Κωνσταντίνος Φίλης: «Ακόμα κι αν το Ισραήλ αποδείξει ότι δεν έκανε την επίθεση στο νοσοκομείο, αυτό δεν έχει πλέον σημασία»

Χαμάς και Χεζμπολάχ κάλεσαν σε «ημέρα οργής» κατά του Ισραήλ μετά την επίθεση στο προαύλειο του νοσοκομείου στη Γάζα. Εκατοντάδες χιλιάδες οργισμένοι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους σε Λίβανο, Ιορδανία, Λιβύη, Υεμένη, Τυνησία, Τουρκία, Μαρόκο, Ιράν και στη Δυτική Όχθη, ενώ οι ελπίδες για εξομάλυνση με την επίσκεψη Μπάιντεν στην Ιορδανία μοιάζει να έχουν πάει πίσω. Ανοίγουν πλέον τα σενάρια για μια γενικευμένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή; Την ίδια στιγμή η βίαιη κλιμάκωση του πολέμου θα έχει πολλά θύματα στον άμαχο πληθυσμό στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ οι ισλαμιστές της Χαμάς εξάγουν τρομοκρατία και στις χώρες της Ευρώπης. Τι να περιμένουμε από εδώ και πέρα; Ρωτήσαμε έναν από τους ειδικούς στα θέματα της Μέσης Ανατολής, τον κ. Κωνσταντίνο Φίλη*.

Λέτε ότι τίποτα δεν θα είναι το ίδιο μετά την επίθεση στο νοσοκομείο Αλ Αχλι Αράμπ στη Γάζα και ότι ανοίγει πλέον ένας νέος κύκλος βίας. θέλετε να μας το εξηγήσετε;
Η επίσκεψη του Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή ήταν πολλή σημαντική καθώς υπήρχαν κάποιες πιθανότητες να εξομαλύνονταν σχετικά η κατάσταση, να υπήρχε δηλαδή μια προ-συνεννόηση ώστε η όποια ανάληψη δράσης από το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας να κρατηθεί σε σχετικά ανεκτά όρια από τις ηγεσίες των αραβικών χωρών και στη συνέχεια το Ισραήλ να δεσμεύονταν ότι θα προχωρούσε σε ουσιαστική επανέναρξη των συνομιλιών για λύση του Παλαιστινιακού – βέβαια ένα ερώτημα είναι με  ποιους από τους Παλαιστίνιους. Το Ισραήλ σωστά θέλει να εξουδετερώσει τη Χαμάς, κάτι το οποίο ωστόσο είναι εξαιρετικά δύσκολο, αλλά ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι τα κατάφερνε ποιος εξασφαλίζει ότι στη Λωρίδα της Γάζας θα έρθει κάτι πιο μετριοπαθές και λιγότερο ριζοσπαστικό;

Σε κάθε περίπτωση, οι Αμερικανοί με την τετραμερή συνάντηση που θα γινόταν στην Ιορδανία με τον Αιγύπτιο και τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς προσπάθησαν να αξιοποιήσουν διπλωματικά τις επαφές τους με τα αραβικά κράτη ώστε να εξασφαλίσουν ότι μετά από κάποιου είδους απάντηση του Ισραήλ θα πηγαίναμε ενδεχομένως σε μια προσπάθεια ειρήνευσης η οποία θα περνούσε μέσα από τη λύση των δύο κρατών. Μάλιστα εικάζω ότι ο Μπάιντεν θα προσπαθούσε να δεσμεύσει την ισραηλινή πλευρά για να το χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί προς τις αραβικές κυβερνήσεις.

Τώρα όλο αυτό τινάχθηκε στον αέρα. Διότι ακόμα κι αν το Ισραήλ αποδείξει με ντοκουμέντα ότι η ευθύνη της επίθεσης ανήκει σε κάποια εξτρεμιστική παλαιστινιακή οργάνωση όπως η Ισλαμική Τζιχάντ και ότι η έκρηξη προκλήθηκε από αστοχία υλικού σε ρουκέτες που έριχναν στο Ισραήλ, αυτό πλέον δεν έχει καμία σημασία καθώς ο μουσουλμανικός κόσμος και κυρίως οι Άραβες πολίτες των αραβικών κρατών έχουν βγάλει την ετυμηγορία ότι ευθύνεται το Ισραήλ για αυτή τη βαρβαρότητα.

Όλοι αυτοί που έτσι κι αλλιώς εχθρεύονται το Ισραήλ δεν πρόκειται να πειστούν από κανέναν, ό,τι στοιχεία και να παρουσιαστούν

Όλοι αυτοί που έτσι κι αλλιώς εχθρεύονται το Ισραήλ δεν πρόκειται να πειστούν από κανέναν, ό,τι στοιχεία και να παρουσιαστούν, ό,τι και να πει ο αμερικανός πρόεδρος, ακόμα και αν έβγαζε πόρισμα ένας ανεξάρτητος οργανισμός. Μην ξεχνάμε ότι οι αραβικές κοινωνίες ήταν σε κατάσταση αναβρασμού ήδη πριν από την επίθεση της 7^ης Οκτωβρίου λόγω της οικονομικής κρίσης και των ελλείψεων από τον πόλεμο στην Ουκρανία – πολλές από τις χώρες αυτές εξαρτιόνταν από τα ουκρανικά σιτηρά. Οπότε ακόμα και τα αυταρχικά καθεστώτα, όπως είναι ατ περισσότερα, που δεν λογοδοτούν στις κοινωνίες τους είναι υποχρεωμένα να δείξουν ότι αφουγκράζονται το λαό τους, ακόμα κι αν ξέρουν ότι η αλήθεια είναι διαφορετική, από φόβο ότι μπορεί να οδηγηθούν σε μεγαλύτερο ξεσηκωμό.

Για εμάς, τους δυτικούς, ωστόσο, έχει σημασία ποιος είναι πίσω από την επίθεση.
Για εμάς βεβαίως και έχει σημασία, και με βάση ντοκουμέντα που έρχονται στο φως φαίνεται ότι την ευθύνη για την επίθεση στο νοσοκομείο στη Γάζα δεν την έχει το Ισραήλ αλλά η παλαιστινιακή πλευρά, χωρίς να μπορούμε να το πούμε με απόλυτη βεβαιότητα. Αυτό που μπορούμε όμως είναι να αναλογιστούμε ποιοι θα επωφελούνταν κατά κύριο λόγο από αυτή την επίθεση, και αυτοί είναι οι ακραίοι της Χαμάς και των άλλων τρομοκρατικών ομάδων οι οποίες αντιτίθενται σε οποιαδήποτε προσπάθεια εξεύρεση λύσης, αφού ουσιαστικά η πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση θα σήμαινε ότι οι ίδιες δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης.

Το γεγονός ότι αποτράπηκε το ταξίδι του Μπάιντεν στην Ιορδανία, που ήταν το ένα σκέλος της επίσκεψης στη Μέση Ανατολή, απομακρύνει το Ισραήλ από τις αραβικές ηγεσίες, και είδαμε πόσο γρήγορα οι ηγέτες των περισσοτέρων κρατών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του Τούρκου προέδρου, έσπευσαν να καταδικάσουν το Ισραήλ και να ζητήσουν την παραδειγματική του τιμωρία – πώς θα μπορούσαν να το πάρουν πίσω και να παραδεχθούν ότι έχουν σφάλει; Το ότι το Ισραήλ μοιάζει να έχει στριμωχτεί στη γωνία είναι μια νίκη της Χαμάς και επομένως η ενέργεια αυτή είναι απολύτως προς το συμφέρον της.

Από την άλλη, υπάρχουν και στο Ισραήλ ακραίοι οι οποίοι είναι στην κυβέρνηση και θεωρούν ότι οι Παλαιστίνιοι πρέπει να αποχωρήσουν από τα σημερινά σύνορα του Ισραήλ και να εκδιωχθούν στην Ιορδανία, ούτε αυτοί επιθυμούν εξομάλυνση της κατάστασης και επανέναρξη των συνομιλιών για τη λύση του παλαιστινιακού. Και βέβαια υπάρχει πάντα και η περίπτωση λάθους, από τη μία ή την άλλη πλευρά.

Η επίθεση στο νοσοκομείο ακύρωσε τις προσπάθειες αποκλιμάκωσης ώστε να αποτραπεί μια διάχυση της σύγκρουσης με καταστροφικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Πιστεύετε ότι είμαστε πλέον πιο κοντά στον κίνδυνο μιας γενικότερης ανάφλεξης στην περιοχή;
Πριν από την επίθεση στο νοσοκομείο της Γάζας θα σας έλεγα πως οι πιθανότητες για μια πιο γενικευμένη ανάφλεξη με ενεργή συμμετοχή του Ιράν, προφανώς και της Χεζμπολάχ στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ, μερικώς και της Συρίας, ήταν σχεδόν απίθανη. Τώρα, με τα νέα δεδομένα, λέω ότι κάποιοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν την επίθεση αυτή για να νομιμοποιήσουν μια δική τους επιθετική ενέργεια η οποία θα μπορούσε να βάλει φωτιά στη Μέση Ανατολή. Δεν πιστεύω ακόμα ότι αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο.

Ο στόχος αυτής της ενέργειας, αν ήταν προβοκάτσια, ήταν να προκαλέσει κατακραυγή και οργή στις αραβικές κοινωνίες 

Τι σημαίνει η παρουσία μιας τόσο ισχυρής αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή;
Οι Αμερικανοί έχουν στείλει τα δύο αεροπλανοφόρα στην Ανατολική Μεσόγειο ως ένα μήνυμα προς το Ιράν ότι δεν πρόκειται να δεχθούν οποιαδήποτε εμπλοκή, εννοώντας και τη Χεσμπολάχ η οποία έχει πολλαπλάσιες στρατιωτικές δυνατότητες σε σχέση με τη Χαμάς. Αυτό οι Αμερικανοί θέλουν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν. Η παρουσία τους εκεί λειτουργεί, δηλαδή, σαν δύναμη αποτροπής. Για το Ιράν δεν θα ήταν σώφρον να εμπλακεί άμεσα, θα ήταν μάλλον κάτι ακραίο, όμως οι πιθανότητες είναι αρκετά μεγαλύτερες για μια γενικότερη ανάφλεξη σε σχέση με τις προηγούμενες μέρες – χωρίς αυτό να είναι, όπως είπα, το πιθανότερο σενάριο.

Το θέμα είναι ωστόσο τι θα γίνει από δω και πέρα. Ο στόχος αυτής της ενέργειας, αν ήταν προβοκάτσια, ήταν να προκαλέσει κατακραυγή και οργή στις αραβικές κοινωνίες εναντίον του Ισραήλ, αλλά και να δυσκολέψουν τυχόν χερσαία επίθεση των Ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας, καθώς τώρα κατηγορείται ότι έχει προκαλέσει μια θηριωδία, τα αραβικά κράτη το εγκαλούν ακόμα και για γενοκτονία. Οπότε, με την κοινή γνώμη, οπωσδήποτε την αραβική, εναντίον του, δεν έχει πλέον ερείσματα να πάει σε μια μεγάλης κλίμακας χερσαία επέμβαση στη Λωρίδα της Γάζας η οποία ενδεχομένως θα προκαλούσε εκατόμβη νεκρών.

Ακόμα βέβαια η κατάσταση είναι πολύ ρευστή, πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς θα κινηθεί το Ισραήλ. Με μια χερσαία επέμβαση ευρείας κλίμακας στη Γάζα, αν προκληθεί ανθρωπιστική καταστροφή, τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Η επέμβαση αυτή δεν ξέρουμε αν θα οδηγούσε σε νέα κατοχή της Λωρίδας της Γάζας από τις ισραηλινές δυνάμεις ή σε κάτι άλλο, πάντως θα τους υποχρέωνε να μείνουν για ένα χρονικό διάστημα στην περιοχή αν πραγματικά ήθελαν να ξεριζώσουν το δίκτυο της Χαμάς, που και να έμεναν δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι θα τα κατάφερναν. 

Φαίνεται λοιπόν ότι το Ισραήλ αυτή τη στιγμή είναι εγκλωβισμένο. Αν δεν αντιδράσει με συντριπτική βία εναντίον της Χαμάς θα διακινδυνεύσει την αποτρεπτική του ικανότητα, δηλαδή την ίδια του την ύπαρξη. Από την άλλη υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει, ενώ η χερσαία επέμβαση είναι δύσκολη και επιχειρησιακά.
Μέχρι τώρα υπήρχε ένας δισταγμός και μια ελπίδα για αυτοσυγκράτηση, καθώς επιχειρησιακά οι Ισραηλινοί αντιλαμβάνονται ότι είναι πάρα πολύ δύσκολη η περίπτωση της Γάζας, η Χαμάς είναι προετοιμασμένη, υπάρχουν πολλές παγίδες για τους Ισραηλινούς και προφανώς δε θέλουν να πάνε εκεί πρόβατα επί σφαγή οι Ισραηλινοί στρατιώτες. Από τη άλλη δέχονται πίεση στο εσωτερικό για την παταγώδη αποτυχία των υπηρεσιών και πρέπει να δώσουν μια απάντηση που θα εμπεδώσει ένα αίσθημα ασφάλειας στους Ισραηλινούς ότι η Χαμάς θα εξαφανιστεί ή ότι δεν θα υπάρξει ξανά κίνδυνος τρομοκρατίας, και άρα θα πρέπει να κάνει κάτι θεαματικό εις βάρος της.

Την ίδια στιγμή όσο πιο «θεματική» είναι η απάντηση και όσο πιο πολλούς νεκρούς έχει σαν αποτέλεσμα στον άμαχο πληθυσμό η επιχείρηση αυτή τόσο πιο πολύ το Ισραήλ θα έχει απέναντί του τις αραβικές χώρες με όποιους κιινδύνους εγκυμονεί αυτό, κάτι που δεν είναι ευπρόσδεκτο από τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους που το τελευταίο που θέλουν είναι ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ πρέπει να αποκαταστήσει το κύρος του σε πολλαπλά επίπεδα, αυτό που προσπαθεί να κάνει τώρα είναι διαχείριση ζημιάς.

                                              ***

Κλείνοντας τη σύντομη τηλεφωνική μας συνομιλία, η κουβέντα έρχεται στα δικά μας. Ο Κ. Φίλης σχολιάζει ότι «οι τρεις προκλήσεις που καλούνται να διαχειριστούν τα κράτη της Ευρώπης είναι το θέμα της μετανάστευσης, η ενδεχόμενη αύξηση των τιμών ενέργειας και τρίτον η εσωτερική ασφάλεια μέσω τρομοκρατικών ενεργειών που μπορούμε να έχουμε ακόμα και στην Ελλάδα».

Σχετικά με αυτό το τελευταίο, μετά το χτύπημα στο νοσοκομείο στη Γάζα και με την αναζωπύρωση της έντασης στη Μέση Ανατολή ο κίνδυνος για τη έκφραση αλληλεγγύης στους Παλαιστινίους μέσω τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη πολλαπλασιάζεται. Oι εξτρεμιστές της Χαμάς και των άλλων τρομοκρατικών ισλαμιστικών οργανώσεων έχουν στα χέρια τους ένα ανίκητο υπερόπλο. Όπως ο ISIS έχουν τη δύναμη να εξάγουν τρομοκρατία και μπορούν εύκολα να σκορπίσουν τον τρόμο στις δικές μας δημοκρατικές κοινωνίες. Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αυτές τις μέρες βλέπουμε να κλείνουν μουσεία και αεροδρόμια, ο εφιάλτης της τρομοκρατίας ζωντάνεψε ξανά καθώς μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα είχαμε τα δύο τρομοκρατικά χτυπήματα στη Γαλλία και τις Βρυξέλλες, ενώ έχουν αυξηθεί τα αντισημιτικά περιστατικά τις τελευταίες 10 ημέρες στο Βερολίνο και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Ταυτόχρονα τα ευρωπαϊκά κράτη λαμβάνουν πρόσθετα μέτρα ασφάλειας σε σχέση με την τρομοκρατία με το επίπεδο συναγερμού να ανεβαίνει στο 4, και στην Ελλάδα.

Όλα αυτά, ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι η επίθεση στο νοσοκομείο στη Γάζα με αθώα θύματα στον άμαχο πληθυσμό, ανάμεσά τους παιδιά, δεν έγινε από το Ισραήλ. Αν έτσι έχουν τα πράγματα μοιάζει τρομακτικό πώς ένα προπαγανδιστικό ψέμα κατάφερε μέσα σε μια στιγμή να πυροδοτήσει όλες αυτές τις εξελίξεις ξεσηκώνοντας τον μουσουλμανικό κόσμο εναντίον όχι μόνο του Ισραήλ, αλλά και των Αμερικάνων και της Ευρώπης, εξαφανίζοντας προς το παρόν οποιαδήποτε πιθανότητα αποκλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή. 

Τα μόνα παρήγορα: ο πρόεδρος Μπάιντεν σύστησε στον Ισραηλινό πρόεδρο αυτοσυγκράτηση, να μην επαναλάβει τα «λάθη» που διέπραξαν οι ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Και ότι ανοίγει ο δρόμος για την ανθρωπιστική βοήθεια με είδη πρώτης ανάγκης, τρόφιμα και φάρμακα στη Γάζα, καθώς φτάνουν τα πρώτα 20 φορτηγά από τα αιγυπτιακά σύνορα, μετά από τηλεφωνική συνδιάλεξη των προέδρων ΗΠΑ και της Αιγύπτου στον απόηχο της συνάντησης που δεν έγινε.

* Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδας, αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ΑΝΤ1+