Ισραήλ – Παλαιστίνη: Η δολοφονία του Γιτζάκ Ράμπιν, οι πολιτικές επιλογές του Μπένζαμιν Νετανιάχου, η Χαμάς και η δυνατότητα επίτευξης διαρκούς ειρήνης
Ήταν 4 Νοεμβρίου του 1995 όταν ο Γιτζάκ Ράμπιν έπεφτε νεκρός από το όπλο ενός ακροδεξιού εβραίου εθνικιστή. Ήταν πρωθυπουργός του Ισραήλ, δύο φορές υπουργός Άμυνας, στρατηγός, βραβευμένος μαζί με τον Περές και τον Γιασέρ Αραφάτ με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Τι έκανε αυτός ο άνθρωπος ώστε το κισμέτ να του επιφυλάξει μία τόσο τραγική κατάληξη; Την επόμενη ημέρα στις 5 Νοεμβρίου συγκεντρώθηκαν στο Τελ Αβίβ, στο σημείο όπου δολοφονήθηκε ο Ράμπιν, δεκάδες χιλιάδες πολίτες. Ο γιος του, πάνω από τον τάφο του πατέρα του, εκλιπαρούσε τον Νετανιάχου, τον σημερινό πρωθυπουργό κατά πολύ νεότερο τότε, να κάνει κάτι ώστε να σταματήσει αυτή η τρέλα. Εννοούσε την εθνικιστική τρέλα και το έλλειμμα ανοχής. Υπάρχουν στιγμές που η Ιστορία μένει ακίνητη, μετέωρη, παγωμένη.
Ο Γιτζάκ Ράμπιν, με τον Σιμόν Πέρες και τον Γιασέρ Αραφάτ συνειδητά αποφάσισαν να προκαλέσουν τα φαντάσματα της κοινής τους ιστορίας και να ξυπνήσουν τους δαίμονες που παραμένουν άγρυπνοι συντηρητές ενός αιώνιου μίσους. Φιλισταίοι και Εβραίοι. Δαβίδ και Γολιάθ. Αιώνες τώρα. Τόλμησαν όχι μόνον να ξυπνήσουν τους βρικόλακες αλλά και να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο κοινής συμβίωσης. Στο Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ τότε υπήρχαν σχέδια, ολόκληρα κατεβατά, λεπτομέρειες επί λεπτομερειών. Πώς θα κατασκευαζόταν το οδικό δίκτυο ώστε να ενώνονται οι παλαιστινιακές περιοχές χωρίς να παρεμποδίζεται η συνέχεια των ισραηλινών εδαφών. Πού και πώς θα στήνονταν τα εργοστάσια αφαλάτωσης. Πώς θα στηνόταν το δίκτυο ηλεκτροδότησης. Πώς θα επικοινωνούσε η Γάζα με τη Δυτική Όχθη. Πώς θα διασφαλιζόταν η ενεργειακή επάρκεια των δύο πλευρών. Από τότε γνώριζαν για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Είχαν εντοπιστεί και τα δύο κοιτάσματα που εκμεταλλεύεται τώρα το Ισραήλ όσο και εκείνο, ανοικτά της όχθης της Γάζας, που προοριζόταν για τους Παλαιστίνιους. Είχαν προχωρήσει λοιπόν οι συμφωνίες του Όσλο, όπως ονομάστηκαν. Χρειάστηκαν 14 γύροι διαπραγματεύσεων για να φθάσουν στη σύνταξη ενός κοινού κειμένου. Χρειάστηκαν και δύο συμφωνίες. Μία στον Λευκό Οίκο το 1993. Και άλλη μία, λίγο αργότερα, στη Τάμπα της Αιγύπτου.
Τότε είχε νόημα να χαμογελάς ή έστω να δοκιμάζεις να χαμογελάσεις. Στο Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ κάποιοι δούλευαν νυχθημερόν για να λύσουν προβλήματα. Πρώτοι αυτοί γνώριζαν τις αντιξοότητες με τις οποίες θα αναμετριόντουσαν στο μέλλον. Ήταν η αρχή μιας πορείας γεμάτης από αιματηρές ενέδρες και προσχηματικά ή κατασκευασμένα αδιέξοδα.
Εκείνο το βράδυ οι σφαίρες του εβραίου ακροδεξιού εθνικιστή βρήκαν τον στόχο. Οι συντηρητικοί κύκλοι του Λικούντ, με επικεφαλής τον πρώην στρατιωτικό Μπένζαμιν Νετανιάχου, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να πυροδοτήσουν την ένταση. Από τότε ο Νετανιάχου επένδυσε στη συμμαχία του με τους ρωσοεβραίους Ζηλωτές οι οποίοι συν τω χρόνω θα κατέληγαν να αποκτήσουν κομβικά πολιτικά ερείσματα στο πολιτικό σκηνικό. Τότε, αρχές της δεκαετίας του ’90, ήταν απλώς απειλητικοί με την πρωτόγνωρη γραφικότητά τους. Μέγα λάθος. Σε αυτές τις πολιτικές αγκαλιές με την ανοχή της ηγεσίας των Συντηρητικών, εκκολάφθηκε και συντηρήθηκε το αυγό του φιδιού.
Ισραήλ - Παλαιστίνη: Η ενδυνάμωση των ακραίων και στις πλευρές
Η δολοφονία του Ράμπιν σήμανε την αρχή του τέλους μίας ορθολογικής πορείας προς τη λύση του ζητήματος. Οι πολιτικές επιλογές του Μπένζαμιν Νετανιάχου, έκτοτε, ευνόησαν βήμα-βήμα την ενίσχυση των ακραίων της απέναντι πλευράς. Έκανε ό,τι μπορούσε ο Μπίμπι ώστε να μειωθεί η πολιτική ισχύς της Παλαιστινιακής Αρχής και των επιγόνων του Αραφάτ. Άλλωστε άλλο που δεν ήθελαν οι επίγονοι. Ήταν οι πρώτοι που γεύτηκαν τα εκατομμύρια δολάρια που άρχισαν να καταφθάνουν στη Δυτική Όχθη. Ο Νετανιάχου το πήγε πιο μακριά. Από το 2006 και μετά επέλεξε τη στρατηγική που θα αναδείκνυε τη Χάμας ως βασικό πολιτικό παράγοντα μεταξύ των Παλαιστινίων.Τουλάχιστον στη Γάζα. Τα κατάφερε. Ήταν συνειδητή πολιτική επιλογή. Διάλεξε να είναι ο πολιτικός συντηρητής του αυγού του φιδιού. Όπως ενήργησε με τον ακροδεξιό χώρο στη χώρα του, ενήργησε και με την ισλαμιστική εκδοχή των μουσουλμάνων Ζηλωτών της Χαμάς.
Ο Νετανιάχου εξαρχής έσπειρε τα δόντια του Δράκου στην Κοιλάδα του Ήλιου. Από τη σπορά γεννήθηκαν οι δαίμονες που στη συνέχεια έπρεπε να τραφούν. Τα χρόνια πέρασαν και ο Νετανιάχου βυθιζόταν όλο και περισσότερο στη διαφθορά του συστήματος που διοικούσε. Όσο οι δικαστικές αρχές διερευνούσαν τις υποθέσεις υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος, τόσο η πολιτική εξάρτησή του από τα ακροδεξιά σχήματα στο Κοινοβούλιο διογκωνόταν. Τελικά τα συγκοινωνούντα δοχεία λειτούργησαν άψογα. Στο Ισραήλ οι ακροδεξιοί απέκτησαν στασίδι στις κυβερνήσεις Νετανιάχου. Στη Γάζα η Χαμάς απέκλειε κάθε πιθανότητα να υπάρξει έστω και συμβολικά κάποια αντιπολίτευση.
Η πολιτική επιβίωση του Νετανιάχου θα ήταν εφεξής απολύτως εξαρτημένη από τα «σωσίβια» τα οποία αυτός επέλεξε να πριμοδοτήσει. Σε όλα τα σχέδια υπάρχει ένα «λάθος». Η Χαμάς κάποια στιγμή πυροδότησε μία δυναμική η οποία θα λειτουργούσε εκθετικά. Ο Νετανιάχου, αν και πρώην στρατιωτικός, απεχθανόταν τις πολεμικές εμπλοκές. Προτιμούσε να διαχειρίζεται κρίσεις under control. Η διοίκηση του Κράτους του Ισραήλ τα τελευταία χρόνια είχε αποδυναμώσει τα ανακλαστικά ασφαλείας των μηχανισμών. Ο Νετανιάχου εδώ και χρόνια βρισκόταν πάνω στη σέλα ενός ποδηλάτου και έπρεπε να κινείται αενάως. Αλλιώς το ποδήλατο θα συντριβόταν.
Το σχέδιο επιλογών της επόμενης ημέρας για τις σχέσεις Ισραήλ - Παλαιστίνης
Από την πρώτη ημέρα της προσωρινής εκεχειρίας κατέστη σαφές πως ο πρωθυπουργός του Ισραήλ αποδέχτηκε με βαριά καρδιά τη νέα δυναμική στο έδαφος της Γάζας, αλλά και πως την πρωτοβουλία των κινήσεων όσον αφορά την ανταλλαγή ομήρων με φυλακισμένους την είχε και την διατήρησε η Χαμάς, όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί η «Le Monde» στο εκτενές της άρθρο της 27ης Νοεμβρίου «Pourquoi Yahya Sinouar, l’inflexible chef du Hamas, est le maître du jeu à Gaza» (Γιατί ο Yahya Sinouar, ο άκαμπτος αρχηγός της Χαμάς, είναι ο κύριος του παιχνιδιού στη Γάζα).
Είναι φανερό πως υφίσταται ένα ολοένα και ισχυρότερο ρεύμα στο Ισραήλ που αντιλαμβάνεται πως ο πόλεμος στη Γάζα δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός και πως αργά ή γρήγορα, κυρίως αν και εφόσον οι όμηροι απελευθερωθούν, θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος το σχέδιο επιλογών της επόμενης ημέρας. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αμερικανός ΥΠΕΞ επισκέπτεται για τρίτη φορά σε ένα μήνα το Ισραήλ και τα Εμιράτα.
Σε κάθε διεθνές φόρουμ, εδώ και δύο εβδομάδες, εκφράζεται ανοικτά πλέον η πεποίθηση πως οι επιλογές του ισραηλινού πρωθυπουργού οδηγούν σε αδιέξοδο τα βασικά συμφέροντα των κύριων συμμάχων του Ισραήλ. Δηλαδή των Αμερικανών και των υπόλοιπων δυτικών χωρών συνολικά, αλλά και των αραβικών χωρών και μουσουλμανικών κρατών που ανήκουν στο μέτωπο που αντιμάχεται το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων και των τζιχαντιστικών παραφυάδων του.
Η προσωρινή εκεχειρία είναι ένα ελάχιστο βήμα μπροστά σε αυτό που κάποια στιγμή θα επιβληθεί εκ των πραγμάτων. Η διασφάλιση δηλαδή μίας πολιτικής λύσης με άξονα την ανάδειξη νέας συλλογικής ηγεσίας στα εδάφη των Παλαιστινίων. Η δυναμική των πραγμάτων οδηγεί τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση πρωτοβουλίας για μια νέα σειρά συμφωνιών τύπου Όσλο. Μια τέτοια προοπτική αποκλείει πολιτικά και νομικά τη συμμετοχή του Μπένζαμιν Νετανιάχου του οποίου ο πολιτικός ρόλος λήγει την ημέρα που θα συμφωνηθεί διαρκής εκεχειρία. Το πολιτικό μέλλον του Ισραήλ εφεξής θα εξαρτάται από τη δυνατότητα επίτευξης διαρκούς ειρήνης η οποία θα βασιστεί σε κείμενα αποδοχής των κρατικών οντοτήτων ένθεν κακείθεν της γραμμής αντιπαράθεσης.
Είκοσι οκτώ χρόνια από τη δολοφονία Ράμπιν, η παγωμένη και μετέωρη Ιστορία έχει τη δυνατότητα να περπατήσει και πάλι στα εδάφη του Δράκου και των Δαιμόνων του αρκεί να επιβληθεί στους πρωταγωνιστές του διαχρονικού σφαγείου κανονιστικό σχέδιο με χρονοδιάγραμμα. Τόσο στο Ισραήλ σήμερα και περισσότερο παρά ποτέ, όσο και στη Δυτική όχθη και στη Γάζα, καραδοκούν εκείνοι που με ένα πιστόλι γεμάτο σφαίρες μπορούν να προκαλέσουν την ιστορία και να παγώσουν ξανά τον κόσμο. Η μόνη διαφορά είναι πως σήμερα είναι πιο δύσκολο να κρυφτούν και να επιχειρήσουν, παρά μόνον αν διαθέτουν πολύ υψηλή κάλυψη. Ας αναλάβουν, λοιπόν, οι μεγάλοι και ισχυροί τις ευθύνες τους.
18°
