Στην πορεία προς τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές

Οι συνεδριάσεις (caucuses) της Άιοβα, που έγιναν στις 15 Ιανουαρίου, ήταν το πρώτο στάδιο της εκλογικής διαδικασίας που θα ολοκληρωθεί στις προεδρικές του Νοεμβρίου. Τα caucuses είναι μια σειρά από εκλογικές διαδικασίες του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος που γίνονται κάθε δύο χρόνια στην πολιτεία της Άιοβα. Αντίθετα από τις προκριματικές εκλογές στις οποίες οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι προσέρχονται στα εκλογικά κέντρα την ημέρα των εκλογών, οι κοινοβουλευτικές ομάδες της Άιοβα είναι συναντήσεις εγγεγραμμένων ψηφοφόρων που συζητούν και επιλέγουν υποψηφίους για το κόμμα τους. Τα caucuses διοργανώνονται από τα πολιτικά κόμματα, από τις κοινοβουλευτικές τους ομάδες, ενώ οι προκριματικές εκλογές που ακολουθούν διοργανώνονται από το κράτος. Στις συνεδριάσεις τύπου caucus επιλέγονται επίσης αντιπρόσωποι σε συνέδρια κομητείας και σε κομματικές επιτροπές. Το σύστημα είναι στενά συνδεδεμένο με τον αμερικανικό φεντεραλισμό και απορρέει από το μέγεθος της χώρας το οποίο επισύρει περίπλοκες διαδικασίες για εκλογές πολλών επιπέδων, ξεκινώντας από εκείνες για τους τοπικούς σερίφηδες και τους περιφερειακούς δικαστές μέχρι τις προεδρικές.

Oι υποψήφιοι που επιτυγχάνουν στο caucus της Άιοβα έχουν πολλές πιθανότητες να επιτύχουν και στις προεδρικές εκλογές — ωστόσο, οι εκπλήξεις και οι ανατροπές δεν έχουν λείψει

Οι συνεδριάσεις της Άιοβα είναι το πρώτο στάδιο της προκριματικής περιόδου για τις προεδρικές εκλογές. Παρότι τα μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας δεν αντιπροσωπεύουν τη συνολική δημογραφική κατάσταση των ΗΠΑ, οι συνεδριάσεις θεωρούνται δείκτης τού πώς θα τα πάει ένας υποψήφιος για την προεδρία σε μεταγενέστερες αναμετρήσεις. Ακούγεται σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία: οι υποψήφιοι που επιτυγχάνουν στο caucus της Άιοβα έχουν πολλές πιθανότητες να επιτύχουν και στις προεδρικές — ωστόσο, οι εκπλήξεις και οι ανατροπές δεν έχουν λείψει. Να συνοπτικά πώς έχει η υπόθεση: τα πολιτικά κόμματα στην Άιοβα χρησιμοποιούν κοινοβουλευτικές ομάδες για να επιλέξουν ηγέτες κομμάτων και υποψηφίους για αξιώματα από το 1800. Μέχρι το 1907, τα κόμματα επέλεγαν όλους τους υποψηφίους για πολιτικά αξιώματα μέσω του συστήματος της κοινοβουλευτικής ομάδας, αλλά η Άιοβα διεξήγαγε προεδρικές προκριματικές εκλογές με κάλπες μέχρι το 1916· στη συνέχεια, εντάχθηκε στο σύστημα της κοινοβουλευτικής ομάδας διότι στις κάλπες προσερχόταν μόνο μια μειοψηφία που συρρικνωνόταν στο πέρασμα του χρόνου. Μετά τις διαδηλώσεις (yippies κτλ) που έγιναν στο πλαίσιο του Συνεδρίου των Δημοκρατικών το 1968, το Δημοκρατικό Κόμμα τροποποίησε τη διαδικασία ανάδειξης των προεδρικών υποψηφίων του επεκτείνοντας το πρόγραμμα σε κάθε πολιτεία. Το 1972, η Άιοβα ήταν η πρώτη στην οποία συνεδρίασε η κοινοβουλευτική επιτροπή των Δημοκρατικών και η πρώτη όπου τέσσερα χρόνια αργότερα συνεδρίασε εκείνη των Ρεπουμπλικανών. Σύμφωνα με τον νόμο της Άιοβα, τα πολιτικά κόμματα υποχρεούνται να διοργανώνουν κοινοβουλευτικές συνεδριάσεις κάθε διετία για να επιλέγουν εκπροσώπους στα συνέδρια της κομητείας και στις κομματικές επιτροπές. Οι συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών ομάδων είναι βεβαίως λιγότερο αντιπροσωπευτικές από τις κάλπες, αλλά έχει αποδειχτεί από την εμπειρία ότι στο σύστημα της κάλπης, της άμεσης δημοκρατίας, η αποχή είναι τόσο μεγάλη ώστε οι εκλογές χάνουν το νόημά τους.

 Η πιο εντυπωσιακή νίκη ήταν εκείνη του Μπαράκ Ομπάμα ο οποίος το 2012 στην Άιοβα απέσπασε το 98% των ψήφων

Οι κοινοβουλευτικές ομάδες της Άιοβα λειτουργούν σαν «συγκεντρώσεις της γειτονιάς» και γίνονται τόσο κατά την περίοδο των προεδρικών όσο και των ενδιάμεσων εκλογών —αλλά, όπως είναι φυσικό, ευρύτερη δημοσιότητα έχουν εκείνες που διεξάγονται εν όψει των προεδρικών. Αντί να προσέρχονται στις κάλπες και να ψηφίζουν, οι κάτοικοι της Άιοβα συγκεντρώνονται σε μια αίθουσα —σχολεία, εκκλησίες, δημόσιες βιβλιοθήκες, ακόμα και σε σπίτια— στην καθεμιά από τις περιφέρειες της πολιτείας, όπου συζητούν, τσακώνονται και εκλέγουν υποψηφίους. Οι κανόνες της διαδικασίας της κοινοβουλευτικής ομάδας για τον καθορισμό των αντιπροσώπων στις εθνικές συνελεύσεις καθορίζονται από το κόμμα και διαφέρουν αρκετά μεταξύ του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Δεν θα σας κουράσω με λεπτομέρειες της διαδικασίας, η οποία είναι, έτσι κι αλλιώς, χαώδης, ιδιαίτερα από τότε που εισήχθη η τεχνολογία των smartphones — αλλά ίσως έχει ενδιαφέρον το ότι από το 1972, οι κοινοβουλευτικές ομάδες της Άιοβα είχαν ποσοστό επιτυχίας 55% στην πρόβλεψη ποιος Δημοκρατικός και 43% στην πρόβλεψη ποιος Ρεπουμπλικανός θα κερδίσει το χρίσμα στο εθνικό συνέδριο, δηλαδή στην τελευταία φάση πριν από τις προεδρικές εκλογές. Η πιο εντυπωσιακή νίκη ήταν εκείνη του Μπαράκ Ομπάμα ο οποίος το 2012 στην Άιοβα απέσπασε το 98% των ψήφων.

Το 2016 είναι μια χρονιά που μας ενδιαφέρει περισσότερο: στις συνεδριάσεις της Άιοβα, στην κοινοβουλευτική ομάδα των Δημοκρατικών, η Χίλαρι Κλίντον έλαβε το 45% των ψήφων και ο Μπέρνι Σάντερς το 41% ενώ η κοινοβουλευτική ομάδα των Ρεπουμπλικανών απένειμε αντιπροσώπους σε εννέα υποψηφίους: 8 στον Τεντ Κρουζ με 28% των ψήφων, 7 στον Ντόναλντ Τραμπ και στον Μάρκο Ρούμπιο με 24% και 23% αντιστοίχως, 3 στον Ben Carson με 9% και 1 στον καθένα από τους άλλους πέντε άγνωστους (σ’ εμένα) υποψηφίους. Υπενθυμίζω ότι τελικά εξελέγη πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ. Το 2020, μετά από κάποιες στραβές στην καταμέτρηση, περισσότερες ψήφους στο Δημοκρατικό κόμμα πήρε ο Pete Buttigieg με δεύτερο τον Μπέρνι Σάντερς, τρίτη την Ελίζαμπεθ Γουόρεν και τέταρτο τον Τζο Μπάιντεν ο οποίος εξελέγη τελικά στην προεδρία. Αντιθέτως, ο Ντόναλντ Τραμπ επικράτησε με 51% και δεύτερος ήρθε ο Ρον ΝτεΣάντις με 21,2%. Φέτος, το caucus των Ρεπουμπλικανών που έγινε στις 15 Ιανουαρίου, ανέδειξε πάλι πρώτο τον Ντόναλντ Τραμπ, με δεύτερο τον Ρον ΝτεΣάντις και τρίτη τη Νίκι Χέιλι (η οποία, παρεμπιπτόντως, σιχαίνεται τον Τραμπ: αν τον βρούμε σε χαντάκι θα είναι ο υπ’ αριθμόν 1 ένοχος). Όσο για τις ομάδες των Δημοκρατικών, η ψηφοφορία για τους υποψηφίους θα γίνει μέσω ταχυδρομείου μέχρι τις 5 Μαρτίου 2024.

Το 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις προκριματικές εκλογές στο Νιου Χάμσαϊρ ενώ τρεις πρόεδροι πριν από αυτόν είχαν τερματίσει δεύτεροι σ’ αυτές τις προκριματικές προτού εκλεγούν στην προεδρία

Το δεύτερο στάδιο πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου ήταν οι προκριματικές εκλογές του Νιού Χάμσαϊρ στις 23 Ιανουαρίου, οι πρώτες από μια σειρά προκριματικών εκλογών σε εθνικό επίπεδο και η δεύτερη κομματική αναμέτρηση μετά από εκείνη της κοινοβουλευτικής ομάδας της Άιοβα: σ' αυτές ο Ντόναλντ Τραμπ απέσπασε το 54,6% (11 αντιπροσώπους), η Νίκιο Χέιλι το 43,2% (8 αντιπροσώπους) και ο ΝτεΣάντις καταποντίστηκε (0,7%). Από το 1952, οι προκριματικές είναι πεδίο δοκιμής για τους υποψηφίους: όσοι διαπρέπουν στο Νιου Χάμσαϊρ αποκτούν αμέσως προεδρικό προφίλ. Οι προκριματικές εκλογές διεξάγονται συνήθως τη δεύτερη Τρίτη του Μαρτίου (τη λεγόμενη «Σούπερ Τρίτη») και παρότι η δημογραφική σύνθεση του Νιου Χάμσαϊρ δεν είναι αντιπροσωπευτική του έθνους, δίνουν λάκτισμα στους νικητές. Μια σημείωση εδώ: σύμφωνα με την πολιτειακή νομοθεσία, όλα τα αναγνωρισμένα κόμματα μπορούν να συμμετέχουν στις προκριματικές: «αναγνώριση» σημαίνει ο υποψήφιος ενός κόμματος να έχει λάβει τουλάχιστον το 4% των ψήφων για τη θέση κυβερνήτη ή γερουσιαστή των ΗΠΑ στις πιο πρόσφατες γενικές εκλογές στο Νιου Χάμσαϊρ. Προς το παρόν, μόνο οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί πληρούν αυτά τα κριτήρια. Από την άλλη πλευρά, καθώς το Νιου Χάμσαϊρ έχει πολύ χαμηλό όριο για την πρόσβαση στα ψηφοδέλτια οποιοσδήποτε μπορεί να είναι υποψήφιος για πρόεδρος: χρειάζεται ένα τέλος κατάθεσης $1.000 ή τις υπογραφές 10 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων σε κάθε κομητεία του Νιου Χάμσαϊρ. Το 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις προκριματικές εκλογές στο Νιου Χάμσαϊρ ενώ τρεις πρόεδροι πριν από αυτόν —ο Μπιλ Κλίντον, ο Τζορτζ Μπους και ο Μπαράκ Ομπάμα— είχαν τερματίσει δεύτεροι σ’ αυτές τις προκριματικές προτού εκλεγούν στην προεδρία.

Μετά τις προκριματικές του Νιού Χάμσαϊρ, θα ακολουθήσει το caucus των Δημοκρατικών και το caucus των Ρεπουμπλικανών στη Νότια Καρολίνα (όπου παίζει σκληρό παιχνίδι η Nίκι Χέιλι), oι προκριματικές στο Μίσιγκαν, το caucus στο Άινταχο και στο Μιζούρι και ούτω καθεξής. Όλα αυτά μέχρι τη Σούπερ Τρίτη, την 5η Μαρτίου, όταν θα κλείσει ο κύκλος με το caucus των Δημοκρατικών στην Άιοβα. Το τελευταίο στάδιο πριν από τις προεδρικές θα είναι τα συνέδρια των δύο κομμάτων που θα γίνουν το καλοκαίρι.

Νομίζω ότι όλες οι αυτές οι μερικές εκλογές είναι καλή ιδέα και θα μπορούσαν να γίνουν αντιπροσωπευτικές, αν δεν επικρατούσε τόση αδιαφορία εκ μέρους των πολιτών: για παράδειγμα, στα caucuses της Άιοβα ψήφισαν 110.000 άτομα, δηλαδή περίπου το 15% των εγγεγραμμένων Ρεπουμπλικανών στην πολιτεία (Όχι, δεν απέχουν επειδή έχουν απογοητευτεί από τους πολιτικούς: απέχουν από άγνοια, αμορφωσιά και υπερβολική προσήλωση στον βιοπορισμό τους: too busy!). Το πρόβλημα είναι ωστόσο αυτή η επιθυμητή αντιπροσωπευτικότητα, η έμμονη ιδέα της επιβολής της θέλησης της πλειοψηφίας: ακολουθώντας τις επιθυμίες της πλειοψηφίας οι ΗΠΑ έφτασαν σ’ αυτό το ναδίρ του πολιτικού ήθους που ενσαρκώνει σήμερα Ντόναλντ Τραμπ.