Σαν σήμερα, 30 Αυγούστου, το ναυάγιο του HMS Pandora και η «εκδίκηση» των ανταρτών του Bounty - Η δημιουργία του πλοίου, το μεγάλο ταξίδι και οι στασιαστές
Το HMS Pandora ήταν ένα ταχυδρομικό πλοίο έκτης κατηγορίας Porcupine κλάσης 24 πυροβόλων του Βασιλικού Ναυτικού που καθελκύστηκε τον Μάιο του 1779. Το πλοίο είναι περισσότερο γνωστό για τον ρόλο του στο κυνήγι των στασιαστών του Bounty το 1790, το οποίο παραμένει μια από τις πιο γνωστές ιστορίες στην ιστορία της ναυτιλίας. Το Pandora πέτυχε εν μέρει τη σύλληψη δεκατεσσάρων από τους στασιαστές, αλλά ναυάγησε στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο κατά το ταξίδι της επιστροφής το 1791. Το HMS Pandora θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα ναυάγια στο νότιο ημισφαίριο.
Η πρώτη υπηρεσία του πλοίου ήταν στη Μάγχη κατά τη διάρκεια της απειλούμενης εισβολής του 1779 από τους συνδυασμένους στόλους της Γαλλίας και της Ισπανίας. Μετά από πολλές συμμετοχές σε ταξίδια το Pandora διατάχθηκε να επανέλθει σε υπηρεσία στις 30 Ιουνίου 1790, όταν ο πόλεμος μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Ισπανίας φαινόταν πιθανός λόγω της Κρίσης της Νόοτκα. Ωστόσο, στις αρχές Αυγούστου του 1790, πέντε μήνες αφότου έμαθε για την ανταρσία στο HMS Bounty, ο Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, Τζον Πιτ, 2ος Κόμης του Chatham, αποφάσισε να στείλει το πλοίο για να ανακτήσει το Bounty, να συλλάβει τους στασιαστές και να τους επιστρέψει στην Αγγλία για δίκη.
Το πλοίο απέπλευσε από το Σόλεντ στις 7 Νοεμβρίου 1790, με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Έντουαρντ Έντουαρντς και πλήρωμα 134 ανδρών. Με το πλήρωμά του ήταν και ο Τόμας Χέιγουορντ, ο οποίος βρισκόταν στο Bounty την εποχή της ανταρσίας και είχε καταφέρει να ξεφύγει μαζί με ακόμα έναν άνδρα, τον Μπλάι. Στην Aϊτή τους βοήθησε επίσης ο Τζον Μπράουν, ο οποίος είχε αφεθεί στο νησί από ένα βρετανικό εμπορικό πλοίο, το Mercury.
Χωρίς να το γνωρίζει ο Έντουαρντς, δώδεκα από τους στασιαστές, μαζί με τέσσερα μέλη του πληρώματος που είχαν παραμείνει πιστοί στον Γουίλιαμ Μπλάι, είχαν ήδη επιλέξει να μείνουν στην Αϊτή, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να ιδρύσουν μια αποικία υπό την ηγεσία του Φλέτσερ Κρίστιαν στο Τουμπουάι. Οι άνδρες ζούσαν στην Αϊτή ενώ πολλοί είχαν αποκτήσει παιδιά με ντόπιες γυναίκες. Η ομάδα των στασιαστών του Φλέτσερ Κρίστιαν και οι Πολυνήσιοι οπαδοί τους είχαν αποπλεύσει και τελικά εγκατέστησαν τον οικισμό τους στο αχαρτογράφητο τότε νησί Πίτκαιρν.
Μέχρι την άφιξη του Pandora, δεκατέσσερις από τους πρώην άνδρες του Bounty παρέμεναν στην Aϊτή, ενώ ο Τσαρλς Τσόρτσιλ είχε δολοφονηθεί σε καυγά με τον Μάθιου Τόμσον, ο οποίος με τη σειρά του σκοτώθηκε από τους Πολυνήσιους, οι οποίοι θεωρούσαν τον Τσόρτσιλ βασιλιά τους.
Το Pandora έφτασε στην Αϊτή στις 23 Μαρτίου 1791 μέσω του Ακρωτηρίου Χορν.
Τρεις άνδρες βγήκαν και παραδόθηκαν στον Έντουαρντς λίγο μετά την άφιξη του πλοίου. Αυτοί ήταν ο Τζόζεφ Κόλμαν, οπλουργός του Bounty και οι σημαιοφόροι Πίτερ Χέιγουντ και Τζορτζ Στιούαρτ. Ο Έντουαρντς έστειλε στη συνέχεια ομάδες έρευνας για να μαζέψουν τους υπόλοιπους. Ο ναύτης Ρίτσαρντ Σκίνερ συνελήφθη την επομένη της άφιξης του Pandora. Έχοντας πλέον αντιληφθεί την παρουσία του Έντουαρντς, οι υπόλοιποι άνδρες του Bounty κατέφυγαν στα βουνά, ενώ οι Τζέιμς Μόρισον, Τσαρλς Νόρμαν και Τόμας Έλισον προσπάθησαν να φτάσουν στο πλοίο για να παραδοθούν με τη βάρκα διαφυγής που είχαν κατασκευάσει.
Τελικά όλοι συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο Pandora στις 29 Μαρτίου. Ένας όγδοος άνδρας, ο μισότυφλος Μάικλ Μπερν, ο οποίος ήταν βιολιστής στο πλοίο Bounty, είχε επίσης επιβιβαστεί στο πλοίο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Δεν καταγράφηκε αν είχε συλληφθεί ή αν είχε παραδοθεί. Ο Έντουαρντς διεξήγαγε περαιτέρω έρευνες κατά τη διάρκεια της επόμενης μιάμισης εβδομάδας και εν τέλει επιβιβάστηκαν στο Pandora δύο ακόμη άνδρες, ο Χένρι Χίλμπραντ και ο Τόμας ΜακΊντος.
Οι υπόλοιποι τέσσερις άνδρες, ο Τόμας Μπέρκετ, ο Τζον Μίλγουορντ, ο Τζον Σάμνερ και ο Γουίλιαμ Μάσπρατ, μεταφέρθηκαν την επόμενη ημέρα. Οι δεκατέσσερις αυτοί άνδρες κλείστηκαν σε ένα αυτοσχέδιο κελί, διαστάσεων έντεκα επί δεκαοκτώ πόδια (3,4 επί 5,5 μ.), στο κατάστρωμα του Pandora, το οποίο ονόμασαν "Κουτί της Πανδώρας".
Στις 8 Μαΐου 1791, το Pandora αναχώρησε από την Αϊτή και στη συνέχεια πέρασε τρεις μήνες επισκεπτόμενη νησιά του νοτιοδυτικού Ειρηνικού αναζητώντας το Bounty και τους υπόλοιπους στασιαστές, χωρίς να βρει κανένα ίχνος του σκάφους. Κατά τη διάρκεια αυτού του μέρους του ταξιδιού εξαφανίστηκαν τα δεκατέσσερα μέλη του πληρώματος χρησιμοποιώντας δύο από τις βάρκες του πλοίου. Εννέα από αυτούς βρίσκονταν στο Matavy, μια σκούνα που είχε κατασκευαστεί από μέλη του πληρώματος του Bounty και ονομαζόταν από αυτούς Resolution. Κατά τύχη, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς τη Μπατάβια, αυτοί οι εννέα έγιναν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που ήρθαν σε επαφή με τους κατοίκους των Φίτζι.
Εν τω μεταξύ το Pandora μετέβη στο Τοκελάου, τη Σαμόα, την Τόνγκα και τη Ροτούμα. Πέρασε επίσης από το νησί Βανικόρο, το οποίο ο Έντουαρντς ονόμασε Νησί του Πιτ- αλλά δεν σταμάτησαν για να εξερευνήσουν το νησί και να διερευνήσουν εμφανή σημάδια κατοίκησης.Αν το είχαν κάνει αυτό, πολύ πιθανόν να είχαν ανακαλύψει πρώιμα στοιχεία για την τύχη της αποστολής του Γάλλου εξερευνητή του Ειρηνικού La Perouse, η οποία είχε εξαφανιστεί το 1788. Από μεταγενέστερες αναφορές σχετικά με την τύχη τους είναι προφανές ότι ένας σημαντικός αριθμός του πληρώματος επέζησε από τον κυκλώνα που κατέστρεψε τα πλοία τους Astrolabe και Boussole στον κρημνώδη ύφαλο του Vanikoro.
Το ναυάγιο
Κατευθυνόμενο δυτικά, με προορισμό τον Πορθμό Τόρες, το πλοίο προσάραξε στις 29 Αυγούστου 1791 στον εξωτερικό Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο (Great Barrier Reef). Ακολούθως, βυθίστηκε το επόμενο πρωί, στοιχίζοντας τη ζωή σε 35 άνδρες - 31 μέλη του πληρώματος και 4 από τους στασιαστές. Οι τέσσερις αιχμάλωτοι που χάθηκαν ήταν ο Τζορτζ Στιούαρτ, ο Τζον Σάμνερ, ο Ρίτσαρντ Σκίνερ και ο Χένρι Χίλμπραντ (σύμφωνα με μια ιστορία πνίγηκαν επειδή τα χέρια τους ήταν ακόμη δεμένα με χειροπέδες- τα χέρια του Τζέιμς Μόρισον ήταν επίσης δεμένα με χειροπέδες, αλλά επέζησε).
Τα υπόλοιπα μέλη του πλοίου (89 μέλη του πληρώματος και 10 αιχμάλωτοι, 7 από τους οποίους απελευθερώθηκαν από το κελί τους καθώς το πλοίο βυθιζόταν) συγκεντρώθηκαν σε ένα μικρό άδενδρο αμμώδες νησάκι. Μετά από δύο διανυκτερεύσεις στο νησί απέπλευσαν για το Τιμόρ με τέσσερις βάρκες, κάνοντας μια στάση στο Muralag (Prince of Wales Island) στο στενό Torres Strait αναζητώντας γλυκό νερό. Έφθασαν στο Κουπάνγκ στις 16 Σεπτεμβρίου 1791 μετά από ένα επίπονο ταξίδι μέσω της θάλασσας Αραφούρα. Δεκαέξι ακόμη πέθαναν αφού επέζησαν του ναυαγίου, πολλοί από τους οποίους αρρώστησαν κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στη Μπατάβια. Τελικά μόνο 78 από τους 134 άνδρες που επέβαιναν στο πλοίο κατά την αναχώρηση επέστρεψαν στην πατρίδα.
Ο πλοίαρχος Έντουαρντς και οι αξιωματικοί του απαλλάχθηκαν για την απώλεια του Pandora μετά από στρατοδικείο. Οι αποικιακές αρχές της Νέας Νότιας Ουαλίας δεν επιχείρησαν να περισυλλέξουν υλικό από το ναυάγιο. Οι δέκα επιζώντες αιχμάλωτοι δικάστηκαν επίσης- τα διάφορα στρατοδικεία που συνεδρίασαν αθώωσαν τέσσερις από αυτούς για ανταρσία και καταδίκασαν έξι, εκ των οποίων οι τρεις εκτελέστηκαν στις 29 Οκτωβρίου 1792 στο πολεμικό πλοίο Brunswick στο Πόρτσμουθ. Ο Πίτερ Χέιγουντ και ο Τζέιμς Μόρισον έλαβαν βασιλική χάρη, ενώ ο Γουίλιαμ Μάσπρατ αθωώθηκε λόγω νομικής λεπτομέρειας.
Οι απόγονοι των εννέα στασιαστών που δεν ανακαλύφθηκαν από το Pandora ζουν ακόμη στο νησί Πίτκαιρν, το καταφύγιο που ίδρυσε ο Φλέτσερ Κρίστιαν τον Ιανουάριο του 1790. Εκεί είχαν κάψει το Bounty λίγες εβδομάδες μετά την άφιξή του. Η κρυψώνα τους δεν ανακαλύφθηκε μέχρι το 1808, όταν άλλο πλοίο έτυχε να βρεθεί στο μικρό αχαρτογράφητο νησί. Μέχρι τότε, όλοι οι στασιαστές -εκτός από τον Τζον Άνταμς (γνωστός και ως Αλεξάντερ Σμιθ)- ήταν νεκροί, οι περισσότεροι είχαν πεθάνει κάτω από βίαιες συνθήκες.
Τι συνέβη σαν σήμερα, 30 Αυγούστου
1826: Ο ελληνικός στόλος, υπό τον Ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη, προξενεί σοβαρές ζημιές και απωθεί τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στον κόλπο της Σμύρνης.
1832: Υπογράφεται το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο ορίζονται τα ελληνοτουρκικά σύνορα στη γραμμή Αμβρακικού - Παγασητικού κόλπου και απορρίπτονται τα αιτήματα των Κρητικών και των κατοίκων της Σάμου για ένωση με την Ελλάδα.
1918: Ο σοβιετικός ηγέτης Βλαντιμίρ Λένιν πυροβολείται και τραυματίζεται κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε εργοστάσιο της Μόσχας. Στη δολοφονική απόπειρα πρωτοστατούν οι αδελφές Φάνια και Ντόρα Καπλάν, αμφότερες μέλη του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος.
1922: Διεξάγεται η τελευταία μάχη της Μικρασιατικής Εκστρατείας στο Ντουμπλουπινάρ, κοντά στο Αφιόν Καραχισάρ, με ήττα των ελληνικών δυνάμεων. Η 30η Αυγούστου εορτάζεται στην Τουρκία ως Ημέρα της Νίκης.
1929: Η κυβέρνηση Βενιζέλου αναθέτει στο χημικό μηχανικό Αλκιβιάδη Κοκκινάκη, έλληνα πρόσφυγα από τη Ρωσία και πρώην διοικητή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Αγίας Πετρούπολης, τη μελέτη και οργάνωση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα.
1969: Δύο εβδομάδες μετά το Woodstock, αρχίζει το δεύτερο ροκ φεστιβάλ στο Isle of Wight της Μ. Βρετανίας. Πάνω από 150.000 κόσμου θα παρακολουθήσουν συναυλίες με τους Μπομπ Ντίλαν, The Band, Blodwyn Pig, Blonde On Blonde, Bonzo Dog Dooh Dah Band, Edgar Broughton Band, Τζο Κόκερ, Εϊνσλι Ντένμπαρ, Family, Fat Mattress, Τζούλι Φίλιξ. Free, Gypsy, Ρίτσι Χέιβενς, The Moody Blues, The Nice, Τομ Πάξτον, Pentangle, The Pretty Things, Third Ear Band και The Who.
1974: Σε σιδηροδρομική τραγωδία στο Ζάγκρεμπ χάνουν τη ζωή τους 174 άνθρωποι.
1990:Το Ταταρστάν ανακηρύσσει την ανεξαρτησία του από τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία.
1991: Το Αζερμπαϊτζάν κηρύσσει την ανεξαρτησία του από τη Σοβιετική Ένωση.
1996: Στην Ολλανδία, η στρατιωτική θητεία γίνεται εθελοντική.
2001: Διεξάγονται οι πρώτες εκλογές στο Ανατολικό Τιμόρ. Το Επαναστατικό Μέτωπο για ένα Ανεξάρτητο Ανατολικό Τιμόρ (FRETILIN) κερδίζει 57% των ψήφων και 55 από τις 88 έδρες στο Κοινοβούλιο, ακολουθούμενο από το Δημοκρατικό Κόμμα με 9% και 7 έδρες. Η συμμετοχή είναι πολύ μεγάλη και φθάνει το 91,3%.
2003: Βυθίζεται στη Θάλασσα Μπάρεντς το παροπλισμένο ρωσικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο K-159 με αποτέλεσμα την απώλεια 9 μελών του πληρώματός του.
2008: Η Λιβύη υπογράφει συμφωνία με την Ιταλία με βάση την οποία η δεύτερη θα προβεί σε επενδύσεις και θα καταβάλει αποζημιώσεις εκατομμυρίων ευρώ στην αφρικανική χώρα για την περίοδο της αποικιοκρατίας.
Σαν σήμερα 30 Αυγούστου - Γεννήσεις
1797: Μαίρη Σέλεϊ, αγγλίδα συγγραφέας που διακρίθηκε στη συγγραφή γοτθικών μυθιστορημάτων.
1958: Άννα Πολιτκόφσκαγια, Ρωσίδα δημοσιογράφος, δεινή επικρίτρια του Βλαντιμίρ Πούτιν, η οποία δολοφονήθηκε.
1969: Δημήτρης Σγουρός, Έλληνας πιανίστας.
1972: Κάμερον Ντίαζ, μοντέλο και ηθοποιός από τις ΗΠΑ.
Σαν σήμερα 30 Αυγούστου - Θάνατοι
1938: Μαξ Φάκτορ, Μαξ Φάιρσταϊν το πραγματικό όνομά του, ρωσοαμερικανός επιχειρηματίας, ιδρυτής της ομώνυμης εταιρείας καλλυντικών και εφευρέτης του make up.
1995: Στέρλινγκ Μόρισον, Αμερικάνος μουσικός, κιθαρίστα των The Velvet Underground.
2003: Τσαρλς Μπρόνσον, καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Τσαρλς Μπουτσίνσκι, Αμερικανός ηθοποιός.
2006: Ναγκίπ Μαχφούζ, αιγύπτιος συγγραφέας, ο πρώτος άραβας που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1988.
2013: Σέιμους Χίνι, Ιρλανδός ποιητής, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1995.
18°
