Κοσμος

H θρησκεία, το μακρύ χέρι της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης

Το θρησκευτικό μίσος «πρωταγωνιστεί» στην προαιώνια σύγκρουση

A.V. Team
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Μέση Ανατολή: Ο ρόλος του θρησκευτικού φανατισμού στις διαχρονικά εχθρικές σχέσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη

Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή επιδεινώθηκε σ’ αυτό το σημείο επειδή αμφότερες οι πλευρές ριζοσπαστικοποιήθηκαν παρουσιάζοντας την πολιτική τους ως θέληση του Θεού. Και καθώς δεν μπορούν να αρνηθούν τη θεϊκή θέληση, φτάνουν στα άκρα: ένα από χαρακτηριστικά των «άκρων» είναι ότι υπάρχει πάντοτε κάτι πιο ακραίο από το ακραίο. Σήμερα, οι Παλαιστίνιοι της δεκαετίας του 1970—παρά τις αεροπειρατείες και τις τρομοκρατικές ενέργειες όπως εκείνη στους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972— φαίνονται ήμεροι και διαλλακτικοί· το ίδιο και οι Ισραηλινοί, οι οποίοι, κατά καιρούς, είχαν κυβερνήσεις πρόθυμες να αναζητήσουν ειρηνική λύση. Αν και το μίσος ήταν πάντοτε ζωντανό, τα τελευταία τριάντα χρόνια η θρησκευτική διάσταση το έχει μεγεθύνει: στο διεθνές Ισλάμ εκμηδενίστηκε η κοσμική-σοσιαλιστική τάση, ενώ το Ισραήλ επηρεάζεται όλο και περισσότερο από την ιουδαϊκή ορθοδοξία.

Η μεγέθυνση του ρόλου της θρησκείας στην πολιτική είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για το αδιέξοδο και την αιματοχυσία.

Η μεγέθυνση του ρόλου της θρησκείας στην πολιτική είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για το αδιέξοδο και την αιματοχυσία. Αν και οι σχέσεις μεταξύ των υποομάδων του ιουδαϊσμού είναι τεταμένες, οι συντηρητικοί και σχετικά απομονωμένοι Χαρέντι, καθώς και οι «σύγχρονοι» Ορθόδοξοι, αναπτύσσονται δημογραφικά και αντιστέκονται όχι μόνο στην εκκοσμίκευση, αλλά, σε διάφορους βαθμούς, σε όλες τις εκδηλώσεις της νεωτερικότητας. Όπως όλες οι κουλτούρες έτσι και η εβραϊκή έχει υποστεί την επίδραση της Μεταρρύθμισης, της Αντιμεταρρύθμισης, του Διαφωτισμού και της κομματικής πολιτικής που διαμορφώθηκε μετά τη Γαλλική Επανάσταση: στις επιρροές προστίθετο η κουλτούρα κάθε χώρας της εβραϊκής διασποράς. Έτσι, οι θρησκευτικές τάσεις εξελίχθηκαν με αρκετές διαφοροποιήσεις και κατακερματισμό τόσο στον χώρο των ραβίνων, όσο και σ’ εκείνο των πολιτικών ηγεσιών και στον ευρύτερο πληθυσμό. Παρ’ όλ’ αυτά, η εβραϊκή ορθοδοξία στηρίζεται στην πίστη σε έναν μελλοντικό Μεσσία: θα προκύψει ένας βασιλιάς με καταγωγή από τον Δαβίδ και θα αποκαταστήσει τον Ναό, την ειρήνη και την παγκόσμια αποδοχή του Θεού του Ισραήλ. Ο Μεσσίας θα συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους στους Αγίους Τόπους και θα επανιδρύσει τη Δαβιδική Μοναρχία.

Στο κράτος του Ισραήλ, όπου ο εβραϊκός πληθυσμός είναι περίπου 7,14 εκατομμύρια (σε συνολικό πληθυσμό 9,73 εκατομμύρια), το 13% είναι Χαρεντίμ («υπερ-ορθόδοξοι»). Τα υψηλά ποσοστά γεννήσεων είναι μια σημαντική πτυχή των δημογραφικών στοιχείων αναφορικά με τους ορθοδόξους γενικά και τους υπερ-ορθοδόξους ειδικότερα: οι υπερ-ορθόδοξες κοινότητες έχουν από τα υψηλότερα ποσοστά γεννητικότητας στον κόσμο, με 6 παιδιά ανά μέσο νοικοκυριό. Η απουσία μεικτών γάμων —σε αντίθεση με ορισμένα φιλελεύθερα εβραϊκά δόγματα, η Ορθοδοξία αντιτίθεται σ’ αυτή την πρακτική— συμβάλλει επίσης στο αυξανόμενο μερίδιό τους στον παγκόσμιο και στον ισραηλινό εβραϊκό πληθυσμό.

Ο Ορθόδοξος Ιουδαϊσμός μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σύμφωνα με διάφορα κριτήρια που δεν είναι πάντοτε πολύ σαφή. Η πιο αναγνωρίσιμη υπο-ομάδα είναι οι Χαρεντίμ (κυριολεκτικά,«οι φλογεροί») οι οποίοι δεν ασχολούνται με τη σύγχρονη κοινωνία και τον πολιτισμό:δίνουν προτεραιότητα στις θρησκευτικές αξίες και στη ραβινική εξουσία, με αποτέλεσμα να αγωνίζονται εναντίον των σιωνιστών· η έννοια του πολιτικού κράτους τούς είναι απαράδεκτη. Η πρώτη από τις τρεις υποομάδες Χαρέντι είναι οι Χασιντίμ —μυστικιστές, υπερ-συντηρητικοί— η δεύτερη ομάδα είναι οι Litvaks, ή Yeshivish και η τρίτη οι Σεφαρδίτες Χαρεντίμ που ταυτίζονται με το κόμμα Shas το οποίο από το 2010 είναι ανοιχτά σιωνιστικό. Αυτές οι ομάδες πιέζουν τις ισραηλινές αρχές σε ζητήματα όπως ο διαχωρισμός των φύλων στο δημοτικό σχολείο ή οι κοσμικές σπουδές, ενώ ευνοούν τον ισραηλινό εποικισμό στα παλαιστινιακά εδάφη.

Aπό την άλλη πλευρά, περίπου 20% των Εβραίων Ισραηλινών δηλώνουν «χωρίς θρησκεία», ενώ 40-50% δηλώνουν «εκκοσμικευμένοι», οι οποίοι, αν και πιστεύουν γενικά (και αόριστα) στον Θεό, δεν συμμετέχουν στη θρησκευτική ζωή. Στην κοινότητα των Αράβων Ισραηλινών οι «χωρίς θρησκεία» είναι γύρω στο μηδέν.