Οι αδερφές Χατσατουριάν κατηγορήθηκαν για τη δολοφονία του πατέρα τους εκ προμελέτης

Η υπόθεση των αδερφών Χατσατουριάν είναι μια προβεβλημένη ποινική υπόθεση στη Ρωσία που προκάλεσε τη δημόσια οργή για την ενδοοικογενειακή βία στη χώρα. Οι αδελφές Κριστίνα, Αντζελίνα και Μαρία Χατσατουριάν συνελήφθησαν στις 28 Ιουλίου 2018 και κατηγορήθηκαν για δολοφονία εκ προμελέτης του πατέρα τους, Μιχαήλ Χατσατουριάν.

Το απόγευμα της 27ης Ιουλίου 2018, το πτώμα του 57χρονου Μιχαήλ Χατσατουριάν βρέθηκε με πολλαπλές μαχαιριές και τραύματα στο στήθος και τον λαιμό στη σκάλα της πολυκατοικίας όπου διέμενε στη Μόσχα, ένα τεράστιο κτίσμα της σοβιετικής εποχής. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, η αστυνομία κατέσχεσε πολλά όπλα από το διαμέρισμα. Την άλλη μέρα συνελήφθησαν ως ύποπτες για τη δολοφονία οι τρεις κόρες του, Κριστίνα, Αντζελίνα και Μαρία, ηλικίας 19, 18 και 17 ετών. Στην ανάκριση ομολόγησαν ότι τον σκότωσαν και αποκάλυψαν τον λόγο: ο Μιχαήλ Χατσατουριάν, ο πατέρας τους, τις κακοποιούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τις χτυπούσε, τις ταπείνωνε και τις κακοποιούσε σεξουαλικά.

Όπως έδειξε η έρευνα, την ημέρα του θανάτου του ο Χατσατουριάν επέστρεψε στο σπίτι μετά από ιατρική περίθαλψη σε Ψυχιατρικό και Νευρολογικό Κέντρο και θύμωσε άλλη μια φορά με τις κόρες του επειδή δεν είχαν συμμαζέψει το διαμέρισμα. Τις κλείδωσε σε ένα δωμάτιο και τις ψέκασε με σπρέι πιπεριού στο πρόσωπο. Η Κριστίνα έπαθε κρίση άσθματος και λιποθύμησε. Τότε η Αντζελίνα και η Μαρία, από φόβο για την υγεία της μεγαλύτερης αδερφής τους, αποφάσισαν να σκοτώσουν τον πατέρα τους. Το βράδυ, ενώ ο Μιχαήλ λαγοκοιμόταν σε μια πολυθρόνα, οι δύο μικρότερες αδερφές τού επιτέθηκαν χτυπώντας τον με ένα κυνηγετικό μαχαίρι και σφυρί. Ο Χατσατουριάν προσπάθησε να αμυνθεί, η Κριστίνα άκουσε τη φασαρία και μπήκε στο δωμάτιο, όπου ψέκασε σπρέι πιπεριού προς το μέρος του για να προστατεύσει τις αδερφές της. Στη συνέχεια έτρεξε για να φύγει από το διαμέρισμα και ο Χατσατουριάν την ακολούθησε. Η Αντζελίνα άρπαξε το μαχαίρι από τη Μαρία και μαχαίρωσε τον Μιχαήλ μια φορά στην καρδιά, σκοτώνοντάς τον. Μετά τοn θάνατό του, οι κόρες του αυτοτραυματίσθηκαν με το μαχαίρι για να φανεί ότι τους είχε επιτεθεί εκείνος και κάλεσαν την Άμεση Δράση.

Λίγο μετά τη σύλληψη, οι δημοσιογράφοι άρχισαν να δημοσιεύουν μηνύματα και επιστολές των κοριτσιών, που έδειχναν ότι είχαν υποστεί σωματική και σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα τους. Οι δικηγόροι τους υιοθέτησαν μια στρατηγική υπεράσπισης που αρνιόταν την προμελετημένη συνωμοσία κι εστίαζε στη δολοφονία εν βρασμώ ψυχικής ορμής.  

Η υπόθεση των αδελφών Χατσατουριάν δίχασε έντονα τη ρωσική κοινωνία, με τους υποστηρικτές να κατηγορούν το κράτος για ελλείψεις στην προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής κακοποίησης και τους αντιπάλους να τις θεωρούν δολοφόνους. Ειδικοί σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας, μαζί με την ομάδα υπεράσπισης των αδελφών, είπαν ότι ελλείψει επαρκών προστατευτικών μηχανισμών εντός της επιβολής του νόμου και του δικαστικού συστήματος, η μόνη τους επιλογή ήταν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή τελικά να πεθάνουν στα χέρια του πατέρα τους.

Σε μηνύματα που ελήφθησαν από το τηλέφωνο του πατέρα τους και δημοσιεύτηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Μιχαήλ Χατσατουριάν φαινόταν ότι απειλούσε να τις σκοτώσει και ότι τις κακοποιούσε σεξουαλικά. Σε μήνυμα, ένα χρόνο πριν τη δολοφονία, όταν τις κατηγορούσε ότι είχαν σεξουαλικές σχέσεις με έναν φίλο του, έγραφε: «Θα σας σκοτώσω, είστε πόρνες και θα πεθάνετε σαν πόρνες».

Σύμφωνα με την υπεράσπιση, οι κρατικές υπηρεσίες δεν έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα αφού υπήρχαν καταγγελίες για τον πατέρα από τους δασκάλους του σχολείου των κοριτσιών. Επιπλέον, είχαν γίνει επανειλημμένα καταγγελίες στην αστυνομία για τον Μιχαήλ Χατσατουριάν, αλλά μετά τη δολοφονία, η αστυνομία αρνήθηκε ότι είχε λάβει τέτοιες καταγγελίες.

Σύμφωνα με τη μητέρα, Αουρέλια Ντούντουκ, η αστυνομική αδράνεια οφειλόταν στους στενούς δεσμούς του Μιχαήλ Χατσατουριάν με τους τοπικούς αρχηγούς της αστυνομίας. Οι πληροφορίες επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια από την ομοσπονδιακή υπηρεσία ασφαλείας. Η Αουρέλια Ντούντουκ γνώρισε τον μέλλοντα σύζυγό της το 1996, τρία χρόνια αφότου μετακόμισε στη Μόσχα. Σύμφωνα με όσα ισχυρίστηκε, ο Χατσατουριάν άρχισε να τη χτυπάει όταν ήταν 19 ετών και έγκυος στο πρώτο τους παιδί, τον γιο τους Σεργκέι. Και αυτό συνεχίστηκε για 20 χρόνια. Η Ντουντούκ κατέθεσε επίσης ότι ο Χατσατουριάν εκφόβιζε τον γιο τους, τον χτυπούσε και αφού το αγόρι αποφοίτησε από το γυμνάσιο, το έδιωξε από το σπίτι. Μετά από λίγο καιρό, ο Χατσατουριάν έδιωξε και την Αουρέλια από το σπίτι και της απαγόρευσε να βλέπει τις κόρες της, αλλιώς θα τη σκότωνε.

Στην αρχή, η δημόσια πίεση φάνηκε να ανατρέπει την υπόθεση για τις αδερφές Χατσατουριάν. Το γραφείο του εισαγγελέα επιβεβαίωσε τους ισχυρισμούς της υπεράσπισης ότι οι αδερφές είχαν υποστεί ξυλοδαρμό, συνεχή ταπείνωση, απειλές, κακοποίηση, σωματική και σεξουαλική βία. Στη συνέχεια οι εισαγγελείς διέταξαν την Ανακριτική Επιτροπή να επαναχαρακτηρίσει την υπόθεση από φόνο εκ προμελέτης σε αναγκαία αυτοάμυνα. Αυτό θα σήμαινε ουσιαστικά το τέλος της ποινικής δίωξης κατά των αδελφών, οι οποίες αντιμετώπιζαν ποινή φυλάκισης έως και 20 ετών με την κατηγορία του φόνου εκ προμελέτης.

Αλλά σε μια απροσδόκητη ανατροπή, ο ίδιος εισαγγελέας που πρότεινε πρώτος την υποβάθμιση της υπόθεσης, επιβεβαίωσε πέντε μήνες μετά ότι θα απαγγέλλονταν κατηγορίες για φόνο εκ προμελέτης κατά των αδελφών, χωρίς να δώσει καμιά εξήγηση για τη μεταστροφή του. Η δικηγόρος των αδελφών, που συχνά εκπροσωπεί θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης, συνέδεσε την ανατροπή με μια ευρύτερη τάση παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αυξάνεται με την ψήφιση αμφιλεγόμενων τροποποιήσεων στο ρωσικό σύνταγμα μετά το δημοψήφισμα της 1ης  Ιουλίου 2020 - το δημοψήφισμα σχεδιάστηκε για να εδραιώσει την κυριαρχία του Βλαντιμίρ Πούτιν και μετά από αυτό ακολούθησαν συλλήψεις δημοσιογράφων και κρατικών λειτουργών με κατηγορίες εγκληματικού χαρακτήρα. Η υπόθεση των Χατσατουριάν έγινε σημαία για ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αγωνίζονται να ψηφίσουν έναν νόμο για την προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής κακοποίησης, που έχει τεθεί στο αρχείο από το κοινοβούλιο το 2016.

Τα πρακτικά της ανάκρισης έδωσαν μια ανατριχιαστική εικόνα ψυχικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης που χρονολογούνταν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια πριν από τη δολοφονία. «Πιστεύουμε ότι δεν είχαν άλλη επιλογή. Ο πατέρας οδήγησε τα κορίτσια σε απόγνωση, όλη τους η ζωή ήταν μια συνεχής κόλαση. Δεν μπορούν να συγκριθούν με υγιείς, ήρεμους και ισορροπημένους ανθρώπους… ανέπτυξαν σοβαρές ψυχικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου κακοποίησης και της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αυτό επιβεβαιώθηκε από όλες τις εξετάσεις τους», είπε ένας από τους δικηγόρους των αδελφών.

Όπως κατέθεσαν οι κατηγορούμενες και πολλοί μάρτυρες, ο Μιχαήλ Χατσατουριάν άρχισε να παρενοχλεί τις κόρες του λίγο καιρό μετά τον χωρισμό με τη σύζυγό του. Μία από τις αδερφές αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αφού αναγκάστηκε να κάνει στοματικό σεξ στον Χατσατουριάν, αλλά την έσωσαν οι γιατροί. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι τρεις αδερφές ισχυρίστηκαν ότι ο πατέρας τις ανάγκαζε να κάνουν σεξουαλικές πράξεις παρά τη θέλησή τους. Μια ιατρική εξέταση επιβεβαίωσε ότι τα κορίτσια είχαν τραύματα λόγω σεξουαλικής κακοποίησης. Το 2018, ο Χατσατουριάν δεν επέτρεπε πια στα κορίτσια να βγαίνουν από το σπίτι. Η Ντουντούκ ισχυρίστηκε ότι οι κόρες της δεν της είπαν για τη συνεχιζόμενη κατάσταση στην οικογένεια για να μην τη στενοχωρήσουν.

Μια έρευνα του 2019 που έγινε από ανεξάρτητο γραφείο δημοσκόπησης έδειχνε ότι το 47% των Ρωσίδων γυναικών και το 33% των ανδρών θεωρούσαν ότι οι ενέργειες των αδελφών Χατσατουριάν ήταν δικαιολογημένες. Μια έρευνα του 2019 ανέφερε ότι σχεδόν το 80% των Ρωσίδων που φυλακίστηκαν για φόνο εκ προμελέτης, μεταξύ 2016 και 2018, προσπαθούσαν να προστατευτούν από έναν κακοποιό.

Ενώ οι Ρώσοι νομοθέτες έχουν αφήσει το νομοσχέδιο για την ενδοοικογενειακή βία να παγώσει από το 2016, βρήκαν χρόνο να αποποινικοποιήσουν ορισμένες μορφές κακοποίησης. Το 2017, υπό την πίεση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και των υπερασπιστών των παραδοσιακών αξιών, το κοινοβούλιο ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία ένα νομοσχέδιο που έγινε γνωστό ως «νόμος για τα χαστούκια» και αποποινικοποίησε το πρώτο αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας που δεν τραυματίζει σοβαρά το άτομο, καθιστώντας τη βία λιγότερο σοβαρό αδίκημα.

Η δικαστική έρευνα αναγνώρισε τις «ανήθικες ενέργειες» του Χατσατουριάν προς τις κόρες του και επιβεβαίωσε τη ψυχολογική και σεξουαλική κακοποίηση. Το 2021, κατά τη διάρκεια της έρευνας για τον Μιχαήλ Χατσατουριάν μετά τον θάνατό του, οι ειδικοί δήλωσαν ότι είχε χειραγωγήσει ανθρώπους μέσω εκφοβισμού, σκληρότητας, προσβολών, εξευτελισμού, κακοποίησης, σωματικής και σεξουαλικής βίας και είχε μια διαταραχή σεξουαλικής έλξης (παιδοφιλία). Τα χρόνια πριν από το θάνατό του, στον Μιχαήλ Χατσατουριάν άρεσε να κάνει τακτικά προσκυνήματα στο Ισραήλ, επιστρέφοντας με κεριά από την Εκκλησία του Παναγίου Τάφου. Ένας λογαριασμός του σε ρωσική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, όπου αναφέρει το όνομά του ως Μιχαήλ της Ιερουσαλήμ, περιέχει φωτογραφίες του να κάνει μπάνιο σε ιερούς τόπους, να πίνει γυμνόστηθος με φίλους και να ποζάρει με εξέχοντες Ορθόδοξους κληρικούς και δημόσια πρόσωπα.

Αν και το δικαστήριο απέρριψε αρχικά την αίτηση για κατ' οίκον περιορισμό, τελικά έκανε δεκτή την πρόταση του ανακριτή για την αποφυλάκιση των τριών αδελφών από το κέντρο κράτησης.

Από τον Οκτώβριο του 2023 ο Μιχαήλ Χατσατουριάν δικάζεται μετά θάνατον για σεξουαλική κακοποίηση (βασανιστήρια, βίαιες πράξεις σεξουαλικής φύσης και εξαναγκασμό συμμετοχής σε σεξουαλική πράξη).

Η υπόθεση των αδελφών Χατσατουριάν προκάλεσε την έντονη αντίδραση του κόσμου και συζητήθηκε επανειλημμένα στα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια της Ρωσίας. Στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη και άλλες πόλεις, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις για την υποστήριξη των αδελφών Χατσατουριάν. Ταυτόχρονα, υπήρχαν κι οι ακτιβιστές της Αρσενικής Πολιτείας (ανάμεσά τους κι ο αδερφός του εκλιπόντος), οι οποίοι θεωρούσαν τις τρεις αδερφές εν ψυχρώ δολοφόνους. Η Αρσενική Πολιτεία υποστηρίζεται από την ισχυρή Ορθόδοξη Εκκλησία που επιδιώκει την προώθηση των παραδοσιακών αξιών. Ορθόδοξοι ιερείς εμφανίζονται στα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια μιλώντας για κακοήθεις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης, πραγματοποιούν μαζικές αγρυπνίες σε ολόκληρη τη Ρωσία για διαμαρτυρία κατά του δυτικού προοδευτισμού. Ισχυρίζονται ότι οποιαδήποτε κίνηση για τη ρύθμιση των οικογενειακών υποθέσεων θα οδηγήσει στη διάλυση των ρωσικών οικογενειών και ίσως της ίδιας της Ρωσίας.