Σαν σήμερα, η δολοφονία ενός από τα πιο διαβόητα πρόσωπα της Ιστορίας - Πώς ο Ρασπούτιν έγινε συνώνυμο της ραδιουργίας και τι χρειάστηκε να γίνει για να τον εξοντώσουν, παραμονές της Επανάστασης
Σαν σήμερα, 30 Δεκεμβρίου, το 1916, δολοφονήθηκε ο διαβόητος Ρώσος «μοναχός» Γκριγκόρι Ρασπούτιν. Όντας συνώνυμο της ραδιουργίας, ήδη από τα χρόνια που ήταν εν ζωή, φαίνεται ότι η φήμη του τρόμαζε ακόμη και εκείνους που ήθελαν να τον βγάλουν από τη μέση. Έτσι, τη νύχτα που δολοφονήθηκε, οι συνωμότες δοκίμασαν με διάφορους τρόπους να τον εξοντώσουν, καθώς φαινόταν να μην πεθαίνει με τίποτα...
Ο Γκριγκόρι Ρασπούτιν γεννήθηκε το 1869 στο χωριό Ποκρόβσκογιε, κοντά στον ποταμό Τούρα που ρέει ανατολικά από τα Ουράλια Όρη, κοντά στη Σιβηρία. Μεγάλωσε σε μια οικογένεια χωρικών και παρά το γεγονός ότι πήγε σχολείο, ουσιαστικά παρέμεινε αναλφάβητος.
Οι πνευματικές του αναζητήσεις τον οδήγησαν σε ηλικία 18 ετών σε μοναστήρι, όπου μυήθηκε στη διδασκαλία μίας αίρεσης, τα μέλη της οποίας μαστιγώνονταν για λόγους μετανοίας ή εξιλέωσης. Διαστρεβλώνοντας τα κηρύγματα της αίρεσης αυτής, ο Ρασπούτιν διατύπωσε δικό του δόγμα, σύμφωνα με το οποίο η σεξουαλική εξάντληση ήταν το καλύτερο μέσο για να φθάσει ο πιστός στην κατάσταση της «θείας αταραξίας», ώστε να βρεθεί πιο κοντά στον Θεό.
Έφυγε από το μοναστήρι πριν γίνει μοναχός και επέστρεψε στο χωριό του, όπου παντρεύτηκε και απέκτησε τέσσερα παιδιά. Το 1901 εγκατέλειψε το σπίτι και την οικογένειά του για να γίνει προσκυνητής, και πέρασε μεγάλο διάστημα περιπλανώμενος, φτάνοντας μέχρι το Άγιο Όρος και τα Ιεροσόλυμα. Στο διάστημα αυτό, ζούσε από τις δωρεές των χωρικών, ενώ είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός για τις υποτιθέμενες θεραπευτικές του δυνάμεις, αλλά και για τη σκανδαλώδη σεξουαλική του συμπεριφορά.
Η περιπλάνησή του τον έφερε το 1903 - 1904 στην πρωτεύουσα του κράτους, την Αγία Πετρούπολη. Η θρησκευτική του ζέση και η χαρισματική προσωπικότητά του προκάλεσε το ενδιαφέρον κάποιων Ρώσων Ορθοδόξων κληρικών και στη συνέχεια ανώτερων μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας, οι οποίοι παρουσίασαν τον Ρασπούτιν στον τσάρο Νικόλαο Β' και τη σύζυγό του, Αλεξάνδρα.
Ο τσάρος έγραψε σε έναν από τους υπουργούς του τον Οκτώβριο του 1906: «Πριν από λίγες μέρες δέχθηκα έναν αγρότη από την περιοχή Τομπόλσκ, τον Γκριγκόρι Ρασπούτιν, ο οποίος μου έφερε μια εικόνα του Αγίου Σίμωνα Βερχοτούριε. Έκανε ισχυρή εντύπωση τόσο στην Αυτή Μεγαλειότητα όσο και σε μένα, έτσι ώστε αντί για πέντε λεπτά η συνομιλία μας συνεχίστηκε για περισσότερο από μία ώρα».
Το αυτοκρατορικό ζεύγος είχε μη συμβατικούς πνευματικούς συμβούλους και στο παρελθόν, αλλά ο «μοναχός» Ρασπούτιν δεν μπορούσε να συγκριθεί με κανέναν άλλο. Είχε την ικανότητα να «διαβάζει» τους ανθρώπους που είχε απέναντί του και η χειριστικότητα ήταν για εκείνον τρόπος ζωής. Ενθάρρυνε τον Νικόλαο να έχει περισσότερη αυτοπεποίθηση στον ρόλο του ως τσάρου, ενώ μπορούσε να κατευνάσει τα άγχη της Αλεξάνδρας και να ενισχύσει τη φαντασίωσή της ότι ήταν η εκλεκτή του θεού, λέγοντάς της ότι έχει οράματα στα οποία εκείνη εμφανίζεται με φωτοστέφανο.
Ο Ρασπούτιν εδραίωσε τη σχέση του με τον τσάρο και την τσαρίνα όταν βοήθησε στην ανακούφιση της αιμορροφιλίας του μονάκριβου γιου τους Αλεξέι.
Η αδερφή του τσάρου, η μεγάλη δούκισσα Όλγα, έγραψε ότι παρατήρησε τον Ρασπούτιν να θεραπεύει τον Αλεξέι γονατίζοντας στα πόδια του κρεβατιού του και προσευχόμενος. Άλλοι έλεγαν ότι χρησιμοποίησε λαϊκά γιατροσόφια. Οι ιστορικοί θεωρούν ότι διώχνοντας τους γιατρούς του Αλεξέι ο «μοναχός» τερμάτισε και τη χρήση ενός φαρμάκου -τύπου ασπιρίνης- που ήταν γνωστή θεραπεία για διάφορες νόσους, ωστόσο τότε ήταν άγνωστη η παρενέργεια της αραίωσης του αίματος, η οποία πιθανότατα θα επιδείνωνε τα συμπτώματα αιμορροφιλίας του παιδιού.
Η θαυματουργή βελτίωση στα συμπτώματα του Αλεξέι, σε συνδυασμό με τη δήλωση του Ρασπούτιν ότι θα πρέπει να παραμείνει στο πλευρό του παιδιού αν οι γονείς του θέλουν να συνεχίσει να ζει, οδήγησαν στην εγκατάστασή του στο παλάτι. Πλέον, εργαζόταν ώστε να «χτίσει» τη σχέση του με το αυτοκρατορικό ζεύγος.
Ο «μοναχός» με τα δύο πρόσωπα
Ο Ρασπούτιν παρουσιάστηκε στην αυτοκρατορική αυλή ως άγιος άνθρωπος, παρά την έλλειψη επίσημης σχέσης με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, και μίλησε ως αυτόκλητος εκπρόσωπος της αγροτιάς. Ωστόσο, η συμπεριφορά του εκτός παλατιού ήταν εντελώς διαφορετική.
Τα μεθύσια και οι σεξουαλικές σχέσεις με γυναίκες κάθε κοινωνικής προέλευσης, από κυρίες της καλής κοινωνίας μέχρι πόρνες, σκανδάλιζαν. Ο ίδιος φέρεται να απολάμβανε τη φήμη του.
Ο Τύπος δημοσίευε διάφορες ιστορίες για εκείνον, άλλες αληθινές άλλες όχι, βάζοντας στο «στόχαστρο» την καθοριστική επιρροή που είχε στην τσαρική οικογένεια. Η φήμη για την επιρροή αυτή είχε εξαπλωθεί και εκτός Ρωσίας, με Ευρωπαίους να απευθύνουν ακόμη και αιτήματα μεσολάβησης σε εκείνον.
Οι καταγγελιές για τον ακόλαστο βίο του είχαν φυσικά φθάσει και στα αυτιά του Νικόλαου, που προσπάθησε να τον απομακρύνει, αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς ο Ρασπούτιν έχαιρε της απολύτου εμπιστοσύνης της τσαρίνας. Ο «μοναχός» κατάφερνε να επιβιώσει στο πλευρό της Αλεξάνδρας εμφανιζόμενος ο ίδιος ως «άγιος» και κατηγορώντας τους εχθρούς του, με αποτέλεσμα να «εξαφανίζονται» εκείνοι από το αυτοκρατορικό περιβάλλον αντί του ιδίου. Ο τσάρος κατάφερε κάποια στιγμή να τον εξορίσει, αλλά έπειτα από αίτημα της τσαρίνας ο Ρασπούτιν επέστρεψε δριμύτερος.
Ανεξαρτήτως όμως από τις καταγγελίες για τον έκλυτο βίο του, οι «προφητείες» του επί της ουσίας δεν αμφισβητούνταν ούτε από τον τσάρο. Έτσι, ο ραδιούργος Ρασπούτιν έφθασε στο σημείο να πείσει τον Νικόλαο να ηγηθεί του στρατού του στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο [«αλλιώς θα έχανε τον πόλεμο»], απομακρύνοντάς τον έτσι από το παλάτι, και ενισχύοντας περαιτέρω τη δική του θέση δίπλα στην Αλεξάνδρα. Εκείνο το διάστημα ήταν ο πιο στενός σύμβουλός της, «έλυνε και έδενε», προκαλώντας το μίσος των αντιπάλων του.
Η δράση του Ρασπούτιν δεν έμενε αναπάντητη, φυσικά, από εκείνους που ήθελαν «να σωθεί η Ρωσία» και στο πρόσωπό του έβλεπαν μια διαβολική φιγούρα. Έγιναν αρκετές προσπάθειες δολοφονίας του, αλλά καμία δεν ήταν επιτυχής· έως το 1916.
Δολοφονία με... κάθε τρόπο
Μια ομάδα συντηρητικών, μεταξύ των οποίων ο πρίγκιπας Γιουσούποφ, σύζυγος της ανιψιάς του τσάρου, ο μέγας δούκας Ντμίτρι Πάβλοβιτς, ξάδερφος του τσάρου, και κάποια μέλη της Δούμας, συνωμότησαν για την εξόντωση του Ρασπούτιν. Στόχος τους ήταν να σώσουν τη μοναρχία από περαιτέρω σκάνδαλα, εν μέσω πολιτικού βρασμού -λίγο πριν από τη Ρωσική και μετέπειτα την Οκτωβριανή Επανάσταση.
Τη νύχτα της 29ης Δεκεμβρίου 1916, ο Ρασπούτιν προσκλήθηκε -υποτίθεται από την ανιψιά του τσάρου- να επισκεφτεί το σπίτι του Γιουσούποφ. Εκεί τού έδωσαν δηλητηριασμένο κρασί και κέικ τσαγιού, τα οποία ο Ρασπούτιν φέρεται να κατανάλωσε, αλλά χωρίς να συμβεί το μοιραίο.
Σοκαρισμένος ο Γιουσούποφ άρπαξε ένα όπλο και πυροβόλησε τον Ρασπούτιν. Εκείνος, αν και τραυματισμένος, κατάφερε να βγει τρέχοντας από το σπίτι. Ένας από τους συνωμότες τον πυροβόλησε ξανά στην αυλή, όπου ο Ρασπούτιν κατέρρευσε. Παρά ταύτα, παρέμεινε ζωντανός.
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Γιουσούποφ: «Αυτός ο διάβολος που πέθαινε από δηλητήριο, που είχε μια σφαίρα στην καρδιά του, πρέπει να αναστήθηκε από τους νεκρούς από τις δυνάμεις του κακού. Υπήρχε κάτι φρικτό και τερατώδες στη διαβολική του άρνηση να πεθάνει».
Πάντως, οι συνωμότες συνέχισαν την προσπάθεια εξόντωσης του Ρασπούτιν. Τον έδεσαν, και με μια μεγάλη πέτρα τον πέταξαν μέσα από μια τρύπα στον πάγο στον ποταμό Νέβα. Εκεί, τελικά, πέθανε.
Ωστόσο, μια αυτοψία διέψευσε σε μεγάλο βαθμό αυτή την αφήγηση των γεγονότων. Ο Ρασπούτιν προφανώς πυροβολήθηκε μέχρι θανάτου, αλλά το κατά πόσο είχε ή όχι νερό στους πνεύμονές του αμφισβητείται.
Οι φωτογραφίες από τον φάκελο της αστυνομίας δείχνουν καθαρά ένα τραύμα στο κεφάλι, και σύμφωνα με την αναφορά ο πυροβολισμός ήταν από κοντινή απόσταση.
Παράλληλα, ο φάκελος δεν κάνει αναφορά για ύπαρξη δηλητηρίου στα σπλάχνα, ή νερού στους πνεύμονες ώστε να επιβεβαιωθεί η αιτία θανάτου, καθώς αν δεν είχε νερό στους πνεύμονες θα σήμαινε ότι είχε πεθάνει πριν ριχθεί στα νερά του ποταμού.
Η σορός του Ρασπούτιν, πάντως, ανασύρθηκε από τα παγωμένα νερά του Νέβα το πρωί της 30ης Δεκεμβρίου 1916 και η πιθανότερη αιτία θανάτου του είναι ο πυροβολισμός στο κεφάλι.
Η δολοφονία Ρασπούτιν και η πορεία προς την Επανάσταση
Στον απόηχο των γεγονότων, ο Γιουσούποφ μετέτρεψε τη δολοφονία του «διαβολικού μοναχού» σε έναν επικό αγώνα του καλού εναντίον του κακού για να πουλήσει βιβλία και να ενισχύσει τη φήμη του.
Οι Ρώσοι πολίτες δεν συμμερίστηκαν πλήρως την προσέγγιση αυτή. Τα αισθήματα ήταν ανάμικτα, αντικατοπτρίζοντας την εικόνα του Ρασπούτιν στη ρωσική κοινωνία. Για κάποιους ήταν ένας από αυτούς, εξαιτίας της ταπεινής καταγωγής του. Για τους αναδυόμενους μπολσεβίκους ωστόσο, ο Ρασπούτιν συμβόλιζε τη διαφθορά στην καρδιά της αυτοκρατορικής αυλής και η δολοφονία του θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια των ευγενών να κρατήσουν την εξουσία σε βάρος του προλεταριάτου.
Παράλληλα, προς απογοήτευση του Γιουσούποφ και των συνεργατών του, η δολοφονία του Ρασπούτιν δεν οδήγησε σε ριζική αλλαγή στην πολιτική του Νικολάου και της Αλεξάνδρας, που ενίσχυσαν την απολυταρχία.
Ωστόσο, λίγες εβδομάδες αργότερα το αυτοκρατορικό καθεστώς παρασύρθηκε από την Ρωσική Επανάσταση αρχικά και εν συνεχεία, ακόμη πιο αποφασιστικά, από την Οκτωβριανή Επανάσταση.
28°
