Πώς γίναµε Goblins

Σε κάποιο σημείο στο διάστημα μεταξύ του τέλους της πανδημίας και της φοβερής κατάστασης στην Ουκρανία, πολλοί άνθρωποι µπήκαν σε «λειτουργία goblin»: περνούν όλη τη µέρα στο κρεβάτι βλέποντας Netflix, χαζολογάνε στο Facebook και µασουλάνε πατατάκια. Όταν τρώνε, τρώνε όρθιοι ή ξαπλωµένοι, περιφέρονται στο σπίτι µε τις πιτζάµες και τις κάλτσες, µερικοί πετιούνται µε αυτή την αµφίεση στο παντοπωλείο της γωνίας για να πάρουν Coca-Cola Diet. Πίνουν γάλα απ’ το µπουκάλι, οι γυναίκες δεν µακιγιάρονται, οι άνδρες κάνουν ντους όλο και σπανιότερα.

Τη διαβίωση σε στιλ καλικάντζαρου αναγνώρισαν πολλοί χρήστες των social media όταν πέρυσι ο Dave McNamee, ένας αυτοαποκαλούµενος «καλικάντζαρος της πραγµατικής ζωής», περιέγραψε σε tweet του «πώς µεταµορφώθηκε σε goblin». Το tweet έγινε viral και χιλιάδες άνθρωποι παραδέχτηκαν ότι ξυπνάνε στις δύο το πρωί, σέρνονται στην κουζίνα φορώντας µόνο ένα µακρύ µπλουζάκι, σκαρώνουν ένα περίεργο σνακ, όπως λιωµένο τυρί πάνω σε µπαγιάτικο κρακεράκι, και γυρίζουν στο κρεβάτι όπου το τρώνε γεµίζοντας το σεντόνι ψίχουλα. «Πρόκειται για παντελή έλλειψη αισθητικής» παραδέχτηκε ο McNamee. «Αλλά γιατί να νοιάζεται ένας καλικάντζαρος για την εµφάνισή του;» Ο McNamee έδωσε καινούργιο νόηµα στο «goblin mode», που είχε αναφερθεί για πρώτη φορά στο Twitter το 2009 όταν ένας χρήστης έλεγε ότι τριγυρίζει κρυφά γύρω από το σπίτι του βγάζοντας ήχους «σαν καλικάντζαρος».

Όμως, σύμφωνα με το Google Trends, η «λειτουργία goblin» άρχισε να αποκτά δηµοτικότητα στις αρχές Φεβρουαρίου 2022 και εκτινάχθηκε όταν χρησιµοποίησε τον όρο η Julia Fox, µούσα του Kanye West και it-girl της στιγµής. Τι κάνουν όµως και τι δεν κάνουν τα «goblins»; Κάνουν µπάφους µοναχοί τους, ξεχνούν να πάρουν τα φάρµακά τους, τρώνε ληγµένα τρόφιµα, φοράνε παράταιρα ρούχα και παπούτσια (κυρίως αθλητικά). Ενώ στην αρχή της πανδηµίας γινόταν επίδειξη υγιεινής ζωής σε βουκολικά σκηνικά, µε φυτοφαγία, διάβασµα, πλέξιµο, κέντηµα και τζόγκιγκ, δυο χρόνια αργότερα οι περισσότεροι έχουν παραιτηθεί. Μέσα στο χάος των γεγονότων, είναι κοινό το αίσθηµα πως ό,τι και να κάνεις είσαι χαµένος.

Στο TikTok, το #goblinmode συγκεντρώνει βίντεο ατόµων που αρνούνται να σηκωθούν νωρίς το πρωί, πετάνε στα σκουπίδια τα βιολογικά προϊόντα και τα πράσινα τσάγια και είναι ικανοί να φάνε ωµά ζυµαρικά. Πολλοί εκφράζουν κούραση: «χρειαζόµαστε µια αγκαλιά για τις πιο ευτελείς τάσεις µας» λένε.

Στην πραγματικότητα, υπάρχει «αβλαβής λειτουργία goblin» και «καταστροφική λειτουργία goblin». Είναι ζήτηµα µέτρου: φαίνεται ότι µερικοί άνθρωποι έχουν βουλιάξει ανάµεσα σε σωρούς από άδεια ή µισογεµάτα κουτιά πίτσας κι ότι έχουν ξαναρχίσει το κάπνισµα. Η πανδηµία, ένας ευρωπαϊκός πόλεµος, µια ενεργειακή κρίση και, ταυτοχρόνως, ένα πλήθος από εκνευριστικές influencers που δίνουν συµβουλές για το πώς να είσαι όλο το 24ωρο στην τρίχα, έχουν οδηγήσει πολλούς χρήστες των social media στη µεταµόρφωση σε καλικάντζαρους. Ενώ µέχρι σήµερα όλοι αναρτούσαν στο διαδίκτυο φωτογραφίες ευτυχίας και τελειότητας, οι καλικάντζαροι µπαίνουν στον πειρασµό να έρθουν σε επαφή µε το παράξενο µικρό πλάσµα που ζει µέσα τους.

O νεολογισμός «Goblin mode» χρονολογείται από το 2009, αλλά αρχικά δεν είχε την ίδια έννοια. Το 2015 ο comedian Sam Jelbert σχολίαζε το πώς ένας φίλος του, ο Toby, «έµπαινε σε λειτουργία Goblin» σε ένα δωµάτιο ξενοδοχείου στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια, µέσω Twitter και TikTok, το «Goblin mode» έγινε viral σε αντίθεση µε κοινωνικές τάσεις όπως το «cottagecore» ή η «αυτοβελτίωση». Τον Απρίλιο του 2022, ο Έλον Μασκ υπονόησε ότι η προτεινόµενη εξαγορά του Twitter, Inc. έπρεπε να αποδοθεί στο ότι ο ίδιος βρισκόταν σε «λειτουργία goblin». Κάπως έτσι, τον Ιούνιο του 2022, ο όρος µπήκε στο Dictionary.com ως «τρόπος συµπεριφοράς ατόµων που δεν λαµβάνουν υπόψη την τήρηση των κοινωνικών κανόνων ή προσδοκιών», και τον ?εκέµβριο του 2022 το «Goblin mode» εµφανίστηκε στη βραχεία λίστα των λέξεων της χρονιάς της Oxford Languages, µαζί µε το metaverse και το #IStandWith.

Το «Goblin mode» έχει μία κινεζική αντίστοιχη φράση, την «Tang ping», που σηµαίνει πάνω κάτω «ξαπλωµένος ανάσκελα» και περιγράφει την απόρριψη των κοινωνικών πιέσεων για υπερβολική εργασία, αποδοτικότητα και οικονοµική επιτυχία. Οι New York Times χαρακτήρισαν το «Tang ping» µέρος µιας εκκολαπτόµενης κινεζικής αντικουλτούρας, το οποίο συγκρίνεται επίσης µε τη λεγόµενη Μεγάλη Παραίτηση, ένα κύµα παραιτήσεων από θέσεις εργασίας που ξεκίνησε στις Ηνωµένες Πολιτείες και σε µεγάλο µέρος του δυτικού κόσµου περίπου την ίδια εποχή. Το Εθνικό Κέντρο Παρακολούθησης και Έρευνας Γλωσσικών Πόρων, ένα ίδρυµα που συνδέεται µε το Υπουργείο Παιδείας της Κίνας, καθώς και η κινεζική µηχανή αναζήτησης Sogou, κατέταξαν τη φράση ως ένα από τα 10 πιο δηµοφιλή µιµίδια για το 2021 στο κινεζικό διαδίκτυο. Σε αντίθεση µε τους Hikikomori στην Ιαπωνία που είναι κοινωνικά αποτραβηγµένοι, αυτοί οι νέοι Κινέζοι που προσυπογράφουν το «ξαπλωµένοι ανάσκελα» δεν είναι απαραιτήτως κοινωνικά αποµονωµένοι, απλώς επιλέγουν να µειώσουν την επαγγελµατική τους δέσµευση και τις οικονοµικές τους φιλοδοξίες, να απλοποιήσουν τους στόχους τους, ενώ παράλληλα εξακολουθούν να είναι δηµοσιονοµικά παραγωγικοί για βασικές ανάγκες και δίνουν προτεραιότητα στην ψυχική υγεία έναντι του οικονοµικού υλισµού.

Αν και υπάρχουν διαφορές από χώρα σε χώρα, διαφαίνεται η τάση «του Διογένη»: απλή ζωή σε πιθάρι — χωρίς σκληρή δουλειά και θυσίες, χωρίς έγνοια για την παραγωγικότητα. Πολλοί σχολιαστές βλέπουν στην ποικιλία των goblins µια αναβίωση του χιπισµού —ατηµελησία, αεργία—, πλην όµως ο χιπισµός είχε κάποια χαρά της ζωής που ίσως λείπει από το Goblin mode.

* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση για τα 20 χρόνια Athens Voice «Επιβιώνοντας στον 21ο αιώνα - Οι πολιτικές, οι τάσεις, τα ρεύµατα της εποχής µας», σε επιµέλεια Σώτης Τριανταφύλλου