Σαν σήμερα, 7 Δεκεμβρίου, η γονυκλισία του Willy Brandt

Σαν σήμερα, στις 7 Δεκεμβρίου 1970, ο καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας, Willy Brandt ταξίδεψε στη Βαρσοβία και αποφάσισε να κάνει μια ιστορική κίνηση σε μια περίοδο που οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της χώρας του και της Πολωνίας ήταν «παγωμένες»: Μπροστά στο Μνημείο των Ηρώων του Γκέτο, έπεσε στα γόνατά του για να ζητήσει συγχώρεση για τα εγκλήματα της ναζιστικής εποχής.

Αν και ο γερμανός Καγκελάριος βρισκόταν στη πρωτεύουσα της Πολωνίας για να υπογράψει τη Συνθήκη της Βαρσοβίας για την οριοθέτηση των μεταξύ τους συνόρων, οι δύο κυβερνήσεις, παρά τις προσπάθειες για κοινή λύση, μίλαγαν μεταξύ τους μόνο όταν ήταν απολύτως απαραίτητο. Οι μνήμες των Πολωνών από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν πολύ πρόσφατες και οι φρικαλεότητες των Ναζί δεν ξεχάστηκαν γρήγορα.

Αυθόρμητη και ειλικρινής - Η ταπεινή κίνηση του Willy Brandt

Περιτριγυρισμένος από πολιτικούς, δημοσιογράφους και φωτογράφους, ο Brandt πλησίασε το μνημείο, που βρίσκεται στην καρδιά της Βαρσοβίας, ίσιωσε το στεφάνι που κρατούσε και έκανε μερικά βήματα πίσω. Σχεδόν 57 ετών, ο πρώτος σοσιαλδημοκράτης Καγκελάριος στην ιστορία της Δυτικής Γερμανίας, έπεσε στα γόνατα.

Συνέβη τόσο ξαφνικά και φάνηκε τόσο αυθεντικό και ειλικρινές που οι παρόντες έστεκαν αμήχανοι. Ο Willy Brandt έμεινε γονατιστός για περίπου τριάντα δευτερόλεπτα, κάτι που έμοιαζε με αιωνιότητα. Όταν ο Καγκελάριος σηκώθηκε στα πόδια του, είχε γράψει ιστορία. Από εκείνη την ημέρα, ο κόσμος μιλάει για το «Kniefall von Warschau» («η γονυκλισία της Βαρσοβίας»).

Willy Brandt, ο εχθρός των Ναζί

Ίσως χρειαζόταν κάποιος σαν τον Willy Brandt για να ζητήσει συγγνώμη για τις ναζιστικές θηριωδίες, καθώς ο ίδιος που γεννήθηκε το 1913, δεν έφερε καμία ενοχή για τα εγκλήματα για τα οποία ζητούσε συγχώρεση. Τον Απρίλιο του 1933, λίγο μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί, ο Brandt – ένας αφοσιωμένος αντίπαλος του νέου καθεστώτος – εγκατέλειψε την πατρίδα του, το Lübeck για να δημιουργήσει ένα παράρτημα του «Γερμανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος» στη Νορβηγία.

Το 1936, πέρασε αρκετές εβδομάδες στο Βερολίνο ως κατάσκοπος προτού καλύψει τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο ως πολεμικός ανταποκριτής τον επόμενο χρόνο. Μετά τη γερμανική εισβολή στη Νορβηγία, κατέφυγε στη Σουηδία το 1940, όπου εργάστηκε για μια σοσιαλιστική κολεκτίβα. Επέστρεψε στη Γερμανία μόλις το 1945, όταν ο πόλεμος είχε τελειώσει.

Ο Willy Brandt νίκησε τον Kurt Georg Kiesinger, πρώην μέλος του Ναζιστικού Κόμματος στις εκλογές, 24 χρόνια αργότερα και έγινε Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας δίνοντας έναν αέρα αισιοδοξίας. Ο Brandt και ο σοσιαλφιλελεύθερος συνασπισμός του ήθελαν να φέρουν ριζικές αλλαγές στη γερμανική πολιτική και δεν απέφυγαν τις συγκρούσεις.

Η Γερμάνια αλλάζει κατεύθυνση στην Ostpolitik

Βασικό πρόβλημα του υπουργικού συμβουλίου του Brandt ήταν η νέα στάση της Γερμανίας προς την Πολωνία και το υπόλοιπο Ανατολικό Μπλοκ. Οι σχέσεις με την γειτονική χώρα ήταν ιδιαίτερα περίπλοκες. Εκτός από το γεγονός ότι καμία άλλη χώρα δεν υπέμεινε τέτοια δεινά κάτω από τη βαρβαρότητα του ναζιστικού καθεστώτος όπως η Πολωνία, η αναγκαστική παράδοση πολλών εδαφών από τη Γερμανία, μετά τον πόλεμο, ήταν ακόμα ένα σημείο διαμάχης ανάμεσά τους.

Οι προκάτοχοι του Brandt, οι οποίοι ήταν όλοι Χριστιανοδημοκράτες, άφησαν την Πολωνία «εκτός» της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Επιπλέον, η ένταξη της Πολωνίας στο Ανατολικό Μπλοκ κατέστησε αδύνατη την ανάπτυξη διπλωμαιτκών σχέσεων.

Όταν ο Brandt ταξίδεψε στη Βαρσοβία, γονάτισε για να εκλιπαρήσει για συγχώρεση και αποδέχτηκε ότι τα πρώην ανατολικά εδάφη της Γερμανίας είχαν χαθεί για πάντα. Αυτό αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα, ειδικά σε περιοχές της Δυτικής Γερμανίας. Ο ίδιος ο Καγκελάριος, ωστόσο, απάντησε με διπλωματικό τρόπο: «Με αυτή τη Συνθήκη, τίποτα δεν έχει χαθεί που να μην το είχαμε ήδη χαμένο».

Η εικόνα της Γερμανίας στο εξωτερικό βελτιώθηκε με την κίνηση του Willy Brandt

Πολλοί Γερμανοί, ωστόσο, δεν αποδέχτηκαν την κίνηση του Brandt. Μια δημοσκόπηση λίγο μετά το συμβάν, έδειξε ότι μόνο το 41% υποστήριζαν την γονυκλισία. Το 48% αποδοκίμασε τη χειρονομία. Η στάση αυτή ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τα δημοσιεύματα των δυτικών μέσων ενημέρωσης. Το αμερικανικό περιοδικό «Time», για παράδειγμα, ανακήρυξε τον Γερμανό Καγκελάριο ως «Άνθρωπο της Χρονιάς» λόγω της μετάνοιάς του.

Όταν του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης στη Στοκχόλμη ένα χρόνο αργότερα, έγινε σαφές ότι ο Willy Brandt – ζητώντας συγχώρεση και συμφιλίωση – είχε επιφέρει σημαντική αλλαγή στην εικόνα της Γερμανίας στον κόσμο.

Αυτό δεν εμπόδισε τη Χριστιανοδημοκρατική αντιπολίτευση να ξεσηκωθεί κατά της σοσιαλφιλελεύθερης «Ostpolitik». Όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Βαρσοβίας, την χαρακτήρισαν «ξεπούλημα των γερμανικών συμφερόντων» και φοβήθηκαν ότι θα ακολουθούσε και η αναγνώριση της Ανατολικής Γερμανίας ως δεύτερο νόμιμο γερμανικό κράτος. Η Συνθήκη επικυρώθηκε τελικά τον Μάιο του 1972.

Παρά την επαναλειτουργία των διπλωματικών σχέσεων, εξακολουθούσαν να υπάρχουν εντάσεις μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Ζητήματα όπως οι αποζημιώσεις για τα θύματα του ναζιστικού καθεστώτος δεν ξεχάστηκαν. Το γεγονός ότι οι δύο χώρες ανήκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου ήταν ένα ακόμη εμπόδιο στις σχέσεις τους. Αλλά χάρη στον Willy Brandt, το πρώτο βήμα είχε γίνει.

Η γονυκλισία του Willy Brandt: Από τις πιο συμβολικές εικόνες του 20^ού αιώνα

Ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν να γίνονται υποθέσεις για το αν η κίνηση του τότε Καγκελαρίου ήταν μια αυθόρμητη πράξη ή αν είχε σχεδιαστεί εκ των προτέρων. Αυτόπτες μάρτυρες, όπως ο τότε υπουργός Εξωτερικών Walter Scheel (ο οποίος αργότερα θα γινόταν Γερμανός Πρόεδρος) και ο δημοσιογράφος Hansjakob Stehle δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι ο Καγκελάριος ενήργησε αυθόρμητα.

Ο ίδιος ο Brandt το επιβεβαίωσε στα απομνημονεύματά του, τα οποία δημοσιεύθηκαν το 1989. Εκεί, ο πρώην Καγκελάριος εξηγεί τι τον ώθησε σε μια τέτοια κίνηση. «Στην άβυσσο της γερμανικής ιστορίας, φορτωμένη με εκατομμύρια δολοφονημένους ανθρώπους, ενήργησα με τον τρόπο εκείνων των οποίων η γλώσσα αποτυγχάνει».

Πέφτοντας στα γόνατά του, ο Willy Brandt αποκάλυψε στον κόσμο μια ειρηνική Γερμανία και μας χάρισε μια από τις πιο συμβολικές εικόνες του 20ού αιώνα.