Κοσμος

Σαν σήμερα, 28 Νοεμβρίου 1990 η παραίτηση της Μάργκαρετ Θάτσερ

Τα αίτια που αποκαθήλωσαν την Σιδηρά Κυρία μετά από 11 χρόνια εξουσίας

Κωνσταντίνος Χριστοφόρου
Κωνσταντίνος Χριστοφόρου
6’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Σαν σήμερα 28 Νοεμβρίου 1990 παραιτείται η Μάργκαρετ Θάτσερ από πρωθυπουργός της Βρετανίας
Η Μάργκαρετ Θάτσερ έμεινε στην ιστορία ως η Σιδηρά Κυρία © Getty Images / Bryn Colton

Σαν σήμερα, 28 Νοεμβρίου 1990 παραιτείται η Μάργκαρετ Θάτσερ από πρωθυπουργός της Βρετανίας - Τα αίτια που αποκαθήλωσαν την Σιδηρά Κυρία μετά από 11 χρόνια εξουσίας

Σαν σήμερα, στις 28 Νοεμβρίου 1990, η Μάργκαρετ Θάτσερ αποφάσισε να παραιτηθεί. Στις 07:30 τηλεφώνησε στην γραμματέα της και ξεκίνησε τη διαδικασία. Στις 09:00 το πρωί, σε μια δραματική κυβερνητική συνεδρίαση, ανακοίνωσε την παραίτησή της στο Υπουργικό Συμβούλιο. Η είδηση δημοσιεύτηκε στις 09:25 και το Συμβούλιο συνέχισε τις καθημερινές του εργασίες. Στις 12:45 πήγε να δει τη Βασίλισσα.

Margaret Thatcher resignation speech in 1990 - Daily Mail

Και μετά, σύμφωνα με τη βρετανική κοινοβουλευτική παράδοση, η Θάτσερ έπρεπε να συνεχίσει την δουλειά της σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Ήταν Πέμπτη, οπότε η εβδομαδιαία συνέντευξη τύπου του πρωθυπουργού έπεφτε εκείνο το απόγευμα. Η πρώτη ερώτηση που απάντησε ήταν σχετικά με το εάν είχε σχέδια να επισκεφθεί το Νότιο Μπέλφαστ. Ήταν στα σχέδιά της, απάντησε, αλλά «ίσως με μια ελαφρώς διαφορετική ιδιότητα».

The day Margaret Thatcher resigned - Newsnight archives (1990)

Η αύξηση της φορολογίας ήταν η αρχή του τέλους για την Μάργκαρετ Θάτσερ

Τι είχε συμβεί ακριβώς; Όταν διώχνεται ένας αρχηγός από ένα κόμμα, θεωρείται τιμωρία για κάποια αποτυχία. Αλλά, η Θάτσερ είχε κερδίσει και τις τρεις εκλογές της και ήταν πρωθυπουργός περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τον 20ό αιώνα. Εκείνο το μοιραίο Σαββατοκύριακο, όταν οι ψήφοι των συναδέλφων της μαζεύονταν εναντίον της και αυτή απουσίαζε στο Παρίσι, στο συνέδριο που σηματοδοτούσε τη νίκη του Ψυχρού Πολέμου που είχε κάνει τόσα πολλά για να κερδίσει, ποια ήταν η αποτυχία της;

Μετά τις πρόσφατες διαδηλώσεις και εξεγέρσεις για την αύξηση της φορολογίας (Poll Tax), τον Μαρτίου του 1990, τα πρωτοσέλιδα της εποχής είπαν ότι αυτή ήταν και η αιτία που οδήγησε στην παραίτηση της Μάργκαρετ Θάτσερ. Αυτό έγινε γρήγορα ακόμη ένας μύθος της Αριστεράς για το πώς οι καταπιεσμένοι άνθρωποι νίκησαν την «κακιά» Θάτσερ.

1990: Chaos, Carnage & Bloodshed in Poll Tax Riots

Ο νέος φόρος, φορολογούσε κάθε σπίτι με βάση τον αριθμό των ενηλίκων που ζούσαν εκεί. Αυτό θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια να μετατοπιστεί το βάρος από τους πλούσιους στους φτωχούς, επειδή ο φόρος αγνοούσε την αξία του ακινήτου και επειδή τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος έχουν συνήθως περισσότερους ενήλικες. Το κοινό απάντησε με μαζικές διαμαρτυρίες που μετατράπηκαν σε ταραχές. Ο φόρος αργότερα καταργήθηκε αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.

Η υιοθέτηση της νέας φορολογίας από τη μια και η κατάργηση των δημοσίων προγραμμάτων από την άλλη, αύξησαν το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ο φόρος Poll Tax ζημίωσε τα φτωχά στρώματα και ταυτόχρονα, ανάγκαζε τους μη προνομιούχους να πληρώνουν για παροχές που μέχρι τότε ήταν δωρεάν. Χωρίς βοήθεια στα δίδακτρα, λιγότεροι φοιτητές από φτωχές οικογένειες συνέχισαν τις σπουδές τους, γεγονός που τους ανάγκασε να εργάζονται με χαμηλότερους μισθούς.

Οι βουλευτές των Τόρις άρχισαν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς την Θάτσερ

Η Θάτσερ «έκοψε» πολλά τέτοια προγράμματα, όπως το δωρεάν γάλα για μαθητές και τη βοήθεια στα πανεπιστημιακά δίδακτρα, εξοργίζοντας τους άνεργους φοιτητές και τους εργαζόμενους που βασίζονταν σε αυτές τις παροχές.

Είναι αλήθεια ότι ήταν η αντιδημοφιλία της νέας φορολογίας και όχι η ίδια η εξέγερση που έκανε τους βουλευτές των Τόρις να αμφιταλαντεύονται ως προς την εμπιστοσύνη τους στην Μάργκαρετ Θάτσερ, φοβούμενοι για τις θέσεις τους. Όμως, η διαδικασία «απόλυσης» δεν υποκινήθηκε από τους απλούς βουλευτές, αλλά από την κορυφή του κόμματος των Συντηρητικών, και όχι λόγω του νέου φόρου.

Η πολιτική είναι ένας διαγωνισμός δημοτικότητας από πολλές απόψεις. Η πρωθυπουργός Θάτσερ έχανε την εξουσία και το ήξερε. Ο νέος φόρος προκάλεσε δυσπιστία στο κόμμα της και πολλοί φοβήθηκαν ότι θα έχαναν την εξουσία με αυτήν ως αρχηγό. Σε απάντηση, η Θάτσερ παραιτήθηκε για να μπορέσει το κόμμα της να τοποθετήσει έναν πιο δημοφιλή υποψήφιο εναντίον του Μάικλ Χέσελτιν, του βασικού της πολιτικού αντιπάλου.

Ο ευρωσκεπτικισμός της Θάτσερ ζημίωνε το Ηνωμένο Βασίλειο

Εκτός από την εσωτερική της πολιτική, αυτό που απασχολούσε πολλούς από τους υπουργούς της ήταν οι απόψεις της για την Ευρώπη. Αυτό που φοβόντουσαν περισσότερο από το να χάσει τις επόμενες εκλογές, ήταν να τις κερδίσει. Αν κέρδιζε την τέταρτή της θητεία, θα είχε εντολή να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα και θα το είχε κερδίσει με την Βρετανία να μένει εκτός. Τα ευρωπαϊκά όνειρα του Τζέφρι Χάου και του Μάικλ Χέσελτιν θα είχαν πεθάνει.

Η Θάτσερ υποστήριξε την είσοδο του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1973 και υπέγραψε την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη το 1986, αλλά γινόταν ολοένα και πιο ευρωσκεπτικίστρια στα τελευταία χρόνια της πρωθυπουργίας της. Πολλοί πίστευαν ότι τα αντιευρωπαϊκά της αισθήματα ζημίωναν το Ηνωμένο Βασίλειο και ότι η χώρα έχανε την επιρροή της στη λήψη ευρωπαϊκών αποφάσεων.

Σαν σήμερα 28 Νοεμβρίου 1990 παραιτείται η Μάργκαρετ Θάτσερ από πρωθυπουργός της Βρετανίας
Η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας βαρόνη Μάργκαρετ Θάτσερ κάθεται στη Βουλή των Λόρδων © ΕΡΑ / JOHN STILLWELL

Κατηγορήθηκε για αυταρχισμό και ρατσισμό

Πολλοί αποκαλούσαν τη Θάτσερ αυταρχική. Απέλυσε ορισμένους ικανούς αξιωματούχους που διαφώνησαν μαζί της και τους αντικατέστησε με ανθρώπους που δεν τολμούσαν να αντιμιλήσουν. Φίμωσε επίσης την αντιπολίτευση του Sinn Fein, ενός ιρλανδικού πολιτικού κόμματος. Όταν οι ηγέτες του κόμματος βγήκαν για να μιλήσουν στο ραδιόφωνο, οι δικές τους φωνές «κόπηκαν» και στη θέση τους μίλησαν ηθοποιοί, κάτι που φυσικά προκάλεσε αντιδράσεις στην Ιρλανδία.

Η Θάτσερ είχε δηλώσει ότι υπήρχε ένας φόβος να μην «κατακλυστούμε από μια ξένη κουλτούρα». Η αίσθηση του εθνικισμού της ήταν πολύ δυνατή, αλλά έκανε πίσω για χάρη του προοδευτισμού. Οι δηλώσεις της έκαναν κάποιους να την κατηγορήσουν για ρατσισμό. Αυτές οι δηλώσεις, φυσικά, δεν αγνοήθηκαν από τους μετανάστες του Ηνωμένου Βασιλείου και τους έκαναν να νιώθουν αποξενωμένοι.

Ο πόλεμος με την Αργεντινή για τα νησιά Φώκλαντ

Με όλες αυτές τις εξελίξεις, δεν ήταν περίεργο που η Θάτσερ έχανε τη δημοτικότητά της. Είναι εκπληκτικό το πώς κατάφερε να κρατήσει την εξουσία παρά την στάση της επηρεάζοντας σημαντικά τα φτωχά οικονομικά στρώματα. Πήρε μόνο το 40% των ψήφων την τελευταία φορά που κέρδισε σε εκλογές. Αυτός ήταν από τους βασικούς λόγους που εκδιώχθηκε από το ίδιο της το κόμμα από φόβο μήπως χάσει την εξουσία.

Το 1982, ξέσπασε πόλεμος μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Αργεντινής για τα νησιά Φώκλαντ. Η σύγκρουση έληξε στις 14 Ιουνίου 1982, όταν η Αργεντινή παραδόθηκε. Ο πόλεμος αύξησε τη δημοτικότητα της Θάτσερ, αλλά πολλοί ισχυρίστηκαν ότι ώθησε το Ηνωμένο Βασίλειο σε έναν άσκοπο πόλεμο που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Επίσης, ο πόλεμος των Φώκλαντ έκανε πολλά μέλη της κυβέρνησης να παραιτηθούν από τις θέσεις τους.

Archive: Thatcher 'rejoices' at Falkland victory

«Είμαι εξαιρετικά υπομονετική, αρκεί να γίνεται το δικό μου»

Όταν η Θάτσερ ανέλαβε την πρωθυπουργία, ήταν πρωτοπόρος. Θα ήταν λάθος να αγνοηθεί αυτό το γεγονός. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 δείχνουν ότι το κοινό απέρριψε σχεδόν όλες τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν ή προτάθηκαν κατά την τρίτη θητεία της. Την παραμονή της παραίτησής της, η Θάτσερ θεωρήθηκε ότι είχε χάσει επαφή τόσο με τους ψηφοφόρους, όσο και με την αντιπολίτευση καθώς και με το δικό της κόμμα.

Σαν σήμερα 28 Νοεμβρίου 1990 παραιτείται η Μάργκαρετ Θάτσερ από πρωθυπουργός της Βρετανίας
Η Μάργκαρετ Θάτσερ και ο διάδοχός της Τζον Μέιτζορ © ΕΡΑ / Gerry PENNY

Τον Νοέμβριο του 1990, δεν κατάφερε να λάβει την πλειοψηφία στις ετήσιες εκλογές του Συντηρητικού Κόμματος για την επιλογή αρχηγού. Απέσυρε την υποψηφιότητά της και ο Τζον Μέιτζορ, υπουργός των Οικονομικών από το 1989, επιλέχθηκε ως ηγέτης των Συντηρητικών.

Στις 22 Νοεμβρίου ανακοίνωσε την παραίτησή της και έξι μέρες αργότερα, στις 28 Νοεμβρίου του 1990 τη διαδέχθηκε ο Μέιτζορ. Οι τρεις συνεχόμενες θητείες της Θάτσερ σηματοδότησαν τη μεγαλύτερη διάρκεια Βρετανού πρωθυπουργού από το 1827. Το 1992, έγινε βαρόνη και πήρε θέση στη Βουλή των Λόρδων.

«Αν θέλετε να είστε αρεστοί, θα πρέπει να συμβιβαστείτε με οτιδήποτε και δεν θα πετύχετε τίποτα στο τέλος», είχε δηλώσει.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.