η Αλαμπάμα προσπάθησε για πρώτη φορά να εκτελέσει τον Κένεθ Σμιθ όμως οι υπάλληλοι δεν μπορούσαν να τοποθετήσουν ενδοφλέβια γραμμή πριν λήξει το ένταλμα εκτέλεσης.

3 είναι οι πολιτείες στις ΗΠΑ που έχουν εγκρίνει τη χρήση αερίου αζώτου για τη θανατική ποινή, η Αλαμπάμα, η Οκλαχόμα και το Μισισίπι, ενώ οι ειδικοί λένε ότι δεν υπάρχει πραγματικό σχέδιο για τη μέθοδο εκτέλεσης. Η Αλαμπάμα πάντως έχει δημοσιεύσει ένα πρωτόκολλο για τη διαδικασία, αν και περιέχει διορθώσεις που η πολιτεία λέει ότι αποσκοπούν στη διατήρηση της ασφάλειας.

«Έμοιαζε να προσπαθεί να κρατήσει την ανάσα του»

Σύμφωνα με τοπικό τηλεοπτικό σταθμό που ανήκει στο εθνικό δίκτυο του CBS, δημοσιογράφος του οποίου ήταν παρών στην εκτέλεση, τα τελευταία λόγια του κ. Σμιθ ήταν: «απόψε, η Αλαμπάμα πάει την ανθρωπότητα ένα βήμα πίσω (...) Φεύγω με αγάπη, ειρήνη και φως (...) Ευχαριστώ σε όλους όσοι με υποστηρίξατε. Σας αγαπώ όλους».

Χθες το πρωί, του προσφέρθηκε το τελευταίο του γεύμα, μπριζόλα με πατάτες και αυγά, σύμφωνα με την υπηρεσία φυλακών.

Όταν άρχισε η εκτέλεσή του ο Σμιθ «άρχισε να συστρέφεται και να σπαρταράει για δυο ως τέσσερα λεπτά, που ακολουθήθηκαν από περίπου πέντε λεπτά που βαριανάσαινε», ανέφερε ο ειδησεογραφικός ιστότοπος AL.com, επικαλούμενος αυτόπτες μάρτυρες.

Έμοιαζε να προσπαθούσε να «κρατήσει την ανάσα του για όσο περισσότερο μπορούσε», ώστε να μην εισπνεύσει το άζωτο, είπε σε δημοσιογράφους ο επικεφαλής της διεύθυνσης φυλακών στην Αλαμπάμα, ο Τζον Χαμ.

Η ύστατη προσπάθεια αναστολής της εκτέλεσης που απορρίφθηκε

Προηγούμενη προσπάθεια να εκτελεστεί με θανατηφόρα ένεση, τη 17η Νοεμβρίου 2022, ακυρώθηκε in extremis, καθώς δεν μπόρεσε να γίνει εντός του καθορισμένου χρόνο η τοποθέτηση καθετήρα έγχυσης του θανατηφόρου διαλύματος στις φλέβες του, παρότι παρέμεινε δεμένος για ώρες.

Το πρωτόκολλο της εκτέλεσης διά της υποξίας που προκαλεί η εισπνοή αζώτου δεν προβλέπει τη χορήγηση αναισθησίας, μολονότι η αμερικανική κτηνιατρική εταιρεία (AVMA) συνιστά να δίνεται αναισθητικό στα ζώα στα οποία γίνεται ευθανασία με αυτόν τον τρόπο, υπογράμμισε η εκπρόσωπος.

Ως την πιο ανθρώπινη μέθοδο εκτέλεσης η υποξία, ανέφερε η Αλαμπάμα

Όλες οι προσφυγές και τα αιτήματα αναστολής της εκτέλεσης του 58χρονου απορρίφθηκαν, με τελευταία αυτή στο Ανώτατο Δικαστήριο προχθές Τετάρτη. Στον κορυφαίο δικαστικό θεσμό των ΗΠΑ, όπου έχουν καθαρή πλειοψηφία οι συντηρητικοί, έγινε χθες ύστατη προσφυγή εκ μέρους του Κένεθ Σμιθ, χωρίς καμιά συνέχεια.

Στα γραπτά επιχειρήματά της προς το Ανώτατο Δικαστήριο, η πολιτεία έφθασε στο σημείο να παρουσιάσει την υποξία διά της εισπνοής αζώτου ως «πιθανόν την πιο ανθρώπινη μέθοδο εκτέλεσης που έχει εφευρεθεί ποτέ».

Οι αρχές στην Αλαμπάμα δεν μπόρεσαν να φέρουν σε πέρας τρεις εκτελέσεις το 2022, συμπεριλαμβανομένης αυτής του Κένεθ Σμιθ, είχε τονίσει η εκτελεστική διευθύντρια του εξειδικευμένου παρατηρητηρίου Κέντρο Ενημέρωσης για τη Θανατική Ποινή (DPIC), η Ρόμπιν Μάερ.

Ίσως «αισθάνονται πιο άνετα» επειδή πλέον θα χρησιμοποιούν «εντελώς διαφορετική μέθοδο εκτέλεσης», μόνο που «είναι εντελώς πειραματική και δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ», συμπλήρωσε σε συνέντευξή της στο Γαλλικό Πρακτορείο.

Οι περισσότεροι Aμερικανοί στηρίζουν τη θανατική ποινή

Η πλειονότητα των Αμερικανών εξακολουθεί να στηρίζει τη θανατική ποινή. Το 2023 πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ 24 εκτελέσεις, ενώ αντίστοιχος αριθμός αναμένεται να εκτελεστεί και φέτος. Πέρυσι η θανατική ποινή επιβλήθηκε σε 21 ανθρώπους, ποσοστό αντίστοιχο με αυτό προηγούμενων ετών.

Στην ετήσια έκθεσή του που δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα το παρατηρητήριο Death Penalty Information Center (DPIC) ανέφερε ότι για ένατη συνεχή χρονιά λιγότεροι από 30 άνθρωποι εκτελέστηκαν στις ΗΠΑ και λιγότεροι από 50 καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Το σύνολο των εκτελέσεων, όλες μέσω ένεσης, πραγματοποιήθηκαν σε πέντε πολιτείες: τρεις στον νότο: Τέξας, Φλόριντα και Αλαμπάμα και δύο στις κεντρικές ΗΠΑ: Μιζούρι και Οκλαχόμα. 

Και οι 21 καταδίκες σε θάνατο που επιβλήθηκαν το 2023 αφορούν μόνο επτά πολιτείες: τη Φλόριντα, την Καλιφόρνια, το Τέξας, την Αλαμπάμα, την Αριζόνα, τη Βόρεια Καρολίνα και τη Λουιζιάνα.

Όπως και τα προηγούμενα έτη, οι περισσότεροι άνθρωποι που εκτελέστηκαν το 2023 «πιθανόν να μην είχαν καταδικαστεί σε θάνατο σήμερα», κυρίως επειδή έπασχαν από προβλήματα ψυχικής υγείας ή είχαν ψυχικά τραύματα είτε λόγω νομοθετικών αλλαγών στην επιβολή της εσχάτης των ποινών, σημείωσε το DPIC.

Το 79% όσων εκτελέστηκαν πέρυσι έπασχαν από τουλάχιστον μία σοβαρή ψυχική ασθένεια, είχαν υποστεί εγκεφαλική κάκωση, είχαν νοητική υστέρηση ή/και είχαν υποστεί σοβαρό ψυχολογικό τραύμα στην παιδική τους ηλικία.

ΗΠΑ: Μειώνεται η επιβολή της θανατικής καταδίκης

Το παρατηρητήριο θεωρεί ότι η συνεχής μείωση του αριθμού των καταδικών σε θάνατο εδώ και 20 χρόνια αποτελεί «ισχυρή ένδειξη ότι έχει αλλάξει η γνώμη των ενόρκων σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την ορθότητα και την ηθική διάσταση της επιβολής της θανατικής ποινής».

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου Gallup, η πλειονότητα των Αμερικανών - 50% έναντι 47% - θεωρεί ότι η θανατική ποινή δεν εφαρμόζεται με δίκαιο τρόπο στις ΗΠΑ, για πρώτη φορά από το 2000, όταν ξεκίνησε η έρευνα αυτή.

Ωστόσο το 53% των ερωτηθέντων εξακολουθεί να στηρίζει τη θανατική ποινή.

Είκοσι τρεις αμερικανικές πολιτείες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, ενώ έξι άλλες έχουν επιβάλει μορατόριουμ στις εκτελέσεις έπειτα από απόφαση των κυβερνητών τους.

Με πληροφορίες από SkyNews - CNN