Explainer: Γιατί η Ιαπωνία έχει τόσους πολλούς σεισμούς και τσουνάμι;

Ισχυρός σεισμός έπληξε τη δυτική Ιαπωνία την Πρωτοχρονιά, σκοτώνοντας δεκάδες ανθρώπους, καταστρέφοντας σπίτια και προκαλώντας φόβους για μεγαλύτερες ζημιές από μετασεισμούς, τσουνάμι και κατολισθήσεις.

Η Ιαπωνία δεν είναι άγνωστη στους σεισμούς. Στην πραγματικότητα, είναι από τις πιο σεισμικά ενεργές χώρες στον κόσμο και η γενέτειρα της σεισμολογίας, ή αλλιώς της μελέτης των σεισμών. Η μελέτη των τσουνάμι (η λέξη στα ιαπωνικά σημαίνει λιμάνι και κύμα) ξεκίνησε επίσης από την Ιαπωνία.

Η Ιαπωνία έχει απασχολήσει τακτικά τα διεθνή πρωτοσέλιδα για ζημιές που σχετίζονται με σεισμούς, με πιο χαρακτηριστική την τριπλή καταστροφή του Μαρτίου 2011 με σεισμό μεγέθους 9,0 βαθμών, τσουνάμι και πυρηνική κατάρρευση που οδήγησε στη χειρότερη πυρηνική καταστροφή μετά το Τσέρνομπιλ το 1986.

Τι κάνει την Ιαπωνία τόσο επιρρεπή στους σεισμούς;

Ένα «μωσαϊκό» τεκτονικών πλακών

Οι σεισμοί συμβαίνουν όταν δύο τεκτονικές πλάκες έρχονται αντιμέτωπες και η μία «γλιστρά» κάτω από την άλλη - απελευθερώνοντας μια ξαφνική έκρηξη ενέργειας.

Η Ιαπωνία βρίσκεται στην κορυφή τεσσάρων μεγάλων τεκτονικών πλακών, γεγονός που την καθιστά ένα από τα μέρη στον κόσμο που είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν τεκτονική δραστηριότητα.

«Όσο περισσότερες πλάκες έχεις και, το σημαντικότερο, όσο περισσότερα όρια πλακών έχεις δίπλα σε μια χώρα όπως η Ιαπωνία ή που τη διασχίζουν, τόσο μεγαλύτερη είναι η αλληλεπίδραση αυτών των πλακών στις οποίες συμβαίνουν σεισμοί», δήλωσε ο Ρόμπερτ Μπάτλερ, ομότιμος καθηγητής γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Πόρτλαντ και στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Έτσι, περισσότερα όρια πλακών σημαίνουν περισσότερους σεισμούς».

Η Ιαπωνία και η γύρω περιοχή ευθύνονται για το 18% των σεισμών στον κόσμο λόγω της ενεργού τεκτονικής, δήλωσε η Saeko Kita, σεισμολόγος στο Διεθνές Ινστιτούτο Σεισμολογίας και Σεισμολογίας στο Ιμπαράκι της Ιαπωνίας.

Η Ιαπωνία και ο «Δακτύλιος της Φωτιάς»

Κάθε χρόνο, στην Ιαπωνία σημειώνονται περίπου 1.500 σεισμοί που γίνονται αισθητοί από τους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, κάποια σεισμική δραστηριότητα καταγράφεται περίπου μία φορά κάθε πέντε λεπτά.

Δεν είναι ασυνήθιστο να υπάρχει τόσο μεγάλη σεισμική δραστηριότητα στη περιοχή που συχνά αναφέρεται ως «Δακτύλιος της Φωτιάς» - κατά μήκος του χείλους του Ειρηνικού Ωκεανού, με περισσότερα από 400 ενεργά ηφαίστεια. Η ζώνη εκτείνεται από τις ανατολικές ακτές της Αυστραλίας μέχρι την ανατολική Ρωσία και κατά μήκος των δυτικών ακτών της Βόρειας Αμερικής και των δυτικών ακτών της Χιλής.

Οι σεισμοί της Ιαπωνίας και ο «Δακτύλιος της Φωτιάς»

Πρόκειται για μια γεωλογικά ενεργή περιοχή όπου οι σεισμοί, τα τσουνάμι και τα ηφαίστεια είναι συνηθισμένα φαινόμενα. Περίπου το 80% των μεγαλύτερων σεισμών και τσουνάμι στον κόσμο συμβαίνουν σε αυτή την περιοχή, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ και το Διεθνές Κέντρο Πληροφοριών για Τσουνάμι.

Η Ταϊβάν και οι Φιλιππίνες βρίσκονται στην κορυφή τριών μεγάλων τεκτονικών πλακών και είναι επίσης ευάλωτες σε σεισμική δραστηριότητα, δήλωσε η Lucy Jones, σεισμολόγος που πέρασε περισσότερες από τρεις δεκαετίες στο Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ.

Και ενώ η Ιαπωνία είναι μεγαλύτερη και πολυπληθέστερη χώρα από την Ταϊβάν και τις Φιλιππίνες, έχει δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην Ιαπωνία, εν μέρει λόγω της αντίληψης ότι περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται από τους σεισμούς, δήλωσε η Jones. Η μακρά ιστορία της Ιαπωνίας στην καταγραφή και τη μελέτη των επιπτώσεων των σεισμών και των τσουνάμι, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη προετοιμασία της για καταστροφές, έχει τροφοδοτήσει αυτή την αντίληψη, είπε.

«Η πραγματικότητα είναι ότι οι Φιλιππίνες και η Ταϊβάν έχουν εξίσου πολλούς σεισμούς με την Ιαπωνία, αλλά νομίζω ότι μέρος της αντίληψης οφείλεται στο γεγονός ότι η Ιαπωνία έχει αναπτύξει την τεχνολογία για την αντιμετώπισή τους», δήλωσε η Τζόουνς.

Ο καταστροφικός σεισμός της Πρωτοχρονιάς

Η τοποθεσία του σεισμού της Πρωτοχρονιάς και των μετασεισμών, στη δυτική ακτή της κεντρικής Ιαπωνίας, βρίσκεται κοντά σε μια περιοχή όπου έχουν επίσης σημειωθεί αρκετοί μεγάλοι σεισμοί στην ενδοχώρα, λένε οι ειδικοί.

Βρισκόταν επίσης στην πλευρά της Θάλασσας της Ιαπωνίας, ή αλλιώς της Ανατολικής Θάλασσας. Αυτό διαφέρει από την πλειονότητα των μεγάλων σεισμών και των τσουνάμι στην Ιαπωνία, οι οποίοι βρίσκονται στην ανατολική πλευρά, στην πλευρά του Ειρηνικού Ωκεανού. Παρόλα αυτά, λίγοι μεγάλοι σεισμοί έχουν σημειωθεί στη δυτική πλευρά τις τελευταίες δεκαετίες, δήλωσε ο Ρόμπερτ Γκέλερ, σεισμολόγος και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο.

«Κατά καιρούς, υπάρχουν μεγάλοι σεισμοί κάτω από τη Θάλασσα της Ιαπωνίας. Οι σεισμοί το 1983 και το 1993 ήταν οι πιο πρόσφατοι μέχρι αυτόν που χτύπησε πριν από δύο ημέρες», δήλωσε ο Γκέλερ.

Υπάρχουν ενδείξεις για την ανύψωση υγρού από βαθιά κάτω από το έδαφος στο επίκεντρο του σεισμού, το οποίο μπορεί να προκάλεσε το ρήγμα του σεισμού της 1ης Ιανουαρίου, δήλωσε ο Junichi Nakajima, καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Γης και των Πλανητών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Τόκιο.

Αντιμετώπιση καταστροφών στην Ιαπωνία

Ο αριθμός των νεκρών από τον σεισμό της Πρωτοχρονιάς στη νομαρχία Ισικάουα ξεπέρασε τους 62, ενώ περισσότερα από 100 κτίρια και περίπου 1.000 σπίτια καταστράφηκαν.

Η Ιαπωνία μετρά τους σεισμούς με βάση το πόσο κουνιέται το έδαφος και όχι με βάση το μέγεθος. Ο σεισμός της 1ης Ιανουαρίου μετρήθηκε στο 7 στην κλίμακα έντασης της Ιαπωνίας, την υψηλότερη που φτάνει.

Εργαζόμενοι διάσωσης αναζητούν αγνοούμενους σε ένα κτίριο που κατέρρευσε στη Γουατζίμα της Ιαπωνίας, την Τετάρτη.

Ο μεγάλος σεισμός του Κάντο - ο οποίος καταγράφηκε σε 7 ή ανώτερο 6 στη σύγχρονη κλίμακα Ρίχτερ - έπληξε την πρωτεύουσα, το Τόκιο, αφήνοντας περισσότερους από 105.000 ανθρώπους νεκρούς ή αγνοούμενους και περίπου 80.000 σπίτια κατεστραμμένα. Αυτός ο σεισμός οδήγησε στην καθιέρωση των σύγχρονων οικοδομικών κανονισμών που ενσωματώνουν τους κινδύνους των σεισμών.

Με κάθε μεγάλο σεισμό η Ιαπωνία επικαιροποιεί τους οικοδομικούς της κώδικες

Με κάθε μεγάλο σεισμό, η χώρα επανεξετάζει τις ζημιές και επικαιροποιεί τους οικοδομικούς της κώδικες, με την τελευταία μεγάλη επικαιροποίηση το 1981 να εισάγει νέα πρότυπα για τα αντισεισμικά κτίρια μετά από έναν μεγάλο σεισμό του 1978.

Σε απομακρυσμένες και λιγότερο αστικοποιημένες περιοχές της Ιαπωνίας, όπως η χερσόνησος Νότο, όπου σημειώθηκε ο σεισμός την 1η Ιανουαρίου, πολλά κτίρια παραμένουν ευάλωτα σε ζημιές και καταρρεύσεις επειδή χτίστηκαν πριν από το 1981, δήλωσε ο Νομπουχίτο Μόρι, αναπληρωτής διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Πρόληψης Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία.

Μετά τον σεισμό του Κόμπε το 1995, η ιαπωνική κυβέρνηση προχώρησε σε αλλαγές στην αντιμετώπιση των καταστροφών που της επέτρεψαν να συλλέγει πληροφορίες εντός πέντε λεπτών από τον σεισμό, δήλωσε ο Γκέλερ του Πανεπιστημίου του Τόκιο, και επέτρεψε την ταχεία ανάπτυξη προσωπικού για την αντιμετώπιση των καταστροφών.

Με πληροφορίες από Washighton Post