Εμανουέλ Μακρόν: Τελικά, τι ακριβώς θέλει ο Γάλλος πρόεδρος;

Από την αρχή της πολιτικής του σταδιοδρομίας, ο Εμανουέλ Μακρόν απέδειξε πως είχε ξεχωριστά χαρακτηριστικά σε σχέση με τους προκατόχους του. Ποτέ κανένας Γάλλος πρόεδρος δεν είχε «χάρισμα» σαν εκείνο που καθόρισε την πολιτική καριέρα επικεφαλής κρατών από τον αγγλοσαξονικό κόσμο, όπως ήταν ο Τζον Κένεντι, ο Ρόναλντ Ρίγκαν, ο Τόνι Μπλερ, ή ακόμα και –δυστοπικά, ίσως– ο Μπόρτις Τζόνσον. Μπορεί ο Σαρλ ντε Γκολ να είχε μια καθηλωτική προσωπικότητα, μπορεί ο Φρανσουά Μιτεράν να αποδείχτηκε οξυδερκέστατος πολιτικά, όμως χαρισματικούς δεν μπορεί κανείς να τους πει, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που μπορεί κανείς να περιγράψει τον Μακρόν.

Από την αρχή, ο –πρώην σοσιαλδημοκράτης– Μακρόν συστήθηκε ως Ευρωπαίος, φιλοδυτικός και μεταρρυθμιστής, έχοντας ένα σαφές όραμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Μπορεί κανείς να καταλογίσει αμέτρητα διαχειριστικά λάθη στη διακυβέρνησή του, αλλά και κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει πως έχει μετακινηθεί ιδεολογικά, ή πως δεν παραμένει συνεπής στις ιδέες του. Η μόνη ουσιαστική μετατόπιση του Μακρόν αφορά την εγκατάλειψη της προσπάθειάς του να συνεννοηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, όπως έκανε στην αρχή του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και τη σταδιακή υποστήριξη μιας μεγέθυνσης της ΕΕ, αλλάζοντας την –παραδοσιακή– στάση που κρατάει το Παρίσι στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η προσαρμοστικότητα του Μακρόν είναι και εκείνη που πρέπει –επιτέλους– να δείξουν και οι Βρυξέλλες, σε ευρύτερο βαθμό.

Εμάνουελ Μακρόν: Κρατώντας το τιμόνι της Ευρώπης και ο λάθος υπολογισμός απέναντι στη Μόσχα

Ο Εμάνουελ Μακρόν ανέλαβε τη γαλλική προεδρία σε μια αρκετά παράξενη συγκυρία. Με την Άνγκελα Μέρκελ να πλησιάζει στο τέλος της θητείας της, το Brexit να ταλαιπωρεί την ΕΕ, την ίδια την Ένωση να εξέρχεται σταδιακά από μια μακρόχρονη –και σχεδόν υπαρξιακή– κρίση και τον Ντόναλντ Τραμπ να διαταράσσει μονομερώς τις διατλαντικές ισορροπίες που θεωρούνταν δεδομένες από το 1945 και μετά, ο Μακρόν βρέθηκε μπροστά σε δυσανάλογα μεγάλες ευθύνες για το αξίωμά του. Σε έναν βαθμό, ο ίδιος ευθύνεται που έθεσε τον πήχη τόσο ψηλά, καθώς ήδη από την πρώτη του προεκλογική εκστρατεία, ο Μακρόν δήλωνε πως δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πέρα από την ισχυροποίηση της ΕΕ, με κάθε πιθανό τρόπο· ενδεικτικά, η επινίκια ομιλία του Μακρόν πίσω στο 2017 ξεκίνησε υπό τη μουσική της Ωδής στη Χαρά, του ανεπίσημου δηλαδή ύμνου της ΕΕ. Με άλλα λόγια, ο Μακρόν ανέλαβε οικειοθελώς το τιμόνι της ΕΕ, αξιοποιώντας το ειδικό βάρος που διατηρεί η Γαλλία εντός της Ένωσης, ειδικά δε μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και τις αναταράξεις που –αναπόφευκτα– είχαν ήδη ξεκινήσει να δημιουργούνται στη Γερμανία με φόντο την αποχώρηση της Μέρκελ από την Καγκελαρία. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως ο Μακρόν ανέλαβε σχεδόν προσωπικά την «εκπαίδευση» του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί η ΕΕ, όντας παράλληλα ο μόνος Ευρωπαίος ηγέτης ο οποίος εμφανίστηκε πρόθυμος να παραμερίσει πολιτικές και –κυρίως– ιδιοσυγκρασιακές διαφορές για το κοινό καλό της σύσφιξης των διατλαντικών σχέσεων.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας, η εξωτερική πολιτική του Μακρόν ήταν πετυχημένη. Ωστόσο, ο Γάλλος πρόεδρος δεν υπολόγισε σωστά τις καταστάσεις στο ξέσπασμα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, υιοθετώντας μια πολύ προσεκτικότερη στάση έναντι της Μόσχας, από εκείνη που εκ του αποτελέσματος θα έπρεπε να επιλέξει. Συγκεκριμένα, ο Μακρόν επένδυσε τις εβδομάδες του πολέμου προσπαθώντας να αναλάβει –ξανά, οικειοθελώς– τον ρόλο του διαμεσολαβητή τόσο ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο, όσο και ανάμεσα στη Μόσχα και την υπόλοιπη Δύση. Όμως, η συγκεκριμένη προσέγγιση απέτυχε παταγωδώς, καθώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν ουσιαστικά κέρδισε χρόνο παριστάνοντας πως συνομιλούσε με τον Μακρόν, ενώ το διεθνές πολιτικό κεφάλαιο του Γάλλου προέδρου αναλώθηκε στις άσκοπες διπλωματικές παλινδρομήσεις μεταξύ Μόσχας, Κιέβου, Βρυξελλών και Ουάσιγκτον, τη στιγμή που οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυαν τον όλεθρο στην Ανατολική Ουκρανία. Στην ουσία, αντί να επιλέξει τη δίχως όρους στήριξη στην Ουκρανία –άρα και την παροχή εξοπλισμού στο Κίεβο– όπως έκανε ο τότε Βρετανός ΠΘ, Μπόρις Τζόνσον, ο Μακρόν έβαλε τον εαυτό του –αλλά και τη γαλλική κυβέρνηση– σε μια παρατεταμένη φάση διπλωματικής εσωστρέφειας, επιτρέποντας στους επικριτές του να κατακρίνουν την πολιτική του διαίσθηση σε μια πρωτοφανή συγκυρία κρίσεως, άρα κατά συνέπεια και τη δυνατότητά του να επηρεάσει εκείνος το μέλλον της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.

Η αλλαγή στάσης του Εμάνουελ Μακρόν απέναντι στη Μόσχα και το μέλλον της ΕΕ

Παρά την αρχική του αποτυχία να απαντήσει στη ρωσική πρόκληση, ο Γάλλος πρόεδρος διαβάζει πλέον σωστά το γεωπολιτικό παιχνίδι. Αρχικά, η ρητορική του Μακρόν έχει αλλάξει πλήρως σε ό,τι αφορά τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο· ο Μακρόν πλέον κάνει λόγο για υποστήριξη της Ουκρανίας μέχρι τη «νίκη», ενώ έχει δηλώσει πως δεν υπάρχει περίπτωση να κυματίσει η ρωσική σημαία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού το 2024. Σε ουσιαστικότερο επίπεδο ωστόσο, ο Μακρόν φαίνεται πλέον πως υποστηρίζει τη διεύρυνση της ΕΕ προς την Ανατολική Ευρώπη –την οποία στο παρελθόν είχε απαρνηθεί εμμέσως πλην σαφώς– παίρνοντας αποστάσεις από την παραδοσιακή γαλλική επιφυλακτικότητα σε ό,τι αφορά αυτό το ενδεχόμενο. Συγκεκριμένα, ο Μακρόν πρόσφατα δήλωσε πως υποστηρίζει τη δημιουργία μιας Ευρώπης «πολλών ταχυτήτων» στην οποία θα μπορούν ουσιαστικά να συμμετέχουν κράτη τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο του ρωσικού επεκτατισμού, τόσο σε γεωγραφικό όσο και σε διπλωματικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Φωτογραφίζοντας την Ουκρανία, τη Μολδαβία, αλλά και άλλες τρίτες χώρες –όπως η Σερβία–, ο Μακρόν θεωρεί πως η ΕΕ μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στη δημιουργία ενός γκρουπ κρατών με το οποίο οι Βρυξέλλες μπορούν να συνάψουν σταδιακά στενούς δεσμούς, έτσι ώστε να διευκολύνουν την πιθανή μελλοντική τους ένταξη στην ΕΕ, αλλά και να απομακρύνουν τη Μόσχα από την Ανατολική Ευρώπη, απομονώνοντάς την ακόμα περισσότερο.

Η θέσπιση ενός τέτοιου γκρουπ θα ήταν όντως ένα εξαιρετικό ενδεχόμενο για την ΕΕ, καθώς τα συγκεκριμένα κράτη βρίσκονται ακόμα πολύ μακριά από το να ικανοποιήσουν τα τυπικά κριτήρια ένταξης στην ΕΕ· όμως, όσο παραμένουν έξω από αυτήν, τόσο θα παραμένουν και ευάλωτα στην επιρροή της Μόσχας. Ο Μακρόν πλέον διαβάζει σωστά τις συγκυρίες. Η εξέλιξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου αποδεικνύει πως δεν μπορεί να υπάρξει κανένα επίπεδο ουσιαστικής συνεννόησης με τη Μόσχα, καθώς και πως η ΕΕ αποτελεί τη μόνη δύναμη που μπορεί να προστατέψει ουσιαστικά τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης από τον ρωσικό επεκτατισμό. Μπορεί σήμερα η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν να τάσσεται έμπρακτα υπέρ της σύσφιξης των διατλαντικών σχέσεων, ωστόσο είναι μάλλον δεδομένο πως ένας ρεπουμπλικανός πρόεδρος –ειδικά αν αυτός θα είναι ο Ντόναλντ Τραμπ– δεν θα επενδύσει στον ίδιο βαθμό στην προστασία ούτε της Ουκρανίας, ούτε οποιασδήποτε άλλης χώρας που κινδυνεύει από τις ορέξεις του Πούτιν. Έχοντας ζήσει τον Τραμπ από πρώτο χέρι, ο Μακρόν πλέον τάσσεται ανοιχτά υπέρ ριζοσπαστικών θέσεων για τα δεδομένα της ΕΕ, όπως είναι η θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατού, μιας κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, αλλά και υπέρ της ανάπτυξης γαλλικών πυρηνικών όπλων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής.

Εμάνουελ Μακρόν: Η ατελείωτη μοναξιά του Élysée

Η στροφή του Μακρόν σε ό,τι αφορά την προσέγγισή του απέναντι στη Μόσχα αναδεικνύει το χάρισμά του, αλλά και την ατελείωτη φιλοδοξία του. Μπορεί σαν προσωπικότητα να μην έχει το ίδιο βάρος με εκείνη του Ντε Γκωλ ή ίση πολιτική οξυδέρκεια με τον Μιτεράν, όμως έχει και από τις δύο τόση όση χρειάζεται για να συμπληρώσει τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά, τη στιγμή που η ΕΕ χρειάζεται το ευρωπαϊκό του όραμα ώστε να ανταγωνιστεί τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη σε κάθε επίπεδο, αλλά και να βοηθήσει τους ευρωπαίους πολίτες να νιώσουν ασφαλείς. Οι επικριτές του Μακρόν, τον χαρακτηρίζουν συχνά ως υπερφίαλο οπορτουνιστή, βλέποντας τον ως έναν εκπρόσωπο της μέτα-ιδεολογικής Ευρώπης την οποία θέλει να παραδώσει στο έλεος της ελεύθερης αγοράς. Στην πραγματικότητα, ο Μακρόν εκπροσωπεί ένα φιλόδοξο κράμα φιλοευρωπαϊσμού, το οποίο δεν αρκείται στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών, αλλά σε μια πραγματική ευρωπαϊκή ενοποίηση, η οποία συμπεριλαμβάνει τομείς τους οποίους οι Βρυξέλλες δεν βρήκαν ποτέ το θάρρος να αγγίξουν. Και όλα αυτά, τη στιγμή που τόσο η γαλλική ακροδεξιά, όσο και η γαλλική αριστερά –μέσω των RN και NUPES αντίστοιχα– εξακολουθούν να μη βλέπουν στη Ρωσία όλα όσα απειλούν τις αξίες που πρεσβεύει η ΕΕ, αλλά και να προηγούνται στις δημοσκοπήσεις έναντι του LREM. Ο Μακρόν έχει κάνει πολλά λάθη, ωστόσο δείχνει να μαθαίνει από αυτά· το κατά πόσο η προσήλωση του στις ιδέες του ενισχύεται από ένα φίλτρο ιδιοτέλειας και ματαιοδοξίας είναι άσχετο. Η ΕΕ θα έχει μέλλον μόνο αν ακολουθήσει τις ιδέες του και προχωρήσει στην –σύνθετη– ενοποίηση την οποία εκείνος, πάνω απ’ όλους, υποστηρίζει.