Σαουδαραβικές επενδύσεις και γεωπολιτική του χρήματος

Φέτος η Silicon Valley αποφάσισε ότι δεν είναι πλέον ντροπή να συνεργάζεται με τη Σαουδική Αραβία και να εισπράττει πετροδολάρια. Η μοναρχία εξελίσσεται σε κράτος-startup: οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και οι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων βλέπουν στον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τη «βασιλική Υψηλότητα», έναν εκσυγχρονιστή με όραμα για τη χώρα του. Το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σαουδικής Αραβίας έχει αποκτήσει μεγάλα συμφέροντα στις Ηνωμένες Πολιτείες: έχει κλείσει η παρένθεση της δυσαρέσκειας που άνοιξε τον Οκτώβριο του 2018 όταν ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ή MBS όπως τον αποκαλούν, διέταξε τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι —ο οποίος συνεργαζόταν με την Washington Post, ιδιοκτησία του Τζεφ Μπέζος. Τότε, αν και η Σαουδική Αραβία ήταν ήδη οικονομικός υποστηρικτής της Silicon Valley, μετά τη δολοφονία ορισμένοι Αμερικανοί επενδυτές μίλησαν ανοιχτά κατά του MBS και εκείνο τον μήνα, ηχηρά ονόματα ακύρωσαν τη συμμετοχή τους στο Davos in the Desert, μια κολοσσιαία εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Ριάντ. Το Davos in the Desert φιλοξενούνταν από το Future Investment Initiative Institute, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που συνδέεται με το Δημόσιο Ταμείο Επενδύσεων, το Sovereign Wealth Fund της Σαουδικής Αραβίας το οποίο οργάνωσε, μεταξύ άλλων, ένα διεθνές συνέδριο στο Μαϊάμι τον περασμένο Μάρτιο.

Το Future Investment Initiative Institute, ουσιαστικά ένα ιδιωτικό think tank του MBS, φιλοξενεί επενδυτές, διευθύνοντες συμβούλους και πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους σε συναντήσεις επιχειρηματικών στη Σαουδική Αραβία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σ’ αυτή που έγινε φέτος στο Μαϊάμι, είχε προσκληθεί ο Τζάρεντ Κούσνερ, ο Στίβεν Μνούτσιν και ο συνιδρυτής της ειδησεογραφικής πλατφόρμας Semafor, Τζάστιν Σμιθ, καθώς και ο δήμαρχος του Μαϊάμι Φράνσις Σουάρεζ (Ρεπουμπλικανός, γιος του μπαμπά του, πρώην δημάρχου της πόλης). Η εκδήλωση προσέλκυσε ακόμη και μερικές διασημότητες όπως ο DJ Khaled και ο μπεϊζμπολίστας A-Rod, και θα επαναληφθεί του χρόνου, πάλι στη Φλόριντα. Λίγες ημέρες μετά το πέρας των εργασιών στο Μαϊάμι, η Σαουδική Αραβία δημοσίευσε τα ονόματα δεκάδων εταιρειών επιχειρηματικών κεφαλαίων, κεφαλαίων εξαγοράς, επενδυτών ακινήτων και νεοφυών επιχειρήσεων τις οποίες χρηματοδοτεί στις ΗΠΑ και σε άλλα μέρη του κόσμου. Το επιχειρηματικό σκέλος του Ταμείου Δημοσίων Επενδύσεων, η Sanabil, επενδύει 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε προϊόντα που καταναλώνουμε και τεχνολογία από την οποία επωφελούμαστε. Έχει άμεσες επενδύσεις στα σκούτερ Bird και στις startups AI Vectra και Atomwise. Επιπλέον, διοχετεύει κεφάλαια από άλλα venture funds σε εταιρείες όπως οι Credit Karma, GitLab, Reddit και Postmates, στη μάρκα παπουτσιών για τρέξιμο On και στη στρατιωτική τεχνολογία, όπως π.χ. στον ανάδοχο του Πενταγώνου Anduril. Μεταξύ των επιχειρήσεων που δεν ξέραμε ότι είχαν δοσοληψίες με τη Σαουδική Αραβία είναι η Andreessen Horowitz, η οποία  περιλαμβάνει την Instacart και τη SpaceX. Έχει και συνέχεια: δύο εβδομάδες αργότερα, η Sanabil πρόσθεσε στη λίστα των επενδύσεών της την Tiger Global και την Peter Thiel 's Founders Fund· μιλάμε για επιχειρήσεις-γίγαντες. Η επενδυτική Sequoia προστέθηκε επίσης στη λίστα αλλά μια εβδομάδα αργότερα αφαιρέθηκε και αντικαταστάθηκε με τη Sequoia China, μια ξεχωριστή νομική οντότητα. (Δεν ξέρω γιατί.)

Είμαστε τόσο άπληστοι και τόσο τρομαγμένοι που κάνουμε τα στραβά μάτια μπροστά στην πολιτική της Σαουδικής Αραβίας: οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις σε μερικές χώρες —όπως το Ιράν και η Ρωσία— με μοναδικό κριτήριο το πόσο εχθρικές είναι απέναντί τους, όχι το πόσο καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα ή είναι ανέντιμες στις συναλλαγές.  Ο αρθρογράφος Τομ Φρίντμαν των New York Times —έχω γράψει επανειλημμένα τη γνώμη μου για τους NYT— διαφήμιζε «το πάθος του MBS για μεταρρυθμίσεις» και τον Ιούνιο του 2016 ο Τζεφ Μπέζος, ο Μπιλ Γκέιτς και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ τον καλωσόρισαν στη Δυτική Ακτή και τον ξενάγησαν στην Apple και στη Google. Από την πλευρά του, ο MBS διένειμε τουλάχιστον 11 δισεκατομμύρια δολάρια σε νεοφυείς επιχειρήσεις στις ΗΠΑ: το 2016 η Uber έλαβε 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια από το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας, αφού επισκέφτηκε το βασίλειο ο Ντέιβιντ Πλουφ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου και πρώην σύμβουλος του Ομπάμα. Η επιχείρηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων Lucid έλαβε 1 δισεκατομμύριο και η επιχείρηση ακουστικών Magic Leap έλαβε μέσω του ταμείου 461 εκατομμύρια δολάρια. Δεκάδες άλλοι έκαναν εισπράξεις μέσω του SoftBank Vision Fund, το οποίο χρηματοδοτήθηκε με περίπου 45 δις από το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας. Να μη σας κουράζω αραδιάζοντας επενδυτικά γεγονότα: η ουσία είναι ότι οι Σαουδάραβες έχουν αποκτήσει συμφέροντα σε μια ποικιλία επιχειρήσεων από τις τηλεπικοινωνίες μέχρι τους ντελιβεράδες φαγητού. Κανείς δεν φαίνεται να έχει ενδοιασμούς μπροστά στη φύση και τη συμπεριφορά της σαουδαραβικής ηγεσίας· μάλιστα, οι περισσότεροι χειροκροτούν τα «οράματα» του MBS.

Στο μεταξύ, ο MBS ανακοίνωσε την πρόθεσή του να χτίσει έναν φουτουριστικό θύλακα στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, τον Neom, με τεχνολογία αιχμής και φαινομενικά βιώσιμο σχεδιασμό σε φαραωνική κλίμακα: προϋπολογισμός 500 δισεκατομμύρια δολάρια από το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων. Το αστικό πείραμα περιλαμβάνει μια πόλη με ουρανοξύστες μήκους 110 μιλίων που ονομάζεται Line, θέρετρα σκι, τουριστικές παραλίες και, μεταξύ άλλων εξωφρενικών τεχνασμάτων, «αδιάβροχη γεωργία» — όλα σχεδιασμένα από starchitects όπως ο Δανός Bjarke Ingels. Παρά τις επικρίσεις για τη μαζική έξωση των κατοίκων, την άσεμνη σπατάλη και το ότι το πρότζεκτ περιέχει στοιχεία κράτους επιτήρησης, τον Σεπτέμβριο του 2018, ο συμπρόεδρος του Open AI Σαμ Όλτμαν, ο Mαρκ Aντρεέσεν, ο σχεδιαστής της Apple Τζόντι Άιβ και ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Uber Tράβις Καλάνικ εντάχθηκαν στο διοικητικό συμβούλιο της Neom. Η δολοφονία του Κασόγκι συνέβη τον επόμενο μήνα: τότε πολλοί από τη Silicon Valley —ο Όλτμαν, ο Άιβ— διαχώρισαν τη θέση τους από τον MBS. Αλλά, όπως είπα, περασμένα ξεχασμένα. Σύμφωνα με στοιχεία του PitchBook, από το 2019 οι Σαουδάραβες επενδυτές έχουν συμμετάσχει σε συμφωνίες με τις ΗΠΑ συνολικής αξίας 7,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων και φέτος ένας συνδυασμός παραγόντων επαναφέρει τη Σαουδική Αραβία στο παιχνίδι.

Η συμφιλίωση ξεκινάει από ψηλά: όταν ήταν υποψήφιος ο Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε να κάνει τον MBS «παρία», αλλά καθώς οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έβαλαν σε δοκιμασία την εξωτερική του πολιτική, ο πρόεδρος επισκέφτηκε πέρυσι το Ριάντ με πολλά ταρατατζούμ. Αν ο Μπάιντεν δεν μπορεί να εγκαταλείψει τη Σαουδική Αραβία, γιατί να το κάνει η Silicon Valley; Παρά την κριτική του Κογκρέσου και από μερικές γωνίες της αμερικανικής διοίκησης για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία, οι ΗΠΑ συνέχισαν να εγκρίνουν πωλήσεις στρατιωτικών τεχνολογιών και όπλων προσφέροντας κάλυψη στις επιχειρήσεις για να συνεργάζονται με τους Σαουδάραβες.

Φυσικά, ο MBS δεν δίνει δεκάρα για το κράτος δικαίου. Ενδιαφέρεται για επίδειξη πλούτου τύπου χρυσά πόμολα και για τον προσηλυτισμό στον γουαχαμπισμό. Από την άλλη πλευρά, η έλλειψη ρευστότητας στις ΗΠΑ και ο ανταγωνισμός με την Κίνα, η οποία επενδύει ξέφρενα σε προηγμένες τεχνολογίες, κάνουν την Ουάσιγκτον και τη Silicon Valley να βλέπουν τη Σαουδική Αραβία αναγκαίο κακό. «Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία όπου έχουμε την πολυτέλεια να ηθικολογούμε και να υπερασπιζόμαστε ορισμένες αξίες, και υπάρχουν στιγμές όπου δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια και είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε συμβιβασμούς», λέει ο Τζέικ Τσάπμαν, διευθύνων σύμβουλος της Army Venture Capital Corporation. Εξαρτάται ποιος είναι ο στόχος μας, σπεύδω να προσθέσω. Αυτό που επιμένω ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η διεθνής νομιμοποίηση δικτατορικών και πλουτοκρατικών καθεστώτων μέσω μιας μορφής δωροδοκίας: η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ εξαγοράζουν ανθρώπους-κλειδιά στις δυτικές χώρες επηρεάζοντας τα ΜΜΕ —στην Penske Media Corporation η Saudi Research and Media Group, η οποία συνδέεται στενά με τον MBS επένδυσε 200 εκατομμύρια δολάρια— και δημιουργώντας έναν κύκλο σιωπής γύρω από όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό της χώρας και στις κοινότητες των μουσουλμάνων στις ευρωπαϊκές χώρες. Το 2017, όταν ο πρώην πρέσβης της Βρετανίας στη Σαουδική Αραβία μίλησε ανοιχτά για τον εισοδισμό των γουαχαμπιστών στην Ευρώπη, ο Guardian δημοσίευσε επίτηδες μια φωτογραφία του όπου ο άνθρωπος έκανε ένα μορφασμό που δεν τον κολάκευε καθόλου. Στρουθοκάμηλοι με το κεφάλι στην άμμο. Παντού στρουθοκάμηλοι.