18 Ιουλίου, η διεθνής μέρα αφιερωμένη στον Νέλσον Μαντέλα
«Πολέμησα κατά της κυριαρχίας των λευκών και πολέμησα κατά της κυριαρχίας των μαύρων. Ονειρεύομαι το ιδανικό μίας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι θα ζουν μαζί, σε αρμονία και με ίσες ευκαιρίες. Είναι ένα ιδανικό, για το οποίο ελπίζω να ζήσω και να πετύχω. Αν όμως αυτό χρειάζεται, είναι ένα ιδανικό, για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω». Μια εμβληματική φράση από τον πλέον επιδραστικό ηγέτη, που σφράγισε τον αιώνα που πέρασε και συνεχίζει μέχρι και σήμερα να εμπνέει κάθε προοδευτικό άνθρωπο, με στόχο την πλήρη άρση των διακρίσεων κάθε μορφής.
Ο Νέλσον Μαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 στη Νότιο Αφρική και ήταν γιος ενός φυλάρχου. Γρήγορα αντιλήφθηκε ότι γεννήθηκε σ’ έναν κόσμο που η φυλετική ανισότητα και οι διακρίσεις ήταν θεσμοθετημένες και χρειαζόταν αδιάλειπτος αγώνας για την ανατροπή της παγιωμένης αυτής κατάστασης. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου ως φοιτητής ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση. Έλαβε την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση που μπορούσε τότε να λάβει ένας μαύρος πολίτης της Χώρας, γιατί πίστευε ότι «η εκπαίδευση είναι το πιο ισχυρό όπλο για να αλλάξεις τον κόσμο». Αγωνίστηκε σθεναρά υπερασπιζόμενος την ανάγκη κατοχύρωσης πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων για τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Νοτίου Αφρικής. Το 1944 έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) και εργάστηκε ενεργά για την εξάλειψη των πολιτικών των φυλετικών διακρίσεων και του φυλετικού διαχωρισμού, γνωστού ως απαρτχάιντ, τις οποίες θεσμοθέτησε επίσημα το 1948 το κυβερνόν Εθνικό Κόμμα. Έτσι άρχισε να διαμορφώνεται το όραμά του, που ενέπνευσε αρχικά τους πολιτικούς του συνοδοιπόρους, στη συνέχεια το έθνος του και τέλος τους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά τον κόσμο. Οραματιζόταν ένα φωτεινό, καινούργιο μέλλον για την πατρίδα του, με μια ενιαία νοτιοαφρικανική ταυτότητα για μαύρους και λευκούς, στη βάση της ισότητας, της αλληλεγγύης, της προόδου και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με τη θεσμοθέτηση του απαρτχάιντ, είχε επιβληθεί σε όλη τη Χώρα πλήρης φυλετικός διαχωρισμός και δεν επιτρεπόταν η επαφή πολιτών που ανήκαν σε διαφορετική φυλή. Διακρίσεις υπήρχαν στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης, της ψυχαγωγίας και εν γένει στην παροχή δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών.
Στη βάση της αρμονικής συμβίωσης και της πραγματικής συμφιλίωσης λευκών και μαύρων, ο Μαντέλα αντιστεκόταν στο φυλετικό διαχωρισμό χωρίς χρήση βίας και διακήρυσσε την ειρήνη, την κοινωνική ισότητα και την πλήρη εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλους ανεξάρτητα από φυλετική καταγωγή. Το 1952 άνοιξε το πρώτο δικηγορικό γραφείο της Νοτίου Αφρικής μόνο με μαύρους νομικούς και παράλληλα αγωνιζόταν για την κατάργηση του καθεστώτος του απαρτχάιντ. Το 1960 το κόμμα του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου κηρύχθηκε παράνομο. Ασκώντας παράνομη δράση πλέον ο Μαντέλα, συνελήφθη με την κατηγορία της απόπειρας ανατροπής της Κυβέρνησης, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη το 1964 και παρέμεινε στη φυλακή μέχρι το 1990.
«Το να είσαι ελεύθερος δεν σημαίνει απλώς να σπας τις αλυσίδες σου, αλλά το να ζεις με τρόπο που να σέβεται και να υποστηρίζει την ελευθερία των άλλων»
Η φήμη του γρήγορα εξαπλώθηκε έξω από τα εγχώρια σύνορα και αναδείχθηκε σε διεθνές σύμβολο του αγώνα για την ειρήνη, την πλήρη ισότητα και την άρση κάθε μορφής καταπίεσης. Από το κελί του γράφει χαρακτηριστικά στη Φατίμα Μερ, οικογενειακή φίλη και συντρόφισσά του στον αγώνα: «Το να είσαι ελεύθερος δεν σημαίνει απλώς να σπας τις αλυσίδες σου, αλλά το να ζεις με τρόπο που να σέβεται και να υποστηρίζει την ελευθερία των άλλων». Το ρατσιστικό αιματοκύλισμα της σφαγής του Σάρπβιλ, όπου δολοφονήθηκαν βάναυσα από αστυνομικούς 69 ειρηνικοί διαδηλωτές και τραυματίστηκαν 180, καθώς και η φυλάκιση του Μαντέλα και των συντρόφων του, αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα για τη διεθνή κατακραυγή με στόχο τον τερματισμό του απαρτχάιντ. Η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής απομονώθηκε διεθνώς και της επιβλήθηκαν από τον ΟΗΕ μακροχρόνιες οικονομικές κυρώσεις.
Στον αντίποδα της Νοτίου Αφρικής, που τα μέτρα για την ενίσχυση του φυλετικού ρατσισμού αυξάνονταν, η διεθνής κοινότητα έκανε εκείνη την περίοδο ένα σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων. Το 1965 υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. η Διεθνής Σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων. Η ισχυρή αντίσταση στο εσωτερικό της Χώρας, οι διεθνείς αντιδράσεις, καθώς και η αλλαγή ηγεσίας στο Εθνικό Κόμμα, υπήρξαν οι καθοριστικοί παράγοντες που συνετέλεσαν στην αποφυλάκιση του Μαντέλα στις 11 Φεβρουαρίου του 1990.
Την ίδια χρονιά ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ ξεκίνησε με όλες τις πλευρές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του απαρτχάιντ, με στόχο τη θέσπιση νέου Συντάγματος για τη δημιουργία ενός Κράτους Δικαίου που θα παρέχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες του ανεξαρτήτως φυλετικής καταγωγής. Οι συνομιλίες είχαν ως αποτέλεσμα τη διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών το 1994 με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, από τις οποίες εξελέγη το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο με ηγέτη τον Νέλσον Μαντέλα. Χάρη σε δύο φωτισμένες προσωπικότητες και από τις δύο πλευρές, η Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής ήταν πλέον έτοιμη να οικοδομήσει μια κοινωνία χωρίς φυλετικές διακρίσεις και αποκλεισμούς. Η κεφαλαιώδης προσφορά των δύο ηγετών αναγνωρίστηκε διεθνώς και το 1993 ο Νέλσον Μαντέλα και ο Φρεντερίκ ντε Κλερκ τιμήθηκαν από κοινού με το Νόμπελ ειρήνης.
Ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου του 2013, έχοντας προλάβει να εισπράξει τους πρώτους καρπούς των αδιάκοπων αγώνων του. Σήμερα, η προσωπικότητα του Νέλσον Μαντέλα λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για τον αγώνα κατά των κοινωνικών ανισοτήτων, την καταπολέμηση του ρατσισμού κάθε μορφής και της μισαλλοδοξίας. Τώρα που, με τις αλλεπάλληλες κρίσεις, η κοινωνική συνοχή δοκιμάζεται παγκοσμίως και η ρητορική μίσους εντείνεται, ο Μαντέλα παραμένει διαχρονικά επίκαιρος και μας δείχνει τον δρόμο για μια κοινωνία ανθεκτική, ειρηνική, στη βάση της αλληλεγγύης και της συμφιλίωσης. Γιατί «εάν οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να μισούν, τότε μπορούν να μάθουν και να αγαπούν, γιατί η αγάπη είναι πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση από το αντίθετο της». Αποτελεί για τον προοδευτικό κόσμο σύμβολο ειρήνης, ισότητας, δημοκρατίας, αλλά και την πιο ηχηρή απόδειξη ότι ο αγώνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στο τέλος αποφέρει τους καρπούς του. «Αν και το κακό μπορεί να επικρατήσει προσωρινά, το καλό στο τέλος θα δρέψει δάφνες».
Η 18η Ιουλίου καθιερώθηκε το 2009 από τη Γενική Συνέλευση των ΗΕ ως διεθνής ημέρα Μαντέλα, προκειμένου να τιμηθεί ο άνθρωπος που ενσάρκωσε στην πράξη τα ύψιστα ιδανικά του ανθρωπισμού, της ισονομίας και του αγώνα για ελευθερία και αξιοπρέπεια για κάθε άνθρωπο.
31°
