Το Ισραήλ πριν και μετά: Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, οι υπερορθόξοι Εβραίοι και οι Ισραηλινοί φίλοι μας που έκαναν διακοπές στην Ελλάδα
Τα αιματηρά γεγονότα στο Ισραήλ που συγκλόνισαν όλο τον δημοκρατικό κόσμο και οδήγησαν σε έναν νέο κύκλο πολέμου, λένε πως χωρίζουν τον χρόνο σε πριν και μετά.
Το πριν: Οι διαδηλώσεις και τα δικαιώματα
Ακριβώς στο μεταίχμιο, το προηγούμενο βράδυ της επίθεσης των τρομοκρατών, στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στη Βόρεια Εύβοια, μπαίνω να διαβάσω τα ακριβή ποσοστά γεννήσεων στην ισραηλινή κοινωνία. Ήθελα να βάλω σε τάξη τη συζήτηση που είχαμε το απόγευμα με κάποιους από το γκρουπ των 21 Ισραηλινών, 65 ετών και άνω, που έκαναν διακοπές στην αγαπημένη τους Ελλάδα. Ο Σεπτέμβρης είναι μήνας εορτών αλλά και διακοπών, για τους κοσμικούς Εβραίους, καθώς τότε είναι η εβραϊκή πρωτοχρονιά, αλλά και το Γιομ Κιπούρ, η πιο ιερή ημέρα του χρόνου, νηστείας και εξιλέωσης, αλλά και μνήμης για τα αιματηρά γεγονότα του 1973, την τελευταία αφνιδιαστική πολύνεκρη επίθεση που έφερε τον 4ο και τελευταίο –μέχρι εκείνο το βράδυ– αραβοϊσραηλινό πόλεμο.
Στην ερώτησή μου γιατί διαδηλώνουν μαζικά επί 38 εβδομάδες από τον Ιανουάριο του 2023, το πρόσωπό της Ραχήλ σκοτεινιάζει: «Η κατάσταση στη χώρα μου έχει αρχίσει να μοιάζει με την Ουγγαρία του Όρμπαν. Το κράτος στο Ισραήλ γίνεται όλο και πιο αυταρχικό και ο μόνος τρόπος αντίδρασης είναι οι διαδηλώσεις, οι διοργανωτές τους είναι η αφρόκρεμα του δημοκρατικού κόσμου. Πολλοί προοδευτικοί Ισραηλινοί δεν πήγαν καν να ψηφίσουν, τώρα ωστόσο το έχουν μετανιώσει καθώς με τη δικαστική μεταρρύθμιση που θέλει να περάσει ο Νετανιάχου κινδυνεύει το πολίτευμα. Το Ανώτατο Δικαστήριο συχνά μπλοκάρει την εφαρμογή μέτρων και πολιτικών που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο των Εβραίων αλλά και των Παλαιστινίων».
Η φωνή της έχει μια ταραχή όταν μου μιλάει για τους υπερ-ορθόδοξους Εβραίους – αυτούς με τις μπούκλες στα πλάγια του κεφαλιού (payot στα εβραϊκά), τις γενειάδες και το καπέλο που βλέπουμε στις σειρές του Νέτφλιξ, που τους συναντάς στο Τελ Αβίβ και πολύ περισσότερο στην Ιερουσαλήμ. Μου εξηγεί ότι γεννούν πολλά παιδιά, τα οποία πηγαίνουν σε θρησκευτικά σχολεία όπου διδάσκονται τα ιερά κείμενα, οι άντρες δεν εργάζονται παρά μόνο οι γυναίκες, ενώ το σεξ επιτρέπεται αυστηρά τις γόνιμες μέρες. Ζουν με τα επιδόματα που τους δίνει το κράτος και είναι απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική θητεία, ενώ οι υπόλοιποι –και οι γυναίκες– υπηρετούν 2 χρόνια, με τους άντρες να καλούνται κάθε χρόνο ως έφεδροι. «Στις δικές μας πλάτες» λέει η Ρέιτσελ, «εμείς στηρίζουμε την οικονομία και εμείς θα υπερασπιστούμε την πατρίδα μας όποτε χρειαστεί, εκείνοι όμως αποκτούν όλο και περισσότερα προνόμια καθώς το υπερ-ορθόδοξο κόμμα συγκυβερνάει με τον Νετανιάχου».
»Από τους 120 βουλευτές, οι 64 είναι ακροδεξιοί και υπερ-ορθόδοξοι. Ο σκοπός τους είναι να μετατρέψουν το Ισραήλ σε θρησκευτικό κράτος, ενώ θεωρούν ότι εμείς ζούμε έκφυλα, ότι είμαστε διεφθαρμένοι από τον δυτικό τρόπο ζωής. Θέλουν να καταργήσουν την ισότητα των φύλων, η θέση της γυναίκας σήμερα στο Ισραήλ κινδυνεύει, όπως και όλα τα δικαιώματα π.χ. των Lgtbq και προσπαθούν να περάσουν την απαγόρευση των αμβλώσεων. Για αυτό διαδηλώνουμε: η κοινωνία μας ήταν από τις πιο δημοκρατικές και προοδευτικές και τώρα αυτό κινδυνεύει να χαθεί».
Η Ρέιτσελ περιγράφει έναν πολιτισμικό πόλεμο εντός της ισραηλινής κοινωνίας. Οι κοσμικοί, φιλελεύθεροι Εβραίοι, αυτοί που παράγουν τον πλούτο και την καινοτομία και έχουν κάνει το Τελ Αβίβ να θυμίζει μια υπερσύγχρονη, φιλική στον πολίτη, ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, κινδυνεύουν από την επέλαση της θρησκευτικής ακροδεξιάς που θριάμβευσε στις τελευταίες εκλογές, 5ες στη σειρά τα τελευταία 4 χρόνια. Η Ραχήλ, ο Άμι, ο Μπένι, ο Ράμι, η Ντορίντ κινδυνεύουν να γίνουν μειοψηφία μέσα στο ίδιο τους το κράτος, όπως μου λένε χαρακτηριστικά. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο πολιτικό αλλά και αριθμητικό.
«Τhey give birth to so many children, they can take our country, the liberals Israelis and the values of democracy and freedom are in danger».
Στην ιδρυτική πράξη του κράτους του Ισραήλ, ο Μπεν Γκουριόν προέβλεψε ότι οι υπερορθόδοξοι θα ζουν από κρατικές επιχορηγήσεις και θα εξαιρούνται από τον στρατό. Αλλά τότε ήταν μόλις 400, με ρίζες από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Σύμφωνα με έρευνα του Jerusalem Institute for Policy Research Currently, οι γεννήσεις στους υπερ-ορθοδόξους Εβραίους υπολογίζονται σε 6,6 παιδιά, στους ορθοδόξους σε 3,9 παιδιά και στους κοσμικούς Ισραηλινούς σε μόλις 2. Το 2015 το ποσοστό των Ισραηλινών που μεγάλωνε σε υπερ-ορθόδοξες οικογένειες ήταν 19%, ενώ το 2065 υπολογίζεται να φτάσει στο 49%. Σήμερα το 1/3 των μελών της Κνέσετ, όπως λέγεται η ισραηλινή Βουλή, είναι υπερ-ορθόδοξοι. Οι φίλοι μας φοβούνται, και είναι λογικό, ότι κάποια στιγμή θα τεθεί το ζήτημα της φύσης του κράτους του Ισραήλ.
Με τους Ισραηλινούς φίλους μας συζητάμε κι άλλα θέματα. «Το Τελ Αβίβ είναι φοβερή πόλη. Αλλά πώς μπορείτε να ζείτε με τον φόβο ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί;» ρωτάω τον Άμι. Η εικόνα των αγοριών και των κοριτσιών στους δρόμους και στα καφέ με τον βαρύ οπλισμό κάτω από casual ρούχα σε εκείνους λειτουργεί καθησυχαστικά. «Είναι στο dna μας οι διωγμοί και ο αγώνας για την επιβίωση, ο στρατός μάς προστατεύει» μου απαντάει με ήρεμη και σταθερή φωνή. Αυτό το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβει κανείς την ψυχολογία των Ισραηλινών πολιτών.
Πέφτω για ύπνο αναλογιζόμενη τις εύθραυστες ισορροπίες στο Ισραήλ και με τη σκέψη ότι ο κίνδυνος πλέον σαν να έχει μεταφερθεί εντός συνόρων – ή τουλάχιστον, σε αυτή τη συγκυρία, οι ίδιοι αξιολογούν τον εξωτερικό κίνδυνο, τους άραβες εξτρεμιστές, λιγότερο σημαντικό σε σχέση με τον εσωτερικό.
Το μετά: Η Χαμάς εισβάλλει στο Ισραήλ, το σοκ από τις ειδήσεις που φτάνουν από την πατρίδα
Το επόμενο πρωί η χθεσινή μας συζήτηση αποτελεί παρελθόν, ή τουλάχιστον μετατίθεται για το μέλλον.
Το κλίμα στην τραπεζαρία του πρωινού είναι ανήσυχο και βαρύ. Διαβάζουν στο κινητό, παρακολουθούν βίντεο, μιλούν στα τσατ με τους δικούς τους. Προσπαθούν να καταλάβουν τι έχει συμβεί, δεν μπορούν να πιστέψουν ότι η Χαμάς έχει εισβάλει από έδαφος, αέρα και θάλασσα, και έχει προωθηθεί στο εσωτερικό σπέρνοντας τρόμο στα χωριά και στα κιμπούτς στο νότιο Ισραήλ. Οι πληροφορίες που φτάνουν είναι σοκαριστικές, κάνουν λόγο για νεκρούς και ομήρους. Μπαίνουμε κι εμείς στο κινητό να διαβάσουμε τις ειδήσεις. Μόλις το προηγούμενο βράδυ προέτρεπα τη φιλόξενη οικοδέσποινα του ξενώνα, η οποία έχει ταξιδέψει πολλές φορές στο Ισραήλ, να δει το Fauda στο Νέτφλιξ, λέγοντάς της ότι είναι αριστουργηματική σειρά κι ότι σου δείχνει εικόνες από την ενδοχώρα του Ισραήλ, από τη Χάιφα, τη Δυτική όχθη και τη Γάζα, τα σύνορα, τις μυστικές ισραηλινές υπηρεσίες, τη Χαμάς, τη Χεσμπολάχ, ότι η αγωνία σε κάθε επεισόδιο χτυπάει κόκκινο… Λίγες ώρες μετά, το πιο εφιαλτικό σενάριο που θα μπορούσε ποτέ να γυριστεί, εκτυλισσόταν στην πραγματική ζωή.
Τις πρώτες ώρες είναι ανήσυχοι, αλλά ψύχραιμοι. Μου λένε ότι ο Νετανιάχου είχε απομακρύνει τον στρατό από τα σύνορα με τη Γάζα για να φρουρήσει τις γιορτές των υπερ-ορθόδοξων στη Δυτική όχθη, καθώς το Σάββατο ήταν η τελευταία μέρα της Σουκότ. Μου μιλάνε και για τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, έναν σκληροπυρηνικό υπερεθνικιστή έποικο στη Δυτική όχθη που ζει με την οικογένειά του σε ισραηλινό οικισμό κοντά στην παλαιστινιακή Χεβρώνα – «he is a dangerous man», απέναντι στον οποίο έχουν τρομερό θυμό και μετά την επίθεση είναι εξαφανισμένος. Ανάμεσα σε άλλα, έχει καταδικαστεί στο παρελθόν για υποκίνηση βίας κατά των Αράβων –που αποτελούν το 21% του πληθυσμού του Ισραήλ– και είναι τώρα ο πολιτικός προϊστάμενος των αστυνομικών δυνάμεων. Η εθνικιστική ακροδεξιά κυβέρνηση την ίδια στιγμή που τορπιλίζει κάθε δυνατότητα ειρηνευτικής προσέγγισης με τους Παλαιστίνιους, μοιάζει να έχει προκαλέσει αποδυνάμωση του στρατού, που είναι ο βασικός πυλώνας της ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ.
«Άφησαν το Ισραήλ απροστάτευτο. Ο Νετανιάχου θα πληρώσει για αυτό».
«Εδώ και κάποιο καιρό υπήρχε μια φημολογία ότι ίσως κάτι ετοιμάζεται. Δεν είναι δυνατόν η Χαμάς να σχεδίασε τέτοια επιχείρηση και να μην κατάλαβαν τίποτα. Τι έκαναν οι μυστικές υπηρεσίες; Πού ήταν ο στρατός; Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει ότι άφησαν αφύλακτα τα σύνορα με τη Γάζα. Άφησαν το Ισραήλ απροστάτευτο, βορά στους τρομοκράτες. Ο Νετανιάχου θα πληρώσει για αυτό».
Όσο περνά η μέρα δεν έχουν όρεξη για συζητήσεις, μιλούν όλη την ώρα με μηνύματα και βιντεοκλήσεις με τους δικούς τους. Η χώρα τους είναι σε γενικευμένο πόλεμο, μετά τις επιθέσεις και στο βορρά, στα σύνορα με τον Λίβανο, από τη Χεζμπολάχ. Νωρίς το πρωί της Κυριακής, έχοντας ετοιμάσει τα πράγματά τους για την πτήση για Ισραήλ, κάθονται αμίλητοι στο τραπέζι της βεράντας με την υπέροχη θέα στα νερά του βόρειου Ευβοϊκού. Το μυαλό τους είναι στην κόλαση που είναι τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Μία από τις γυναίκες κλαίει ενώ ετοιμάζει καφέ, μόλις έμαθε ότι σκοτώθηκε ένας πολύ στενός της φίλος. Κάποιες άλλες είναι βουρκωμένες. Οι άντρες σοβαροί.
Τι λένε σε κάποιον που το ζει αυτό; αναρωτιέμαι πηγαίνοντας να τους χαιρετήσω. Τους εύχομαι κουράγιο και δύναμη και τους λέω αυθόρμητα ότι η Ελλάδα είναι μαζί τους, ότι τους σκεφτόμαστε και τους συμπονούμε, εκείνους τους δημοκράτες κοσμικούς Ισραηλινούς που βάλλονται πλέον από παντού αλλά είναι δυνατοί και αγαπάνε την πατρίδα τους. «The war it will cost many lives, but we will overcome, that is the destiny of the Jewish people» λέει ο Άμι με μια συγκινητική αξιοπρέπεια.
O Amit και η Nir, όσο κρύβονταν από τους τρομοκράτες της Χαμάς που δολοφόνησαν εκατοντάδες νέους ανθρώπους που διασκέδαζαν στο φεστιβάλ, έβγαλαν αυτή τη φωτογραφία για να αφήσουν ένα αναμνηστικό αγάπης σε περίπτωση που πεθάνουν / Τη φωτογραφία βρήκαμε στο Τουίτερ
Από τη μια στιγμή στην άλλη ο αγώνας τους για τα δικαιώματα –που κινδυνεύουν– έχει μετατραπεί σε αγώνα για τη ζωή τους. Από τον καναπέ του σπιτιού μου πια, παρακολουθώ με φρίκη σε αναμετάδοση τα αιματοβαμμένους νέους και νέες που οι δολοφόνοι της Χαμάς άρπαξαν από το ετήσιο φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής Supernova στην έρημο του Negev, 6 χιλιόμετρα ανατολικά της Γάζας, όπου διασκέδαζαν με άγνοια κινδύνου. Τoυς βλέπω να χορεύουν στα βίντεο που ανεβάζουν στα σόσιαλ. Το τελευταίο στις 7.22 το πρωί. Και μετά να τρέχουν πανικόβλητοι από την επιδρομή των ενόπλων με τα μηχανάκια, να προσπαθούν να διαφύγουν με τα αυτοκίνητά τους που γάζωναν τα πολυβόλα των τρομοκρατών, να τους αρπάζουν και να τους σκοτώνουν, να τους σέρνουν και να τους φωτογραφίζουν ως τρόπαιο. Οι μαρτυρίες των επιζώντων περιγράφουν τον απόλυτο εφιάλτη.
Πολλοί από αυτούς είναι στη φωτογραφία με τις 260 σωρούς στο αντίσκηνο και είναι και οι φωτογραφίες με το κολάζ από τα πρόσωπα των κοριτσιών που ήταν στο πάρτι και αναζητούνται, κάποια από ξένες χώρες. Στο Τουίτερ υπάρχει ένα χάσταγκ #Bringbackourfamiliesόπου βλέπεις το βίντεο με το τρομοκρατημένο πρόσωπο της Νόα πάνω στη μηχανή, που φωνάζει απλώνοντας τα χέρια της προς έναν νεαρό άνδρα με δεμένα τα χέρια του πισθάγκωνα, και σε άλλο τoν πατέρα της να σπαράζει. Αλλού βλέπεις σκηνές από την επιδρομή στα χωριά, την ηλικιωμένη γυναίκα σαν χαμένη να την περιφέρουν στο τζιπ, «είναι η γιαγιά μου» γράφει σε τουίτ ένα κορίτσι, «σώστε την». Βλέπεις να μπαίνουν στα σπίτια, να αρπάζουν 12χρονα παιδιά και να τα τραβάνε έξω. Και τα βίντεο με τις οικογένειες που κρατούν ομήρους, βιασμένα κορίτσια να τα περιφέρουν νεκρά ή ζωντανά.
Δεν αντέχεις να τα βλέπεις, αλλά πρέπει να γνωρίζεις τις φρικαλεότητες των τρομοκρατών. Την ώρα που γράφω αυτό το κείμενο οι νεκροί είναι πάνω από 900, οι τραυματίες 2.700, κάποιοι πολύ σοβαρά, και οι όμηροι περισσότεροι από 100, ενώ αρχίζουν να αυξάνονται δραματικά και οι αριθμοί από την άλλη πλευρά, των Παλαιστινίων που κι αυτοί υφίστανται τις συνέπειες της επικράτησης της Χαμάς.
Δευτέρα βράδυ μιλάω ξανά με τη Ραχήλ, που είναι ακόμα στο ξενοδοχείο. Κάποιοι από το γκρουπ έφυγαν, κάποιοι ψάχνουν για πτήσεις και κάποιοι έφεραν τα παιδιά τους στην Ελλάδα για να είναι ασφαλείς. Της μεταφέρουν τρομερές ιστορίες από το Ισραήλ για ανθρώπους που δολοφονήθηκαν ή που τους πήγαν στα σύνορα και εξαφανίστηκαν, άνθρωποι που πιάστηκαν στην κυριολεξία στον ύπνο είδαν τον απόλυτο τρόμο με τα μάτια τους.
«The stories of women and children crying for help are heart breaking»
Η τελευταία οδηγία είναι να μείνουν για 72 ώρες κλεισμένοι στα καταφύγια –σχεδόν όλα τα σπίτια έχουν καταφύγια. Το πλήγμα είναι τόσο μεγάλο που οι ίδιοι λένε πως, αναλογικά, είναι χειρότερο από αυτό στους Δίδυμους Πύργους. Κλείνουν τις τηλεοράσεις γιατί δεν χρειάζεται να βλέπουν τον τρόμο, τον ακούνε και τον αισθάνονται. Μου λέει ακόμα ότι οι φίλοι της τη ρωτάνε τι λένε οι Έλληνες, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έχουν δεσμούς με την Ελλάδα. Φοβούνται ότι μετά από δύο εβδομάδες, όταν ο ισραηλινός στρατός θα έχει εισβάλει στη Γάζα και ενδεχομένως θα την έχει ισοπεδώσει, οι Έλληνες θα ξεχάσουν πώς ξεκίνησε όλο αυτό, ότι δηλαδή μπήκαν στη χώρα τους και τους έσφαξαν, και θα μιλούν υπέρ των αδυνάτων.
Τους ανθρώπους σαν τη Ρέιτσελ τους στενοχωρεί το ότι θα πεθάνουν αθώοι Παλαιστίνιοι, αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος, λέει, για να είναι ασφαλείς από τη Χαμάς. Προσθέτει ότι τα τελευταία δύο χρόνια, πολλοί Ισραηλινοί δημοκράτες όπως η ίδια και οι φίλοι της βοηθούσαν συγκεκριμένες οικογένειες στη λωρίδα της Γάζας, και ότι κάθε μέρα αρκετοί Παλαιστίνιοι περνούσαν τα σύνορα για να εργαστούν και επέστρεφαν το απόγευμα. Υπήρχε η πεποίθηση ότι επειδή τους έδιναν νερό, ρεύμα, δουλειές, χρήματα, αυτό θα βοηθούσε στο να μείνουν τα πράγματα ήρεμα. Όσο μιλάμε πέφτουν ρουκέτες στο κέντρο του Ισραήλ, στο Τελ Αβίβ, στην Ιερουσαλήμ και φτάνουν ειδήσεις για εκατόμβες νεκρών, όπως οι 100 σοροί που ανασύρθηκαν από το κιμπούτς Beeri στο νότιο Ισραήλ, μία από τις δύο περιοχές που ήταν σε κατάσταση πολιορκίας και τέθηκε υπό ομηρεία πλήθος κόσμου.
Η Ρέιτσελ ελπίζει ότι όταν τελειώσει όλο αυτό τα πράγματα στη χώρα της θα αλλάξουν. Κάποιοι λένε ότι από αύριο τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Ο χρόνος έχει σταματήσει από το αίμα των αθώων, και από τις δύο πλευρές. Όλοι εμείς, στο μεταξύ, παρακολουθούμε με σφιγμένο το στομάχι.
16°
