Βία και συμμορίες στη Σουηδία

Για πολλά χρόνια η Σουηδία εθεωρείτο το απόλυτο σοσιαλιστικό πρότυπο. Ένα πολιτικό και κοινωνικό οικοδόμημα φτιαγμένο από όλα τα «σωστά» υλικά: της λελογισμένης μετριοπάθειας, της προοδευτικής πολυπολιτισμικότητας, των εξισωτικών πολιτικών για τα φύλα και των οικολογικών πρωτοβουλιών για την προστασία του περιβάλλοντος. Ήταν η χώρα που πρόθυμα είχε αυτοανακηρυχθεί σε ένα πολυδιάστατο «χωνευτήρι», έτοιμη να υποδεχτεί και να καλλιεργήσει στο εσωτερικό της θρησκείες, πολιτισμούς και ήθη. Σήμερα, η ίδια αυτή χώρα είναι έτοιμη να βγάλει τον στρατό της στους δρόμους, μετά από εντολή του πρωθυπουργού Ουλφ Κρίστερσον, προκειμένου να αντιμετωπίσει την έξαρση της βίας μεταξύ των συμμοριών. Η Σουηδία μοιάζει από τον Σεπτέμβριο να βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με τεράστιες αλλαγές να έχουν συντελεστεί στο εσωτερικό της κοινωνίας της, ειδικά το τελευταίο έτος.

Όπως καταγράφει σε σχετικό ρεπορτάζ του το Politico, μόνο από τις αρχές του 2023 έως τον περασμένο Σεπτέμβριο σημειώθηκαν 134 βομβιστικές επιθέσεις, αρκετές σε γειτονιές κοντά στο κέντρο της Στοκχόλμης αλλά και σε πιο απομακρυσμένα προάστια. Ο αντίστοιχος αριθμός για όλο το 2022 ανερχόταν σε 90 επιθέσεις. Εξαιρετικά ανησυχητικός είναι και ο αριθμός των ενόπλων συγκρούσεων, 289 μέχρι στιγμής, σε σχέση με τις 391 που σημειώθηκαν το 2022. Σύμφωνα με τον Guardian, ο Σεπτέμβριος ήταν ο χειρότερος μήνας σε θανάτους από ένοπλες συγκρούσεις από το 2016, όταν και ξεκίνησε η σχετική καταγραφή, αφού συνολικά υπήρξαν 11 θύματα στη χώρα. Στο πρόσφατο διάγγελμά του προς τον σουηδικό λαό, σχετικά με τα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ο Κρίστερσον απέδωσε το πρόβλημα στις «αφελείς» πολιτικές των προηγούμενων ετών και στην «αποτυχία ενσωμάτωσης» των μεταναστευτικών ροών, που κατέφθαναν μαζικά τα προηγούμενα χρόνια.

Η έξαρση της βίας της Σουηδίας και τα μέτρα καταστολής

Παρά τις εξαγγελίες για πρόσθετα μέτρα, όπως αυστηροποίηση των ποινών, ειδικές ζώνες αστυνομικών ελέγχων και δεσμεύσεις ακόμη και για τη συνδρομή του στρατού στην αντιμετώπιση της βίας, η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει τα βασικά αίτια όξυνσης του ζητήματος. Ένα από αυτά είναι το να φέρει ενώπιον της δικαιοσύνης τον πιο διαβόητο αρχηγό εγκληματικής οργάνωσης και έμπορο ναρκωτικών της Σουηδίας, τον κουρδικής καταγωγής Ράβα Μαγίντ. Ο Μαγίντ συνεχίζει να δρα ατιμώρητος ζώντας στην Τουρκία από το 2018, η οποία μάλιστα του έδωσε πρόσφατα και την υπηκοότητα, σύμφωνα με στοιχεία του Politico. Η διάσπαση της εγκληματικής του οργάνωσης ονόματι «Foxtrot» και η δημιουργία δύο αντίπαλων στρατοπέδων, του Μαγίντ και του πρώην συμμάχου του, Ισμαήλ Αμπντό, φαίνεται να αποτελούν τον αιτιακό πυρήνα για την άνευ προηγουμένου έκρηξη της βίας συμμοριών με επίκεντρο τη Στοκχόλμη και την Ουψάλα. Αυτή η έκρηξη όμως φέρνει στο προσκήνιο κι άλλα ζητήματα, παρουσιάζοντας ιδιαιτερότητες.

Μιλώντας σε τοπικά μέσα της χώρας, ο Άντερς Τορνμπεργκ, αρχηγός της Αστυνομίας της Σουηδίας, επισήμανε πως ένα από τα βασικά όπλα των συμμοριών είναι η συστηματική στρατολόγηση ανηλίκων και η συμμετοχή τους σε εγκληματικές ενέργειες και βίαιες επιθέσεις. Μάλιστα, όπως τόνισε, οι περισσότεροι έφηβοι προσεγγίζουν μόνοι τους τις συμμορίες, θέλοντας να καταταγούν εθελοντικά στους κόλπους της και να αναλάβουν βίαιη δράση. Όπως καταγράφουν διεθνείς ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, μέχρι τον Αύγουστο έγιναν 69 συλλήψεις ατόμων κάτω των 18 ετών, οι οποίοι συνδέονταν με τη δράση συμμοριών, ενώ μεταξύ των θυμάτων από τις συμπλοκές υπήρξε ακόμη και ένα παιδί ηλικίας 13 ετών, που φαίνεται να είχε στρατολογηθεί στον πόλεμο των συμμοριών.

Εάν ο πρωθυπουργός της χώρας αποδίδει την έκρηξη της εγκληματικότητας στην «αφέλεια» των πολιτικών που εφαρμόζονταν μέχρι πρόσφατα στον τρόπο διαχείρισης ενός πληθυσμού 10 εκατομμυρίων, στον οποίο το 20% αποτελείται σήμερα από κατοίκους ξένων χωρών, αυτό από μόνο του δεν αρκεί για να εξηγήσει τις ρίζες του προβλήματος. Τα τελευταία χρόνια η Σουηδία αντιμετωπίζει μεγάλα ζητήματα ανισοτήτων στους κόλπους της κοινωνίας της, τα οποία σταδιακά διαβρώνουν τη συνοχή της, δημιουργώντας κόλπους όπου φωλιάζουν ανεμπόδιστα το μίσος, η εχθροπάθεια και η δυσαρέσκεια, ανοίγοντας τον δρόμο για τη ριζοσπαστικοποίηση και τη ροπή προς τη βία και τον εξτρεμισμό. Από τις χώρες της Σκανδιναβίας, η Σουηδία κατατάσσεται τελευταία σχετικά με την προσπάθεια αντιμετώπισης της οικονομικής ανισότητας. Ταυτόχρονα, η χώρα έχει σταθερά το υψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας από το 2011: το 2020, το 16% του πληθυσμού της Σουηδίας ζούσε υπό τον κίνδυνο της φτώχειας, με το ποσοστό για τις υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες να κυμαίνεται από 8,8 μέχρι 12,7%. Η αύξηση στην ανεργία και οι σοβαρές ποιοτικές ανισότητες στην εκπαίδευση μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων, οι οποίες καθιστούν μη εφικτή την είσοδο στο πανεπιστήμιο για πολλά παιδιά υποβαθμισμένων περιοχών, έρχονται να συμπληρώσουν την εικόνα της έξαρσης της βίας και των εγκληματικών αναταραχών.

Όποτε μια χώρα έρχεται αντιμέτωπη με φαινόμενα ριζοσπαστισμού, βίας και έξαρσης της εγκληματικότητας, χρειάζεται να τηρηθεί μία δύσκολη ισορροπία στη μελέτη του προβλήματος: της κατανόησης και συνυπολογισμού των υλικών/πραγματολογικών παραγόντων και ταυτόχρονα των ταυτοτικών τάσεων και συμπεριφορών. Το γεγονός ότι ξαφνικά δεκάδες ανήλικοι γοητεύονται από την ιδέα προσχώρησης σε ομάδες βίας για να συνυπάρξουν με κοινούς εγκληματίες, πρέπει οπωσδήποτε να διερευνηθεί στην προβληματική της αναζήτησης ταυτότητας και της κάλυψης άλλων ψυχολογικών κενών. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς τους δομικούς και οικονομικούς παράγοντες της υποβάθμισης και στέρησης ευκαιριών, οι οποίοι γεννούν πάντοτε οργή και ένα διαρκές αίσθημα αδιεξόδου σε τμήματα της κοινωνίας που νιώθουν διαρκώς αποκλεισμένα από ευκαιρίες και αγαθά.

Οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες, που δεν συμμετέχουν στην κυβέρνηση αλλά της παρέχουν κοινοβουλευτική στήριξη, έχουν απαιτήσει την αυστηροποίηση των μεταναστευτικών πολιτικών. Όσο όμως κι αν ο έλεγχος και η ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστευτικών ροών στις δυτικές κοινωνίες είναι απολύτως απαραίτητα, δεν αρκούν για την πρόληψη τέτοιων φαινομένων. Κάτω από τη μεταϋλιστική ισότητα και τον επιφανειακό δικαιωματισμό, η Σουηδία κρύβει τεράστια δομικά προβλήματα στην ιεράρχηση της κοινωνίας της. Εάν αυτά δεν αντιμετωπιστούν, όσο κι αν μειωθούν οι μεταναστευτικές ροές, οι ανισότητες θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν και να ενισχύουν τις ακραίες ταυτότητες, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο περιθωριοποίησης, βίας και εγκληματικότητας.