Το (μη) δικαίωμα της ξεγνοιασιάς

Είδα διάφορα βίντεο χθες με κατοίκους του Κιέβου, και άλλων ουκρανικών πόλεων, και διασώστες που έβγαζαν σκυλιά και γατιά από τα ερείπια των πολυκατοικιών που χτύπησαν —ξανά— οι Ρώσοι τρομοκράτες με πυραύλους, την ώρα που ο κόσμος κοιμόταν. Τους αρέσει τους Ρώσους αυτό. Δεν τους εξυπηρετεί σε τίποτα, καθώς το ηθικό των αμάχων ατσαλώνεται ακόμη περισσότερο, αφενός, και αφετέρου οι Δυτικές κυβερνήσεις, πάνω που δείχνουν να χαλαρώνουν, εντείνουν εκ νέου τη βοήθειά τους προς τον χειμαζόμενο ουκρανικό λαό και στρατό. Αλλά συνεχίζουν να το κάνουν για δύο λόγους: (1) γιατί μπορούν και (2) γιατί τους αρέσει.

Παρ’ όλα αυτά, πάντως, δεν ξέρω πια γιατί το κάνω εγώ. Γιατί κάθομαι και τα βλέπω, εννοώ. Γιατί τα βλέπω ακόμα. Δεν χρειάζεται να διαμορφώσω άποψη, η άποψή μου είναι καλά διαμορφωμένη πολλά χρόνια τώρα. Αλλά γιατί το κάνω ΑΚΟΜΑ; Είναι σπαρακτικά, και δεν σε αφήνουν να σκέφτεσαι πράγματα που επιβάλλεται να σκέφτεσαι, πράγματα που αφορούν τη δουλειά σου. Και η δική μου δουλειά έχει να κάνει με αυτό ακριβώς: να σκέφτομαι χωρίς κανέναν περισπασμό άσχετες ιστορίες, δικές μου ιστορίες — και σίγουρα όχι τρομαγμένα ζώα· όχι τραυματισμένες λιονταρίνες που τρελαίνονται και αλαλιάζουν· και όχι μια γυναίκα που, μπροστά στην απόλυτη καταστροφή και τους γκρεμισμένους, καμένους τοίχους των κτιρίων της γειτονιάς της, χαίρεται, θαυμάζει και πλημμυρίζει ευγνωμοσύνη για τον Θεό και τους ανθρώπους, επειδή ένας πυροσβέστης έβγαλε μέσα από το κατεστραμμένο της διαμέρισμα το κλουβί με τους δυο της παπαγάλους.

Είναι όμως έτσι; Είναι πράγματι έτσι; Έχει στ’ αλήθεια να κάνει η δουλειά μου με τα δικά μου πράγματα; Ή έστω μόνο με τα δικά μου πράγματα; Και ποια είναι αυτά τα πράγματα άλλωστε; Και ποιο είναι το κοινό μου, αυτοί που θα τους δώσω να διαβάσουν την ιστοριούλα που σκάρωσα; Και για ποιο λόγο, εντέλει, με ποιο δικαίωμα να ξεχωρίζω εγώ από αυτά που συμβαίνουν δυο βήματα από το σπίτι μου; Και ποιο είναι πράγματι το σπίτι μου; Πόσο ελεύθερος είμαι να κλείνω μάτια και αυτιά και εντέλει ΝΑ ΜΗ ΔΩ τη λιονταρίνα που έχει τρελαθεί μέσα στο κλουβί της επειδή είδε κι ένιωσε με όλο της το αρχέγονο είναι έναν πύραυλο να σκάει τριακόσια μέτρα από κει που κάθεται; Γιατί να εξαιρέσω τον εαυτό μου από τη μοίρα της λιονταρίνας; Γιατί να μη συνδεθώ με κάποιον τρόπο μαζί της;

Ξαναλέω: έχω το δικαίωμα να το κάνω; Υπάρχει κάποιου είδους ανάστροφη ηθική που να με εξαιρεί από τη φρίκη του άλλου; Μια ηθική που να μπορώ να την επικαλεστώ σε μια κουβέντα, σε μια συναναστροφή;

Προσοχή πάντως. Δεν με ενδιαφέρει εδώ να βλέπω τον πόνο του άλλου για να «ευαισθητοποιηθώ», για να ενημερωθώ για το ανθρώπινο και μη κόστος του πολέμου, για να «δουλέψω για την ειρήνη» και άλλα τέτοια συγκινητικά που λέγονται συνήθως. Τυχαίνει να ξέρω πως, όταν οι άνθρωποι βλέπουν τα δεινά των άλλων, τις φρικαλεότητες που υφίστανται, είναι πιο πιθανό να παρακινηθούν για να «παλέψουν» (λέμε τώρα) για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να πιέσουν περισσότερο τις κυβερνήσεις τους ή τα κράτη εκείνα που μπορούν να λάβουν μέτρα για να τις σταματήσουν, ενώ οπωσδήποτε έτσι ενημερώνονται για την πραγματικότητα του πολέμου και οι ίδιοι και, μέσω αυτών, κάποιοι φίλοι τους. Δεν με νοιάζουν αυτά, ειλικρινά. Είναι εντελώς αλφαβήτα, και την αλφαβήτα την ξέρουμε όλοι.

Ρωτώ πολύ συγκεκριμένα:

Υπάρχει κάποιου είδους ανάστροφη ηθική που να μου ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ να ΜΗΝ κοιτάζω μια τρελαμένη από τους βομβαρδισμούς τίγρη; Έναν παπαγάλο που έχει σαλέψει μέσα στο κλουβί του; Μια γάτα που, τυλιγμένη πρόχειρα σε μια πετσέτα, μεταφέρεται σε ασφαλές σημείο από έναν πυροσβέστη, καθώς το σπιτικό της έγινε συντρίμμια;

Αντιλαμβάνομαι πως το ερώτημα είναι «φιλοσοφικό», και δεν διαθέτω την απαιτούμενη σκευή ούτε καν για να το θέσω καλά καλά. (Θα ήθελα όμως να παρακολουθήσω μία σχετική συζήτηση.) Όμως κάτι μέσα μου μου λέει πως, όχι: είμαι ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΣ να έχω τα μάτια μου ανοιχτά· και πως, όχι: δεν έχω κανένα δικαίωμα σε καμιά επικούρεια μοναξιά.