«Πίσω από τις θημωνιές» και η σημειολογία του στην Αυστραλία

Γράφει ο Στηβ Μπακάλης*

Το 1992 το Συμβούλιο Αντίποδες, και δη το Πολιτιστικό Σκέλος της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης (ΕΚΜ), αποφάσισε να προχωρήσει στο εναρκτήριο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, μαζί με την Ελληνική Κοινότητα του Σύδνεϋ (ΕΚΣ). Είκοσι χρόνια μετέπειτα το Sydney Morning Herald (SMH) τόνισε τη σημασία του για την πολυπολιτισμική Αυστραλία σε ένα άρθρο με τίτλο «Οι ελληνικές ταινίες λάμπουν μέσα στο σκότος» τον Νοέμβριο του 2013 για να τιμήσει την 20ή επέτειο και να αποτίσει φόρο τιμής σε μια ομάδα ελληνοαυστραλών εθελοντών πολιτιστικών επιχειρηματιών της διασποράς. Συγκεκριμένα, «η Ελένη Μπερτές, που ζει και εργάζεται στην Αθήνα τώρα ως παραγωγός ταινιών, συνέλαβε και βοήθησε να ξεκινήσει το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου το 1993, μαζί με τον Κώστα Μάρκο και τον Κώστα Καραμάρκο», σύμφωνα με το δημοσίευμα του SMH. Η δική μου ανάμνηση σε συναντήσεις με αυτά τα «παιδιά» κατά καιρούς ήταν η επιθυμία τους να εμπλουτίσουν την Αυστραλία με την έννοια της ελληνικότητας ως μέρος του οράματος του ΕΚΜ. 

Έτσι το 1993, η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε την ιστορική της διαδρομή όταν το Κρατικό Κέντρο Κινηματογράφου φιλοξένησε το εναρκτήριο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Προσέλκυσε πάνω από δύο χιλιάδες άτομα, θέτοντας έτσι τα θεμέλια για μελλοντική ανάπτυξη. Μετά από οκτώ συνεχή χρόνια στο Κρατικό Κέντρο Κινηματογράφου, οι διοργανωτές του Φεστιβάλ προσεγγίστηκαν από τους κινηματογράφους Palace, οι οποίοι πρότειναν να μετακομίσουν σε έναν πιο περίοπτο χώρο. Ως αποτέλεσμα, το 9ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου εξασφάλισε μια νέα τοποθεσία, το Palace Cinema Como, και στη συνέχεια ένα ευρύτερο κοινό. Η συνεργασία με το Palace ήταν μια αδιαμφισβήτητη  επιτυχία, με ετήσιες αυξήσεις 20% στην συμμετοχή του κοινού. Ως αποτέλεσμα, η ποιότητα των  ελληνικών ταινιών έχει αποκτήσει ένα προφίλ που δεν θα είχε ευοδωθεί στην πολυπολιτισμική Αυστραλία.

Φτάνουμε στο 2023, όταν η 30ή επέτειος της αποτελεί απόδειξη του μεγέθους και της επιτυχίας της πρωτοβουλίας του 1993. Υπήρξε μια διακοπή για δύο χρόνια (λόγω covid) και φέτος τον Οκτώβριο συμπληρώνονται τριάντα χρόνια ζωής και το 28ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου που συμπίπτει με την τρέχουσα Αναθεώρηση του Πολυπολιτισμικού Πλαισίου της Αυστραλιανής Κυβέρνησης . Η ανασκόπηση εξετάζει τρόπους ώστε η κυβέρνηση και η κοινότητα να συνεργαστούν για να υποστηρίξουν μια συνεκτική πολυπολιτισμική κοινωνία ως πυλώνα ευημερίας. Η ποικιλόμορφη συνεισφορά των Ελληνοαυστραλών πρέπει να σημειωθεί εδώ στο πέρασμα των χρόνων, και η σημασία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Επιστροφή στο 28ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου τώρα με την συμμετοχή και της καταξιωμένης ταινίας της Ασημίνας Προέδρου «Πίσω από τις Θημωνιές» (2022). Επικεντρώνεται γύρω από την ιστορία μιας θεοσεβούμενης γυναίκας που λέει ψέματα στις αρχές για τους υπεύθυνους για το θάνατο ενός συγχωριανού της προκειμένου να προστατεύσει τον σύζυγό της που πραγματοποίησε τη δολοφονία, και την κόρη της που είχε σχέση με το θύμα. Ως αποτέλεσμα αυτών των ψεμάτων, μπαίνει στη φυλακή ένας αθώος Αλβανός συγχωριανός τους, ο οποίος μέχρι εκείνη τη στιγμή ζούσε αρμονικά στο χωριό με τους ντόπιους. Στην πραγματικότητα ήταν ντόπιος ο ίδιος, με τον ίδιο τρόπο που είμαστε ντόπιοι και εμείς ως μετανάστες στην Αυστραλία, και η ταινία απλώς τονίζει το θέμα των αντιληπτών χασμάτων μεταξύ καταγωγής, ενσωμάτωσης και αποτυχίας αποδοχής των «άλλων» ως ντόπιων.

Το συγκινητικό μήνυμα αυτής της ταινίας φαίνεται να έχει προσπεράσει την ΕΚΜ αν κρίνουμε από την δημιουργία διχασμού και θυμού μεταξύ των μελών της. Πιο συγκεκριμένα η παράλειψη του γεγονότος στην καμπάνια προβολής του φεστιβάλ στη Μελβούρνη (σε αντίθεση με το Σύδνεϋ) ότι αυτό είναι και το 28ο φεστιβάλ μπορεί να φαίνεται ασήμαντη, όμως έχει ερμηνευτεί ως προσπάθεια να ξαναγραφτεί η ιστορία από τους/τις πρωτεργάτες εδραίωσης του φεστιβάλ. Ως Ελληνοαυστραλοί είναι επιτακτική ανάγκη να σεβόμαστε και να αναγνωρίζουμε τα αληθινά γεγονότα της ιστορίας της διασποράς μας (σε όλες τις πτυχές), έτσι ώστε οι επόμενες ελληνο-αυστραλιανές γενιές να αντλούν έμπνευση για να τα πάνε ακόμα καλύτερα. Πρέπει όλοι πάντα να αναγνωρίζουμε και να χρησιμοποιούμε τις προηγούμενες συνεισφορές ως δομικό στοιχείο εάν θέλουμε να ξεχωρίσουμε για τις πράξεις μας με αξιόπιστο τρόπο. Γιατί όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης  «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον».  Κάθε γενιά έχει υποχρέωση να σεβαστεί το ιστορικό της παρελθόν και η σημειολογία της προαναφερθείσας παράλειψης επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες, δεν αρμόζει στο ίδιο το μήνυμα της ταινίας, και η μη διόρθωσή της αξίζει μιας εξήγησης στα πλαίσια διαβούλευσης.

Αυτή η 30ή επέτειος είναι επίκαιρη για να αναγνωρίσουμε επίσημα την ιστορία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου ως γέφυρα επικοινωνίας με την Ελλάδα, την ιστορική συμβολή της Ελένης Μπερτέ και των συνεργατών της, και να αποδώσουμε τα δέοντα εύσημα.

* Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.