Το αντιρωσικό αίσθημα στην Τιφλίδα

Οι Ρώσοι που εγκαταλείπουν τη χώρα τους και καταφεύγουν στη Γεωργία είναι ανεπιθύμητοι σ’ αυτή τη γείτονα όπου επικρατεί έντονο αντιρωσικό αίσθημα. Αν και οι Γεωργιανοί αντιπαθούν τους Ρώσους από το απώτερο παρελθόν, η εισβολή στην Ουκρανία επιδείνωσε το κλίμα: από τον Οκτώβριο του 2022, οι Ρώσοι που έχουν εγκαθίστανται στη Γεωργία –κυρίως στην Τιφλίδα, μια πόλη 1,2 εκατομμυρίων κατοίκων– αντιμετωπίζουν την εχθρότητα των Γεωργιανών. Τα στατιστικά στοιχεία δεν είναι ακριβή, φαίνεται όμως ότι γύρω στους 110.000 Ρώσους έχουν φτάσει στη Γεωργία από την έναρξη του πολέμου. Η εισροή έχει προκαλέσει πρόβλημα στη στέγαση και στις κοινωνικές υποδομές, βαθαίνοντας ταυτοχρόνως τα υπάρχοντα πολιτικά και πολιτιστικά ρήγματα.

Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι, μετά την επίθεση στην Ουκρανία, είναι σχεδόν παντού ανεπιθύμητοι. Αλλά στη Γεωργία, το αντιρωσικό αίσθημα αποτελεί εγγενές στοιχείο της εθνικής ταυτότητας όπου η προαιώνια ρωσική κυριαρχία χρονολογείται από τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι Γεωργιανοί βασιλιάδες ζήτησαν τη ρωσική προστασία ως εγγύηση ασφαλείας έναντι των επιθέσεων της Περσικής Αυτοκρατορίας στον νότο. Οι Ρώσοι, όχι μόνο απέτυχαν να αποτρέψουν την περσική επιθετικότητα –η Τιφλίδα ισοπεδώθηκε κατά τη διάρκεια εισβολής το 1795– αλλά το 1801 προσάρτησαν τη Γεωργία στην αυτοκρατορία τους. Έτσι, ξεκίνησαν δύο αιώνες ρωσικής επικυριαρχίας, που πήρε τέλος μόλις το 1991 με την κατάρρευση του κομμουνισμού.

Οι Γεωργιανοί επιμένουν εδώ και καιρό ότι η δυσαρέσκειά τους αφορά το ρωσικό κράτος και όχι τον ρωσικό λαό. Αλλά η εισβολή στην Ουκρανία έχει διαβρώσει αυτή την καλοπροαίρετη διάκριση: οι Ρώσοι είναι, εν πολλοίς, ταυτισμένοι με το κράτος τους. Η φυγή δεκάδων χιλιάδων Ρώσων από τη χώρα, αν και οι ίδιοι θεωρούν τον εαυτό τους θύμα της κυβέρνησής τους, συμπίπτει με μια στιγμή όπου οι Γεωργιανοί είναι πιο πρόθυμοι από ποτέ να ρίξουν το φταίξιμο για τον πόλεμο στην Ουκρανία σε όλους τους Ρώσους. Η μαζική μετανάστευση συντάραξε τη Γεωργία και την έθεσε μπροστά σε σύνθετα ηθικά ερωτήματα: ποιος λογίζεται ως θύμα; Ποια ευθύνη έχουν οι πολίτες για τις ενέργειες των εθνών τους; Πώς πρέπει να κατανείμουμε τη συμπάθεια και την ενσυναίσθησή μας;

Μετά τον Φεβρουάριο του 2022, στην Τιφλίδα άρχισαν να εμφανίζονται γκραφίτι στα αγγλικά «FUCK RUSSIA» και «FUCK PUTIN», μολονότι πολλοί Ρώσοι που έφτασαν στη Γεωργία ήταν ακτιβιστές και δημοσιογράφοι διωκόμενοι από το καθεστώς. Η εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε ένα περίπλοκο σύνολο συναισθημάτων για τους Γεωργιανούς: συμπάθεια για τους Ουκρανούς και φόβο ότι η Ρωσία θα μπορούσε να στραφεί εναντίον τους όπως έκανε το 2008. Προστίθεται η καχυποψία ότι ο Πούτιν στέλνει Ρώσους στην Τιφλίδα που προσποιούνται ότι αντιτίθενται στον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ στην πραγματικότητα είναι κατάσκοποι. Έτσι, στην καθημερινή ζωή –τόσο στην πόλη, όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης– οι Γεωργιανοί επιμένουν ότι οι Ρώσοι δεν θα έπρεπε να κουβαληθούν στη Γεωργία αλλά να μείνουν στη χώρα τους και να πολεμήσουν εναντίον του Πούτιν: ως αποτέλεσμα, πολλοί Γεωργιανοί αρνούνται να νοικιάσουν σπίτια σε Ρώσους, ενώ έχει ξεσπάσει διαδικτυακή διαμάχη γύρω από τα εδάφη της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, όπου ζουν οι επώνυμες εθνοτικές μειονότητες οι οποίες αποσχίστηκαν από τη Γεωργία σε αυτονομιστικούς πολέμους στη δεκαετία του 1990. Τότε, εκατοντάδες χιλιάδες Γεωργιανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν εκείνες τις περιοχές στις οποίες η Ρωσία έστησε φιλορωσικές κυβερνήσεις και στρατιωτικές βάσεις. Οι Γεωργιανοί ισχυρίζονται ότι έχει επιβληθεί «ρωσική κατοχή» στο 20% της γεωργιανής επικράτειας: πολλά από τα γκραφίτι αναφέρονται στους Ρώσους ως «δυνάμεις κατοχής» – κάτι που ίσως οι μετανάστες από τη Ρωσία δεν πολυκαταλαβαίνουν διότι έχουν νεφελώδη εικόνα για το τι συνέβη στην Αμπχαζία και στη Νότια Οσετία. Από την πλευρά του, το κυβερνών κόμμα της Γεωργίας προσπαθεί να ηρεμήσει τα πνεύματα διατηρώντας τον φιλοδυτικό προσανατολισμό της χώρας: επιβολή διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ταύτιση με τη Δύση στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, αίτηση για ένταξη στην ΕΕ. Αλλά, η γεωργιανή κυβέρνηση έχει δυσαρεστήσει πολλούς Γεωργιανούς διότι δεν στηρίζει ενεργά και ανεπιφύλακτα την Ουκρανία: τα κόμματα της αντιπολίτευσης την κατηγορούν ότι υποκλίνεται στη Μόσχα, ιδιαίτερα από τον προηγούμενο Μάιο όταν η Ρωσία ήρε την απαγόρευση των απευθείας πτήσεων προς τη Γεωργία και τους περιορισμούς βίζας για τους Γεωργιανούς που είχαν εφαρμοστεί από το 2019. Αυτή η εξέλιξη θα ήταν ευπρόσδεκτη στη Γεωργία πριν από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, τώρα όμως είναι ένα δηλητηριασμένο δώρο, μια σφήνα μεταξύ της γεωργιανής κυβέρνησης και των συμμάχων της στη Δύση. Ως αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ και η ΕΕ προειδοποίησαν τους Γεωργιανούς ότι το να επιτραπεί στις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες να πετούν στη Γεωργία ενέχει τον κίνδυνο να εκτεθούν σε κυρώσεις. Πάντως, η Γεωργία επικαλέστηκε τα οικονομικά οφέλη από την επανέναρξη των ταξιδιών και το πράγμα έληξε εκεί.

Οι Ρώσοι μετανάστες είναι εγκλωβισμένοι σε αυτόν τον καβγά. Το κυβερνών κόμμα στη Γεωργία προσπάθησε να υποβαθμίσει το θέμα τονίζοντας ότι πολλοί νεοαφιχθέντες είναι στην πραγματικότητα Γεωργιανοί και ότι μερικοί έρχονται στη Γεωργία καθ' οδόν προς άλλους προορισμούς. Επίσης, κι αυτό είναι το σημαντικότερο, η γεωργιανή κυβέρνηση φαίνεται να απαγορεύει την είσοδο στη χώρα μελών της ρωσικής αντιπολίτευσης, όπως συνέβη με έναν δικηγόρο του Αλεξέι Ναβάλνι και ένα μέλος της ακτιβιστικής ομάδας Pussy Riot.

Όσο για τα ρωσοφοβικά γκραφίτι, πολλοί Γεωργιανοί πιστεύουν πως τα γράφουν οι ίδιοι οι Ρώσοι, είτε είναι αντι-πουτινικοί είτε είναι προβοκάτορες.