Παλαιστίνη: Από τον θυμό στην απελπισία

Τους τουρίστες από το Ισραήλ τους αναγνωρίζεις σχετικά εύκολα. Είναι οι πιο ευρωπαίοι ανατολίτες. Η γλώσσα τους παραπέμπει στην Ανατολή, όλα τα υπόλοιπα ωστόσο, το ντύσιμο, η συμπεριφορά, φωνάζουν Ευρώπη. Είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, το οποίο φαντάζομαι σχετίζεται και με την εντυπωσιακή βελτίωση των σχέσεων τις τελευταίες δεκαετίες. Παρ’ όλα αυτά πάντα προσπαθούσα να καταλάβω γιατί επέλεγαν τη χώρα μας. Ένας λόγος προφανώς ήταν οι ιστορικές σχέσεις, η Θεσσαλονίκη ήταν η μεγάλη πόλη των Σεφαραδιτών Εβραίων. Έχω την εντύπωση όμως ότι υπάρχει και ένας ακόμα λόγος: η Ελλάδα είναι η πιο κοντινή χώρα που μπορούν να κάνουν διακοπές με ασφάλεια. Για έναν Ισραηλινό που έχει συνηθίσει κάθε τόσο να διακόπτουν την καθημερινότητά του οι σειρήνες, αυτές οι λίγες ημέρες διάλειμμα θα πρέπει να είναι πολύτιμες.

Σκεφτόμουν και τη μεγάλη αντίφαση: Μετά από αγώνες και μια άνευ προηγουμένου γενοκτονία, κατάφεραν να αποκτήσουν ένα δικό τους κράτος. Ένα κράτος που θα τους παρέχει ασφάλεια και τη δυνατότητα «να είναι κύριοι της τύχης τους όπως κάθε άλλο έθνος». Ένα κράτος στο οποίο θα διασφαλίζεται «η απόλυτη ισότητα πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων ανεξάρτητα από θρησκεία, φυλή ή φύλλο». Και έχουν βρεθεί να ζουν σε ένα κράτος όπου η ανασφάλεια αποτελεί πλέον καθημερινή συνθήκη και το οποίο έχει επιβάλει ένα καθεστώς αφόρητης καταπίεσης για τους Παλαιστίνιους.

Προσπαθώ να καταλάβω πώς μπορεί να αισθάνεται σήμερα ένας Ισραηλινός που, παρά τα όσα περνάνε, προσπαθεί να διατηρήσει όσα περιθώρια λογικής και ψυχραιμίας μπορεί να διατηρήσει κάποιος μπροστά στο απόλυτο κακό που εκπροσωπεί η Χαμάς.

Βρήκα συγκλονιστικό αλλά και εξαιρετικά διαφωτιστικό ένα άρθρο που έγραψε ο γνωστός Ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν. Από τη μια πλευρά υπάρχει ο θυμός για την κυβέρνηση Νετανιάχου. Πληρώνουμε, γράφει, μια διεφθαρμένη ηγεσία που «υπονόμευσε τους θεσμούς του νόμου και της δικαιοσύνης» και ήταν πρόθυμη να βάλει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη της χώρας «για να κρατήσει τον πρωθυπουργό έξω από τη φυλακή». Μια κυβέρνηση που έχει συγκρουστεί με τους Ισραηλινούς που πιστεύουν ακόμα σε ένα «φιλελεύθερο, δημοκρατικό και φιλειρηνικό κράτος».

Από την άλλη πλευρά όμως υπάρχει η φρίκη από τα εγκλήματα της Χαμάς. Κι αν η κατοχή της Παλαιστίνης είναι έγκλημα, το να «σκοτώνεις εκατοντάδες πολίτες εν ψυχρώ, παιδιά και γονείς, ηλικιωμένους και άρρωστους, είναι χειρότερο έγκλημα». «Δεν ξέρω» γράφει, «αν τα στελέχη της Χαμάς πρέπει να αποκληθούν κτήνη, χωρίς αμφιβολία όμως έχουν χάσει την ανθρωπιά τους».

Από τη μία πλευρά θυμός και από την άλλη φρίκη, με την κατανόηση μάλιστα ότι το Ισραήλ, όπως καταλήγει ο Γκρόσμαν, μετά τον πόλεμο θα είναι «πιο δεξιό, πιο ακραίο και πιο ρατσιστικό». Θα μπορούσε να είναι και ο ορισμός της απελπισίας. Η απόλυτη αδυναμία να αποτρέψεις αυτά που βλέπεις να έρχονται.

Πολλές φορές έχω σκεφτεί πώς μπορεί να αισθάνεται ένας γονιός που μεγαλώνει το παιδί του στην Παλαιστίνη. Σίγουρα θα νιώθει θυμό για την ισραηλινή κατοχή, όπως επίσης και απελπισία

Στην Ελλάδα βέβαια δεν έρχονται μόνο Ισραηλινοί τουρίστες. Δεν ξέρω σήμερα, πριν από μερικά χρόνια πάντως, κάθε καλοκαίρι φιλοξενούνταν σε παιδικές κατασκηνώσεις παιδάκια από την Παλαιστίνη. Όσοι έρχονταν σε επαφή μαζί τους μιλούσαν για τα ψυχικά τραύματα που κουβαλούσαν. Πολλές φορές έχω σκεφτεί πώς μπορεί να αισθάνεται ένας γονιός που μεγαλώνει το παιδί του στην Παλαιστίνη. Σίγουρα θα νιώθει και αυτός θυμό, για άλλο λόγο βέβαια από τον Γκρόσμαν, για την ισραηλινή κατοχή. Όπως επίσης θα νιώθει και απελπισία, αν όχι για τις δικές του προοπτικές, σίγουρα για το αύριο των παιδιών του.  Άραγε θα νιώθει τον ίδιο θυμό για την ηγεσία της Φατάχ, τη διαφθορά και την ανικανότητα; Και με τη Χαμάς; Μπορεί να μη νιώθει και αυτός φρίκη; Στο όνομα ποιας ανώτερης αλήθειας μπορεί να δικαιολογήσει κάποιος τέτοια αποτρόπαια εγκλήματα; Πόσοι Παλαιστίνοι θα νιώθουν ξένοι στο ίδιο τους το σπίτι; Πόσοι θα προτιμούσαν να φύγουν από το να είναι συμμέτοχοι;

Αν μιλάμε πάντως για τον Μπασάμ Αραμίν, τότε είμαι σίγουρος ότι η καρδιά του θα είναι στο σωστό μέρος. Το 2007 έχασε τη δεκάχρονη κόρη του από τα πυρά Ισραηλινών στρατιωτών. Δεν άφησε τον εαυτό του να τον κυριεύσει η οργή. «Ιδίως τώρα πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για την ειρήνη» δήλωσε το ίδιο βράδυ που σκοτώθηκε η κόρη του. Και συνεχίζει ως σήμερα, με την οργάνωση «Μαχητές για την Ειρήνη», η οποία τιμά σε μια κοινή ημέρα μνήμης όλα τα θύματα του πολέμου, Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους. «Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τον πόνο μας διαφορετικά, όχι για να ετοιμάζουμε τα παιδιά μας να σκοτώσουν ή να σκοτωθούν» έχει δηλώσει. Το 2005 πήραν μέρος στην εκδήλωση 200 άτομα. Φέτος ήταν 15.000, κυρίως Ισραηλινοί.

Μετά την προχθεσινή σφαγή θα υπάρχει χώρος για τέτοιες εκδηλώσεις; Έχουν άλλωστε νόημα; Μπορούν να επηρεάσουν έστω και στο ελάχιστο τα πράγματα; Εμείς απ’ έξω μπορούμε να θαυμάζουμε αυτούς τους ακτιβιστές, Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, να είναι τα πρόσωπα με τα οποία μπορούμε ως έναν βαθμό να ταυτιστούμε. Αυτοί όμως; Πόσο μάταιο θα βλέπουν τον αγώνα τους; Μετά από όλο αυτόν τον πόνο, η απελπισία δεν είναι το κυρίαρχο αίσθημα; Η απόλυτη αδυναμία να δεις φως στην άκρη του τούνελ.