Εxplainer: Τι ξέρουμε για το «μετρό της Γάζας», τα περιβόητα τούνελ της Χαμάς

Από την αρχή του πολέμου στην Γάζα ήταν γνωστό ότι οι ισραηλινές δυνάμεις θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν το δαιδαλώδες δίκτυο σηράγγων της Χαμάς, ένα δίκτυο το οποίο θεωρείται από τα πιο εξελιγμένα, από πλευράς σύλληψης, στον πλανήτη. 

«Το μετρό της Γάζας»

Οι σήραγγες, που το Ισραήλ ονομάζει «μετρό της Γάζας», είναι ζωτικής σημασίας για τη Χαμάς τόσο από επιθετική όσο και από αμυντική άποψη. Οι μαχητές της τα χρησιμοποιούν για να μεταφέρουν λαθραία και να αποθηκεύουν όπλα και να αποφεύγουν τον εντοπισμό - επιτείνοντας τις τεράστιες δυσκολίες της μάχης σε ένα πυκνό αστικό περιβάλλον.

Περιπλέκοντας τις χερσαίες επιχειρήσεις του Ισραήλ, ορισμένοι από τους ομήρους που απήχθησαν κατά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου κρατούνταν σε σήραγγες, σύμφωνα με εκπρόσωπο της Χαμάς. Οι ισραηλινές δυνάμεις ανακοίνωσαν την Παρασκευή ότι «επεκτείνουν» τις χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα, εκτός από τους βομβαρδισμούς. Το Ισραήλ έχει καλέσει 300.000 εφέδρους και ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι αναμένει έναν «μακρύ και δύσκολο πόλεμο».

Πώς η Χαμάς χρησιμοποιεί το σύστημα σήραγγας

Η Χαμάς χρησιμοποιεί τις σήραγγες για να διακινεί λαθραία εμπορεύματα, να αποθηκεύει όπλα και προμήθειες, να εκπαιδεύει μαχητές και να τους κρύβει από την εμβέλεια των προηγμένων υπηρεσιών πληροφοριών του Ισραήλ. Παράλληλα, χρησιμοποιεί τις υπόγειες εγκαταστάσεις για τη συναρμολόγηση και την αποθήκευση τμημάτων του μεγάλου οπλοστασίου της με ρουκέτες και πλατφόρμες εκτόξευσης. Σε περίπτωση εκτενούς χερσαίας επιχείρησης, οι σήραγγες θα αναγκάσουν τους Ισραηλινούς στρατιώτες να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο ενεδρών και παγιδών.

Το μέγεθος του δικτύου 

Πάνω από το έδαφος, η Γάζα είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη της Γης, με 2 εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν σε μόλις 140 τετραγωνικά μίλια. Η Αίγυπτος και το Ισραήλ επέβαλαν εκτεταμένο αποκλεισμό στον θύλακα μετά την ανάληψη του ελέγχου από τη Χαμάς το 2007, καθιστώντας το υπόγειο δίκτυο οδών λαθρεμπορίου και μεταφορών ακόμη πιο σημαντικό.

Είναι άγνωστο πόσο εκτεταμένες ακριβώς είναι οι σήραγγες, αλλά οι ειδικοί λένε ότι έχουν αυξηθεί σε κλίμακα και πολυπλοκότητα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενώ ορισμένες είναι εξοπλισμένες με ηλεκτρικό ρεύμα, φωτισμό και σιδηροδρομικές γραμμές. Πιθανότατα καλύπτουν μεγάλα τμήματα της Λωρίδας, φτάνοντας σε ορισμένα σημεία σε βάθος άνω των 100 μέτρων κάτω από την επιφάνεια και καταλήγοντας σε δεκάδες κρυφά σημεία πρόσβασης. Ο ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, Γιάχια Σινουάρ, ισχυρίστηκε το 2021 ότι η μαχητική οργάνωση διέθετε περίπου 310 μίλια σηράγγων στη Γάζα. Αξιωματούχοι των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων δήλωσαν στους New York Times τον Ιανουάριο ότι οι νέες πληροφορίες δείχνουν ότι το δίκτυο των σηράγγων έχει συνολικό μήκος μεταξύ 350 και 450 μιλίων με περίπου 5.700 ξεχωριστά φρεάτια που οδηγούν στις σήραγγες.

Οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι νέες εκτιμήσεις βασίζονται σε έγγραφα και υπολογιστές που παρακρατήθηκαν στον πόλεμο.  Ισχυρίστηκαν ότι μία από τις νέες σήραγγες ήταν αρκετά φαρδιά ώστε να μπορεί να περάσει μέσα από αυτήν ένα αυτοκίνητο, ενώ μία άλλη εκτεινόταν σχεδόν σε τρία γήπεδα ποδοσφαίρου και ήταν κρυμμένη κάτω από ένα νοσοκομείο.

Η στρατηγική του Ισραήλ

Εκτός από τη διεξαγωγή πολυάριθμων χερσαίων και εναέριων επιχειρήσεων για την καταστροφή των σηράγγων ή τη σφράγιση των σημείων πρόσβασης με την πάροδο των ετών, το Ισραήλ κατασκεύασε ένα εξοπλισμένο με αισθητήρες υπόγειο φράγμα κάτω από έναν φράχτη που εκτείνεται σε ολόκληρο το μήκος των συνόρων του με τη Γάζα.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2014, το Ισραήλ εξαπέλυσε χερσαία επίθεση στη Γάζα για να καταστρέψει τμήματα  των σηράγγων, αλλά αντιμετώπισε προκλήσεις, σύμφωνα με την RAND Corporation. Λαμβάνοντας διδάγματα από εκείνον τον πόλεμο και την επιχείρησή του το 2018 κατά της Χεζμπολάχ, το Ισραήλ έχει προχωρήσει την εκπαίδευση των στρατιωτών του στον πόλεμο με σήραγγες. Έχει επίσης αναπτύξει νέες τεχνολογίες για τον εντοπισμό και την καταστροφή σηράγγων, καθώς και ρομποτικές πλατφόρμες για τη χαρτογράφηση και τη μάχη σε υπόγεια περιβάλλοντα.

Οι προσπάθειες του Ισραήλ να εξουδετερώσει τις σήραγγες από αέρος, μεταξύ άλλων με τεράστιες βόμβες "bunker buster", έχουν συχνά οδηγήσει σε απώλειες αμάχων, επειδή η Χαμάς τις έχει κατασκευάσει σκόπιμα κάτω από αστικές υποδομές.