Η Χαμάς προσπαθεί να τορπιλίσει το μέλλον της Μέσης Ανατολής

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις οποίες προχώρησε η Χαμάς το προηγούμενο Σαββατοκύριακο χαρακτηρίστηκαν –ορθώς– ως η 11η Σεπτεμβρίου του Ισραήλ. Τα παλαιστινιακά χτυπήματα έχουν οδηγήσει –μέχρι σήμερα– στον θάνατο περισσότερους από 700 Ισραηλινούς, αλλά και χιλιάδες τραυματισμούς, ενώ έχουν προκαλέσει καταστροφές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Επιπλέον, η πρωτοβουλία της Χαμάς προκάλεσε την αστραπιαία αντίδραση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, από την οποία περισσότεροι από 400 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους, ενώ μετράνε περισσότερους από τρεις χιλιάδες τραυματίες. Αυτή είναι μόνο η πάρα πολύ άσχημη αρχή· η συνέχεια μπορεί να είναι αποτρόπαια.

Ωστόσο, οι επιθέσεις της Χαμάς –στο πλαίσιο των οποίων οι μαχητές της έχουν βασανίσει με τον πιο φριχτό τρόπο αθώους πολίτες– έχουν έναν πολύ μεγαλύτερο στόχο από τα σημεία που πλήττουν οι πύραυλοί της. Στην ουσία, η Χαμάς προσπαθεί να διαταράξει την επαναπροσέγγιση Ισραήλ-Αραβικού Κόσμου, καθώς εφόσον αυτή επιτευχθεί, τότε είναι δεδομένο πως η Παλαιστίνη, αλλά και το Ιράν, θα απομονωθούν σε απόλυτο βαθμό. Με άλλα λόγια, πλήττοντας το Ισραήλ, η Χαμάς πλήττει τη σταθερότητα στην ασταθέστερη γεωπολιτική γειτονιά του κόσμου.

Η επαναπροσέγγιση Ισραήλ - Σαουδικής Αραβίας

Από την ίδρυση του επίσημου κράτους του Ισραήλ μέχρι και σήμερα, η Σαουδική Αραβία δεν δέχτηκε ποτέ να το αναγνωρίσει. Από την πρώτη στιγμή, το 1947, το Ριάντ εναντιώθηκε στην διάσπαση της Παλαιστίνης, ενώ κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι σαουδαραβικές ένοπλες δυνάμεις πολέμησαν εναντίον των αντίστοιχων ισραηλινών στον Αράβο-Ισραηλινό Πόλεμο του 1948 και στον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973.

Σε διπλωματικό επίπεδο, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας είχε ανέκαθεν ως πάγιο αίτημα την αποχώρηση των Ισραηλινών από τη Δυτική Όχθη και την επιστροφή των εδαφών στους Παλαιστινίους. Στην ουσία, οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Τελ Αβίβ και Ριάντ δεν δημιουργήθηκαν ποτέ, ενώ σε οικονομικό επίπεδο η Σαουδική Αραβία εφάρμοζε μέχρι το 2005 καθεστώς απόλυτου οικονομικού αποκλεισμού του Ισραήλ, καθώς αρνούνταν να προχωρήσει σε οποιαδήποτε εμπορική συναλλαγή μαζί του.

Μόνο μετά το πέρασμα στον 21ο αιώνα ξεκίνησαν οι δύο χώρες να προσεγγίζουν σταδιακά η μία την άλλη, προχωρώντας σε διμερείς συναντήσεις, αλλά και συγκυριακές συνεργασίες –ή ανταλλαγές ρητορικής αβρότητας– κυρίως σε περιπτώσεις γεωπολιτικών κρίσεων, όπως στο πλαίσιο της Αραβικής Άνοιξης το 2011. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτό το κάπως θερμότερο διμερές κλίμα, η Σαουδική Αραβία συνέχιζε να στηρίζει τα παλαιστινιακά αιτήματα, ενώ αρνούταν να καταδικάσει τις επιθέσεις της Χαμάς απέναντι στο Ισραήλ.

Η συγκεκριμένη δυναμική άρχισε να αλλάζει τα τελευταία μόλις χρόνια. Σε ένα δόγμα εξωτερικής πολιτικής το οποίο ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ και συνέχισε ο Τζο Μπάιντεν, οι ΗΠΑ έχουν κάνει τη στρατηγική επιλογή να προωθήσουν την επαναπροσέγγιση του Ισραήλ με τον Αραβικό Κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ισραήλ σύναψε τις Συμφωνίες του Αβραάμ το 2020, οι οποίες προβλέπουν τη σύσφιξη των σχέσεων του Ισραήλ με το Μπαχρέιν, το Μαρόκο, το Σουδάν και τα ΗΑΕ. Οι συγκεκριμένες συμφωνίες αποτελούν τομή σε ό,τι αφορά τη γεωπολιτική σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, καθώς η αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας του Ισραήλ από ένα σημαντικό τμήμα του Αραβικού Κόσμου συνεπάγεται και με την αποδυνάμωση των παλαιστινιακών αιτημάτων, όπως αυτά τα προβάλλει η Χαμάς εδώ και δεκαετίες.

Χτίζοντας πάνω στην –πιθανώς μόνη μεγάλη, σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής– επιτυχία του Ντόναλντ Τραμπ, ο διάδοχός του, Τζο Μπάιντεν, έχει αφοσιωθεί στη σύσφιξη των διμερών σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, έχοντας πετύχει μέχρι σήμερα απτά αποτελέσματα καθώς, μέσα στο 2023, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία έχουν προχωρήσει σε διμερείς συναντήσεις υψηλού επιπέδου.

Η Ουάσιγκτον επιθυμεί τη σύναψη διμερούς ειρηνευτικής συμφωνίας, για την οποία η Σαουδική Αραβία ωστόσο ζητάει τη θέσπιση ορισμένων δικλείδων ασφαλείας·  η προστασία ορισμένων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, όπως αυτά εκφράζονται πάγια και από τη Χαμάς, αποτελούν τμήμα μόνο των αιτημάτων που έχει το Ριάντ. Όμως, τα συγκεκριμένα αιτήματα δεν φαίνονται ικανά να διαταράξουν την επαναπροσέγγιση των δύο χωρών, οι οποίες αναμένονται να συνεργαστούν στο πλαίσιο του Ινδικού εμπορικού δρόμου προς την Ευρώπη, ο οποίους θα περνάει, και θα ευνοεί φυσικά, και τις δύο.

Ο πραγματικός στόχος της Χαμάς

Με τα συγκεκριμένα δεδομένα, είναι σαφές πέραν πάσης αμφιβολίας πως η Χαμάς επιθυμεί διακαώς να ανακόψει τη συγκεκριμένη δυναμική επαναπροσέγγισης. Ιστορικά, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπιζε το Ισραήλ ήταν πως παρέμενε περικυκλωμένο από δυνάμεις οι οποίες τάσσονταν ανέκαθεν υπέρ των παλαιστινιακών αιτημάτων και που δεν αναγνώριζαν την εδαφική του ακεραιότητα.

Η περίπτωση στην οποία η Σαουδική Αραβία προχωράει και εκείνη στην αναγνώριση του Ισραήλ θα συνεπάγεται αυτομάτως με την πλήρη εγκατάλειψη της Παλαιστίνης στο όνομα του αμοιβαίου οφέλους της επαναπροσέγγισης Τελ Αβίβ-Ριάντ. Για αυτόν τον λόγο, η Χαμάς παρέκαμψε πλήρως την Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή –η οποία έχει δείξει πρόθεση συνεργασίας με το Ισραήλ– προχωρώντας στις συγκεκριμένες επιθέσεις· όμως, έχει σημασία να τονίσουμε πως η Χαμάς δεν επέλεξε τακτικά, αλλά εξαιρετικά προκλητικά χτυπήματα, ακριβώς επειδή θέλει να προκαλέσει τη μεγαλύτερη δυνατή αντίδραση του Ισραήλ.

Θέτοντάς το διαφορετικά, η Χαμάς επέλεξε να δολοφονήσει αθώους Ισραηλινούς –και όχι μόνο– πολίτες, ακόμα και αν αυτό υποβιβάζει πλήρως τα αιτήματά της σε διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε να αναγκάσει τον Αραβικό Κόσμο να επαναλάβει την υποστήριξή του με τα παλαιστινιακά αιτήματα. Στην ουσία, η Χαμάς αδιαφορεί πλήρως αν οι επιθέσεις της αποξενώσουν ακόμα και τα φιλικά προς τα παλαιστινιακά αιτήματα δυτικά κράτη, αρκεί να καταφέρει να διατηρήσει τη Σαουδική Αραβία με το πλευρό της· ή, έστω, μακριά από τις θέσεις του Ισραήλ.

Πώς θα το κάνει αυτό η Χαμάς; Εκμεταλλευόμενη το γεγονός πως το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή από το να απαντήσει μαζικά στις επιθέσεις της. Τη δεδομένη χρονική στιγμή, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ετοιμάζονται για πρωτοφανείς χερσαίες επιχειρήσεις, τη στιγμή που το Ισραηλινό Υπουργείο Άμυνας έχει καλέσει περισσότερους από 450.000 εφέδρους να συμβάλουν στην αντεπίθεση.

Η Χαμάς γνωρίζει πως το Ισραήλ θα πλήξει τα υπό τον έλεγχό του εδάφη, κάτι που θα οδηγήσει στον αναπόφευκτο θάνατο πολλών Αράβων· στην ουσία, η Χαμάς χρησιμοποιεί τους αθώους Άραβες που ζουν στα εδάφη της τόσο ως ασπίδα όσο και ως δόλωμα, ώστε να αναγκάσει τη Σαουδική Αραβία να στηρίξει τις θέσεις της ανακόπτοντας απότομα την επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ.

Δυστυχώς για την ευρύτερη γεωπολιτική σταθερότητα, η Χαμάς έχει σε κάποιον βαθμό ήδη πετύχει αυτόν τον στόχο μια και στην πρώτη αντίδρασή του το Ριάντ δεν καταδίκασε –αλλά και δεν υποστήριξε– τις επιθέσεις, κάνοντας όμως λόγο για τις αδικίες που θεωρεί πως έχει διαπράξει το Τελ Αβίβ έναντι των Παλαιστίνιων. Η συγκεκριμένη εξέλιξη δυσαρέστησε αρκετά την Ουάσιγκτον, με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να δηλώνει δημόσια πως η αμερικανική κυβέρνηση θα περιμένει την επίσημη καταδίκη της Σαουδικής Αραβίας απέναντι στις επιθέσεις της Χαμάς.

Το άμεσο –και έμμεσο– μέλλον

Οι επιθέσεις της Χαμάς έχουν σαφής στόχους, αλλά οδήγησαν και σε ένα απρόσμενο αποτέλεσμα. Μετά από χρόνια πολιτικής κρίσης και κυβερνητικής αστάθειας, οι πολιτικές δυνάμεις του Ισραήλ φαίνονται σήμερα απόλυτα συνασπισμένες απέναντι στην απειλή που αντιμετωπίζει το ισραηλινό έθνος. Άμεσα, η Χαμάς ενδέχεται όντως να πετύχει τη διατάραξη των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, όμως στο άμεσο μέλλον δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως η Παλαιστίνη –και οι αθώοι Παλαιστίνιοι οι οποίοι υποφέρουν υπό τον αυταρχικό έλεγχο της Χαμάς– είναι, και θα είναι, περισσότερο απομονωμένη από ποτέ.

Η Χαμάς προχώρησε σε σοκαριστικές επιθέσεις ώστε να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα, υπονομεύοντας όμως τόσο τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή, αλλά σε τελική ανάλυση και το όποιο δίκαιο μπορεί να έχει η Παλαιστίνη απέναντι στην επέκταση του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη. Από σήμερα και για πολλά ακόμα χρόνια η προβολή και η υποστήριξη των παλαιστινιακών θέσεων θα αποτελεί ταμπού στις διεθνείς σχέσεις, οδηγώντας στη διαιώνιση του γεωπολιτικού αδιεξόδου μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστίνης.

Σήμερα, το Ισραήλ έχει όλο το δίκιο με το μέρος του. Με τις ζοφερές της πρακτικές, η Χαμάς κατάφερε να φέρει τη συμπάθεια του κόσμου στο πλευρό του –συχνά προκλητικού– ισραηλινού ΠΘ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο οποίος πλέον είναι πολιτικά παντοδύναμος και έτοιμος να εξαπολύσει μια ιστορική αντεπίθεση έναντι των παλαιστινίων τρομοκρατών, στην οποία δεν θα εναντιωθεί κανείς. Και αν η στήριξη των ΗΠΑ ήταν εξαρχής δεδομένη, δεν ισχύει το ίδιο για την ΕΕ· όταν ο Νετανιάχου ανακοίνωσε τη μετακίνηση της ισραηλινής πρωτεύουσας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, η ΕΕ εναντιώθηκε καθώς τη θεώρησε ως μια αχρείαστη προκλητική κίνηση. Σήμερα, η σημαία του Ισραήλ προβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα ιστορικά μνημεία κάθε πόλης της Δύσης· αυτό, από μόνο του, τα λέει όλα.