Σαν σήμερα, 2 Αυγούστου, ο Αϊνστάιν βάζει το Manhattan Project στο μυαλό του Ρούσβελτ

Σαν σήμερα, 2 Αυγούστου, το 1939, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έγραψε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούσβελτ για να τον προειδοποιήσει ότι οι Ναζί εργάζονταν σε ένα νέο και ισχυρό όπλο: την ατομική βόμβα.

Ο Αϊνστάιν, διάσημος γερμανικής καταγωγής φυσικός, βρισκόταν ήδη στις ΗΠΑ, έχοντας εγκαταλείψει τη Γερμανία όταν κατέλαβαν την εξουσία οι Ναζί. Έμαθε ότι Γερμανοί επιστήμονες είχαν ανακαλύψει την πυρηνική σχάση, τη διαδικασία διάσπασης του πυρήνα ενός ατόμου για την απελευθέρωση ενέργειας.

Άλλοι συνάδελφοί του, που επίσης ήταν πρόσφυγες λόγω των Ναζί, εξέφραζαν την ανησυχία ότι η Γερμανία θα μπορούσε να βρει τρόπο να χρησιμοποιήσει αυτήν την τεχνολογία για να δημιουργήσει όπλα. Μια βόμβα, που όμοιά της δεν υπήρχε.

Την πεποίθηση αυτή είχε και ο Ουγγρικής καταγωγής φυσικός Leo Szilard, ο οποίος ενθάρρυνε τον Αϊνστάιν να γράψει στον Ρούσβελτ για να τον ενημερώσει σχετικά. Ο Szilard έγραψε την επιστολή, αλλά ο Αϊνστάιν την υπέγραψε, καθώς πίστευαν ότι θα είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στον Αμερικανό πρόεδρο.

Η επιστολή προειδοποιούσε τον Ρούσβελτ ότι «εξαιρετικά ισχυρές βόμβες νέου τύπου» θα μπορούσαν να δημιουργηθούν υπό το φως αυτής της ανακάλυψης - και ότι αυτές οι βόμβες θα ήταν ικανές να καταστρέψουν ολόκληρα λιμάνια καθώς και τις γύρω περιοχές.

Η ανησυχία του Αϊνστάιν για τον πόλεμο

Ήταν λίγα χρόνια νωρίτερα, που ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε ανταλλάξει δημόσιες επιστολές με τον Αυστριακό νευρολόγο και ιδρυτή της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ σχετικά με τον πόλεμο. 

«Υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος ν' απαλλαγεί η ανθρωπότητα από την κατάρα του πολέμου;» ήταν η ερώτηση που είχε θέσει ο Αϊνστάιν, για να προτείνει από την πλευρά του τη συγκρότηση νομοθετικού και δικαστικού σώματος, με διεθνή συμφωνία, δηλαδή ενός υπερεθνικού οργανισμού που να είναι σε θέση να επιβάλει αποφάσεις κατά των συρράξεων. 

Ο φυσικός εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι άνθρωποι έχουν βαθιά μέσα τους την επιθυμία να μισούν και να καταστρέφουν, και πως σε έκτακτες καταστάσεις είναι εύκολο να ενεργοποιηθεί το ένστικτο αυτό και να γίνει συλλογική ψύχωση.

Τον Σεπτέμβριο του 1932 ο Φρόιντ απάντησε στον Αινστάιν ότι «το δίκαιο γεννήθηκε από τη βία» και πως «ένας πόλεμος θα μπορούσε κάλλιστα να εξυπηρετήσει στην προετοιμασία του δρόμου που οδηγεί σε εκείνη την ποθητή αιώνια ειρήνη, αφού ο πόλεμος είναι που γεννάει τις μεγάλες αυτοκρατορίες μέσα στα όρια των οποίων κάθε πόλεμος υποτίθεται ότι είναι απαγορευμένος από την ισχυρή κεντρική εξουσία».

Ωστόσο, συνέχιζε ο Φρόιντ, «στην πράξη η αιώνια ειρήνη δεν επιτυγχάνεται, διότι κατά κανόνα οι καρποί της νίκης δεν κρατούν πολύ». Ο ψυχαναλυτής συμφώνησε με τον φυσικό για την ανάγκη ενός «κεντρικού ρυθμιστή», ωστόσο σημείωνε ότι «το ένστικτο της καταστροφής και της επιθετικότητας του ατόμου συνάδει με τη φύση περισσότερο από ό,τι η αντίσταση εναντίον τους».

Ο Φρόιντ κατέληγε στην απαντητική επιστολή του ότι μόνο ο «εκπολιτισμός» του ανθρώπου τον οδηγεί να γίνει ειρηνόφιλος. «Η πολιτισμένη στάση των ανθρώπων και ο εύλογος φόβος για τη μορφή που θα πάρουν οι μελλοντικοί πόλεμοι μπορεί να βοηθήσουν να τεθεί ένα τέρμα στον πόλεμο. [...] Εν τω μεταξύ, μπορούμε να λέμε πώς ό,τι ευνοεί την εξέλιξη του πολιτισμού λειτουργεί συγχρόνως εναντίον του πολέμου».

Η επιστολή στον Ρούσβελτ και τα αποτελέσματά της

Μερικά χρόνια αργότερα, η ανησυχία για τον πόλεμο πέρασε από τη θεωρία στην πράξη. Ο Αϊνστάιν πείστηκε ότι οι Ναζί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα υπερόπλο, το οποίο δεν θα δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν κατά των εχθρών τους. 

Έτσι, αποφάσισε να προειδοποιήσει τις ΗΠΑ, και να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις, όπως επιτάχυνση της έρευνας από την πλευρά των ΗΠΑ, χρηματοδότηση, και τη διασφάλιση της προμήθειας ουρανίου.

Οι προειδοποιήσεις του Αϊνστάιν διαβάστηκαν στον Ρούσβελτ από τον φυσικό Alexander Sachs, ο οποίος επισήμανε και άλλες παρόμοιες προειδοποιήσεις.

Ο Ρούσβελτ κάποια στιγμή ρώτησε: «Άλεξ, αυτό που σε ενδιαφέρει είναι να μη μας ανατινάξουν οι Ναζί;».

Ο Sachs απάντησε με μια μόνο λέξη: «Ακριβώς».

Τότε ο Ρούσβελτ αποφάσισε ότι «αυτό απαιτεί δράση».

Λίγο αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος δημιούργησε τη Συμβουλευτική Επιτροπή για το Ουράνιο τον Οκτώβριο του 1939. Η επιτροπή αργότερα μετονομάστηκε σε Manhattan Project, τη μυστική επιτροπή των ΗΠΑ που ανέπτυξε τις ατομικές βόμβες που έριξαν στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι το 1945, σκοτώνοντας περίπου 200.000 ανθρώπους.

Μέρες μετά τους βομβαρδισμούς, η Ιαπωνία παραδόθηκε ανεπίσημα στις συμμαχικές δυνάμεις, τερματίζοντας ουσιαστικά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η ναζιστική Γερμανία δεν κατάφερε ποτέ να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα - και όπως φάνηκε ποτέ δεν προσπάθησε πραγματικά.

Το «μεγάλο λάθος» του Αϊνστάιν

Η Cynthia Kelly, πρόεδρος του αμερικανικού Ιδρύματος Atomic Heritage, δήλωσε πριν μερικά χρόνια στο National Geographic ότι, ενώ η διάσημη ανακάλυψη του Αϊνστάιν, πως η ενέργεια και η μάζα είναι διαφορετικές μορφές του ίδιου πράγματος, είχε δημιουργήσει τη βάση για αυτό το είδος δημιουργίας, «σίγουρα δεν το σκεφτόταν αυτό», σημειώνοντας ότι «άλλο η θεωρία, άλλο η πράξη ως όπλο».

Και ο Αϊνστάιν δεν έδωσε ποτέ λεπτομέρειες για το πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αυτή η ενέργεια που περιέγραφε στον τύπο του. «Δεν θεωρώ τον εαυτό μου πατέρα της απελευθέρωσης της ατομικής ενέργειας. Ο ρόλος μου σε αυτό ήταν αρκετά έμμεσος» είχε επισημάνει ο ίδιος.

Επίσης, ο διάσημος φυσικός δεν συμμετείχε στη δημιουργία της βόμβας. Δεν του επετράπη να εργαστεί στο Manhattan Project, καθώς θεωρήθηκε μεγάλος κίνδυνος για την ασφάλεια, καθώς αφενός είχε γερμανική καταγωγή, αφετέρου ήταν γνωστός ως αριστερός πολιτικός ακτιβιστής.

Όταν ο Αϊνστάιν έμαθε ότι η βόμβα είχε χρησιμοποιηθεί στην Ιαπωνία, αναφώνησε: «Αλίμονό μου».

Η αλήθεια είναι ότι επί πολλά χρόνια ο φυσικός θεωρούνταν ότι είχε ρόλο -έστω και έμμεσο- στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας και τον ρωτούσαν σχετικά σε κάθε συνέντευξη που έδινε. 

Σε μία από αυτές, δήλωσε: «Αν ήξερα ότι οι Γερμανοί δεν θα κατάφερναν να αναπτύξουν μια ατομική βόμβα, δεν θα είχα κάνει τίποτα», εννοώντας την επιστολή προς τον Ρούσβελτ.

Σαν σήμερα Γεγονότα

338 π.Χ. – Ο μακεδονικός στρατός υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας νικά τις συνασπισμένες δυνάμεις της Αθήνας και της Θήβας στη μάχη της Χαιρώνειας, εξασφαλίζοντας τη μακεδονική ηγεμονία στην Ελλάδα και το Αιγαίο.
216 π.Χ. – Β΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος: Μάχη των Καννών. Ο καρχηδονιακός στρατός με επικεφαλής τον Αννίβα νικά τον αριθμητικά ανώτερο ρωμαϊκό στρατό.
461 - Ο Μαϊοριανός συλλαμβάνεται κοντά στην Τορτόνα (βόρεια Ιταλία) και καθαιρείται από τον στρατηγό Ρικίμερο.
1274 - Ο Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας επιστρέφει από τις σταυροφορίες και δεκαεπτά ημέρες αργότερα στέφεται βασιλιάς.
1610 - Ο Χένρι Χάντσον πλέει σ' αυτόν που είναι σήμερα γνωστός ως Κόλπος Χάντσον νομίζοντας ότι βρήκε το Βορειοδυτικό Πέρασμα προς τον Ειρηνικό Ωκεανό.
1776 - Υπογράφεται η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.
1798 – Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης: η ναυμαχία του Νείλου καταλήγει σε νίκη των Βρετανών.
1830 - Ο Κάρολος Ι΄ της Γαλλίας παραιτείται από το θρόνο υπέρ του εγγονού του, Ερρίκου Ε΄.
1869 - Το ιαπωνικό ταξικό σύστημα των σαμουράι, των αγροτών, των τεχνιτών και των εμπόρων καταργείται ως μέρος της Μεταρρύθμισης Μεϊτζί (παραδοσιακή ιαπωνική ημερομηνία: 25 Ιουνίου 1869).
1903 – Λαμβάνει χώρα η αποτυχημένη Εξέγερση του Ίλιντεν, υπό την ηγεσία της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης, κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
1913 - Ο Χρήστος Κάκαλος κατακτά την υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου, το Μύτικα (2.917μ), μαζί με τους Ελβετούς Φρεντερίκ Μπουασονά και Ντανιέλ Μπο Μποβί.
1916 – Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: αυστριακό σαμποτάζ προκαλεί τη βύθιση του ιταλικού θωρηκτού Λεονάρντο ντα Βίντσι στον Τάραντα.
1918 - Η Ιαπωνία ανακοινώνει την ανάπτυξη στρατευμάτων στη Σιβηρία.
1918 - Πραγματοποιείται στο Βανκούβερ η πρώτη γενική απεργία στην ιστορία του Καναδά.
1923 - Ο αντιπρόεδρος Κάλβιν Κούλιτζ γίνεται πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το θάνατο του προέδρου Ουόρεν Χάρντινγκ.
1932 - Ο Καρλ Ντέιβιντ Άντερσον ανακαλύπτει το ποζιτρόνιο (αντισωματίδιο του ηλεκτρόνιου).
1934 – Gleichschaltung: ο Αδόλφος Χίτλερ γίνεται Φύρερ της Γερμανίας μετά το θάνατο του προέδρου Πάουλ φον Χίντενμπουργκ.
1939 – Οι Αϊνστάιν και Σίλαρντ γράφουν επιστολή στο Φραγκλίνο Ρούζβελτ για την ανάγκη αναπτύξεως πυρηνικού όπλου.
1945 – Τελειώνει η Διάσκεψη του Πότσδαμ, όπου οι Σύμμαχοι συζήτησαν για το μέλλον της ηττημένης Γερμανίας.
1969 – Το διαστημόπλοιο Μάρινερ 7 περνάει από τον πλανήτη Άρη και τον φωτογραφίζει.
1980 – Θάνατος 85 ανθρώπων από έκρηξη βόμβας στο σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολόνια.
1985 – Συντριβή αεροσκάφους στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Ντάλας με 137 νεκρούς.
1990 – Το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν εισβάλλει στο Κουβέιτ, μετά την τοποθέτηση εξεδρών άντλησης πετρελαίου του δεύτερου στη μεθόριο περιοχή.
2017 - Η παραγωγική ενταντικότητα των κύριων αγαθών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, νερό κ.α) της Γης, που θα πρέπει να καλύπτουν την ανθρωπότητα ανα έτος, ξεκινά να μειώνεται λόγω υπερεκμετάλλευσης.

Σαν σήμερα Γεννήσεις

1674 – Φίλιππος Β΄, δούκας της Ορλεάνης
1696 – Μαχμούτ Α΄, Οθωμανός σουλτάνος
1754 – Πιερ Λ' Ανφάν, Γάλλος αρχιτέκτονας και πολιτικός μηχανικός
1772 - Λουδοβίκος Αντώνιος, δούκας του Ανγκιέν
1834 – Ωγκύστ Μπαρτολντί, Γάλλος γλύπτης
1868 – Κωνσταντίνος Α΄, βασιλιάς της Ελλάδας
1892 – Τζακ Γουόρνερ, Καναδός κινηματογραφικός παραγωγός
1897 – Καρλ Κοχ, Γερμανός αξιωματικός των SS
1899 - Τσαρλς Μπένετ, Άγγλος σεναριογράφος
1922 - Τουπούα Λεουπένα, γενικός κυβερνήτης του Τουβαλού
1923 – Σιμόν Πέρες, Ισραηλινός πολιτικός
1925 – Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα, Αργεντινός στρατηγός και πολιτικός
1932 – Πήτερ Ο' Τουλ, Ιρλανδός ηθοποιός
1933 - Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, Έλληνας πολιτικός
1938 – Δήμος Μούτσης, Έλληνας συνθέτης
1939 – Γουές Κρέιβεν, Αμερικανός σκηνοθέτης
1942 – Ισαμπέλ Αγιέντε, Χιλιανή συγγραφέας
1951 – Τζο Λιν Τέρνερ, Αμερικανός τραγουδιστής (Deep Purple, Rainbow, Fandango και Hughes Turner Project)
1966 - Λευτέρης Μίλος, Αλβανός ποδοσφαιριστής
1978 – Γκόραν Γκάβρανσιτς, Σέρβος ποδοσφαιριστής
1980 – Νάντια Μπγιόρλιν, Αμερικανίδα ηθοποιός
1982 – Έλντερ Ποστίγκα, Πορτογάλος ποδοσφαιριστής
1992 - Charli XCX, Αγγλίδα τραγουδίστρια

Σαν σήμερα Θάνατοι

338 π.Χ. - Θεαγένης, Θηβαίος στρατηγός
640 – Πάπας Σεβερίνος
686 – Πάπας Ιωάννης Ε΄
924 – Έλφγουιρντ, πιθανόν βασιλιάς του Ουέσσεξ
1075 – Ιωάννης Η΄ Ξιφιλίνος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
1100 – Γουλιέλμος Β΄, βασιλιάς της Αγγλίας
1316 – Λουδοβίκος της Βουργουνδίας, πρίγκιπας της Αχαΐας
1332 - Χριστόφορος Β΄, βασιλιάς της Δανίας
1514 - Γκιόν Καστριότι ο Νεότερος, Αλβανός ευγενής
1530 - Κανό Μασανόμπου, Ιάπωνας ζωγράφος
1589 – Ερρίκος Γ΄, βασιλιάς της Γαλλίας
1776 – Λουδοβίκος Φραγκίσκος Α΄, πρίγκηπας του Κοντί
1788 - Τόμας Γκαίνσμπορω, Άγγλος καλλιτέχνης
1849 – Μεχμέτ Αλή Πασάς, αντιβασιλιάς της Αιγύπτου
1876 – Άγριος Μπιλ Χίκοκ, Αμερικανός ήρωας της Άγριας Δύσης
1882 - Ιωάννης Αντωνόπουλος, Έλληνας πολιτικός
1921 - Ενρίκο Καρούζο, Ιταλός τενόρος
1922 – Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, Σκωτσέζος επιστήμονας
1923 - Ουόρεν Χάρντινγκ, 29ος πρόεδρος των Η.Π.Α.
1934 – Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, Γερμανός στρατάρχης και πολιτικός
1945 – Πιέτρο Μασκάνι, Ιταλός συνθέτης
1958 - Θεοφύλακτος Παπαθανασόπουλος, αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας
1970 – Γιάννης Ντεσσές, Έλληνας σχεδιαστής μόδας
1972 - Ανδρέας Ιωάννου, Έλληνας κριτικός τέχνης και νομάρχης
1976 – Φριτς Λανγκ, Αυστριακός σκηνοθέτης
1997 – Γουίλιαμ Μπάροουζ, Αμερικανός συγγραφέας
1999 – Λίντα Άλμα, Ελληνίδα χορεύτρια και ηθοποιός
2000 - Αριστόβουλος Μάνεσης, Έλληνας νομικός
2002 - Φώτιος Πιτούλης, Έλληνας πολιτικός
2005 - Σωφρόνιος Περτσινίδης, Έλληνας πολιτικός
2014 - Κριστιάν Φρεμόν, Γάλλος πολιτικός
2015 - Μιχάλης Λιαρούτσος, Έλληνας συγγραφέας