PizzAut, η πιτσαρία με εργαζόμενους νέους με αυτισμό

Στο εστιατόριο PizzAut στη Μόντσα της βόρειας Ιταλίας όλα μοιάζουν εκ πρώτης όψεως «φυσιολογικά». Όμως η συγκεκριμένη πιτσαρία κάθε άλλο παρά συνηθισμένη είναι. Εκεί εργάζονται νέοι με αυτισμό, ως μάγειρες και ως σερβιτόροι. «Το “Δεν είσαι φυσιολογικός” είναι το καλύτερο κομπλιμέντο που μου έχουν πει ποτέ!», αναγράφεται σε κάθε μενού. Μια πίτσα, για παράδειγμα, ονομάζεται "Normaloide" - ως αναφορά σε μια ιταλική βρισιά για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

Το εστιατόριο είναι πολύ γνωστό στην Ιταλία. Σκοπός του είναι να επιτρέψει στους εργαζομένους του να είναι αυτόνομοι και ανεξάρτητοι, δίνοντας έτσι αγώνα κατά των διακρίσεων εις βάρος των αυτιστικών ατόμων και των ατόμων με νοητική και σωματική αναπηρία στον εργασιακό χώρο. Ο Νίκο Ακάμπορα, ιδρυτής του έργου PizzAut, διευθύνει το κατάστημα γεμάτος ενέργεια.

Επιδίωξη είναι η συμπερίληψη των ατόμων με αυτισμό - αν και ο όρος δεν αρέσει καθόλου στον Ακάμπορα: «Αυτή η λέξη υπάρχει μόνο και μόνο επειδή δεν υπάρχει ακόμη πραγματική συμπερίληψη», λέει. «Στόχος μου είναι να μην χρειαζόμαστε πλέον "ειδικά εστιατόρια", αλλά όλοι οι εργοδότες να απασχολούν άτομα με αναπηρία». Και η PizzAut δίνει το παράδειγμα: «Οι άνθρωποί μας δεν είναι εδώ επειδή είναι αυτιστικοί, αλλά επειδή είναι πολύ ικανοί!».

Πολλοί είναι άκρως σχολαστικοί με ορισμένους κανόνες: Αν παραγγείλετε ένα νερό και μετά μια πίτσα, θα σας δοθεί αμέσως η οδηγία να παραγγείλετε πρώτα το φαγητό και μετά το ποτό. Αν θέλετε ζάχαρη με τον καφέ σας, θα πρέπει να αρπάξετε γρήγορα το φακελάκι - διαφορετικά οι σερβιτόροι θα θεωρήσουν ότι δεν το χρειάζεστε και θα σας το πάρουν αμέσως.

Το εστιατόριο έχει επίσης ορισμένες προσαρμογές για τις ανάγκες των εργαζομένων, όπως για παράδειγμα στα τραπέζια: το καθένα έχει μια κόκκινη γραμμή που χωρίζει ένα μικρό μέρος του τραπεζιού. Ορισμένοι σερβιτόροι χρειάζονται αυτόν τον χώρο ως «ζώνη άνεσης» για να αισθάνονται ασφαλείς, όπως εξηγεί ο Ακάμπορα. Ακόμη, οι διάδρομοι μεταξύ όλων των τραπεζιών είναι «τακτοποιημένοι» σε ευθύγραμμα τμήματα, ώστε να υπάρχουν σαφείς διαδρομές.

Πώς ξεκίνησαν όλα

Η ιδέα του εστιατορίου ήρθε το 2016, όταν ο 52χρονος Ακάμπορα είχε ανοίξει μία καντίνα με αντίστοιχη φιλοσοφία, επιθυμώντας να δώσει μια ευκαιρία απασχόλησης στον αυτιστικό γιό του, όπως και σε άλλους νέους με αυτισμό. Το 2021 άνοιξε το πρώτο εστιατόριο στην Κασίνα ντε Πέκι, κοντά στο Μιλάνο. Στις αρχές Μαΐου άνοιξε υποκατάστημα στη Μόντσα, επίσης κοντά στο Μιλάνο, όπου εργάζονται 35 νέοι με αυτισμό.

Στην Ιταλία υπάρχουν περίπου 600.000 αυτιστικά άτομα. Τα άτομα αυτά έχουν μια ιδιαίτερη αντίληψη και είναι λιγότερο ή περισσότερο περιορισμένα στην επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση, ενώ συχνά έχουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς ή ειδικά ενδιαφέροντα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορισμένα άτομα με αυτισμό μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα, όμως άλλα μπορεί να έχουν σοβαρές αναπηρίες και χρειάζονται δια βίου φροντίδα και υποστήριξη. Στην Ιταλία, οι επιχειρήσεις με περισσότερους από 15 υπαλλήλους υποχρεούνται να προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρία, αν και πολλές προτιμούν να πληρώνουν πρόστιμα, παρά να πληρούν την απαιτούμενη ποσόστωση.

Σημαντική η ενεργός συμμετοχή των νέων στην κοινωνία

Όπως τονίζει ο Ακάμπορα, είναι σημαντικό για τους νέους να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία. Έτσι, το PizzAut «αποτελεί μια ευκαιρία για πολλούς αυτιστικούς νέους να αποκτούν αυτονομία και να ζουν αξιοπρεπώς μέσω της εργασίας». Εξάλλου, η εμπειρία στο PizzAut δείχνει πως «τα εμπόδια βρίσκονται συχνά μόνο στο μυαλό μας, όχι στην καρδιά μας».

Επιπλέον, πολλοί αναπτύσσουν σημαντικά τις δεξιότητές τους κατά την εργασία. «Υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορούσαν να γράψουν στο παρελθόν και τώρα γράφουν τις παραγγελίες. Άλλοι δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να μιλήσουν με αγνώστους και τώρα επικοινωνούν με τους πελάτες. Σε κάποιους επίσης δεν άρεσε η σωματική επαφή, αλλά σήμερα αγκαλιάζουν εμένα, τους συναδέλφους τους και μερικές φορές ακόμη και ευγενικούς πελάτες», λέει ο Ακάμπορα.

Ένας από τους σερβιτόρους, ο Λορέντζο, είναι γνωστός για το χαμόγελό του. Πριν ξεκινήσει στο PizzAut πέρασε τέσσερα χρόνια σε ένα κέντρο για νέους με ειδικές ανάγκες, «ένα μέρος όπου κανείς δεν θέλει να δει το παιδί του», όπως λέει ο Ακάμπορα. Όταν προσέλαβε τον Λορέντζο, ο τελευταίος είπε: «Νίκο, εκεί πέθαινα μέρα με τη μέρα, όμως εδώ ξαναγεννήθηκα».

Συνάντηση με τον Πάπα Φραγκίσκο

Οι μάγειρες αποκαλούν την πίτσα τους «την καλύτερη σε ολόκληρο τον Γαλαξία». Το 2022 ο Πάπας Φραγκίσκος υποδέχθηκε την ομάδα του PizzAut στο Βατικανό, φορώντας μάλιστα και την τυπική κόκκινη ποδιά. Τότε είχε δηλώσει πως «πρόκειται για την αξιοπρέπεια όλων εκείνων που πολύ συχνά περιθωριοποιούνται, επειδή χαρακτηρίζονται ως διαφορετικοί ή ακόμη και άχρηστοι, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν μεγάλο πλούτο για την κοινωνία».

Πέρα από τα θετικά σχόλια, όμως, ο Ακάμπορα έχει δεχθεί και ορισμένα σχόλια που τον πλήγωσαν πολύ. Για παράδειγμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου μια γυναίκα τον περιέγραψε ως έναν «συνηθισμένο απογοητευμένο πατέρα», ο οποίος «δεν το βάζει κάτω μπροστά στην αναπηρία του γιου του και εφευρίσκει ανέφικτα σχέδια, που δίνουν ψεύτικες ελπίδες σε άλλες οικογένειες».

Όμως δεν επιτρέπει σε τέτοια σχόλια να τον καταβάλουν. Αντιθέτως, ενθαρρύνεται από τα ερωτήματα ανθρώπων στο εξωτερικό, που θέλουν να συστήσουν το PizzAut στον ευρύτερο κόσμο και να επεκτείνουν το δίκτυο των καταστημάτων μέσω franchising.

Πηγή: DW/Γιώργος Πασσάς