Ντόναλντ Τραμπ - Μπόρις Τζόνσον: Όψεις του λαϊκισμού

Ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει μαζί με τον συνεργάτη του Γουόλτ Νάουτα 37 ποινικές κατηγορίες, μεταξύ αυτών για εγκληματική συνωμοσία παρεμπόδισης της δικαιοσύνης μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο το 2021, ψευδορκία και μη εξουσιοδοτημένη διατήρηση απόρρητων εγγράφων. Παρά το ότι πρόκειται για βαρύτατες κατηγορίες εξαιτίας των οποίων ο Τραμπ κινδυνεύει ακόμη και με φυλάκιση, εφόσον καταδικαστεί, οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η δημοτικότητά του δεν έχει καμφθεί σε σημαντική μερίδα της αμερικανικής κοινής γνώμης.

Όπως αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζ του το Bloomberg, σύμφωνα με τα αποτελέσματα δημοσκόπησης της εταιρίας CAPS-Harris του Χάρβαρντ σε δείγμα Αμερικανών ψηφοφόρων, το 53% των ερωτηθέντων απάντησε πως θα τασσόταν υπέρ της απονομής χάρητος στον πρώην πρόεδρο για χάρη της διατήρησης της εθνικής ενότητας, εάν η δίκη του κατέληγε τελικώς σε καταδίκη και ποινή φυλάκισης.

Παράλληλα, το 59% των ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων θα επέλεγε τον Τραμπ στις προκριματικές εκλογές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος παρά τις κατηγορίες, θεωρώντας πως θα κέρδιζε τον Μπάιντεν στις γενικές εκλογές. Το CNN, με δική του δημοσκόπηση, σημειώνει πως υπάρχει μία κάμψη στη στήριξη των ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων στο πρόσωπο του Τραμπ, ωστόσο ο πρώην πρόεδρος παραμένει επικεφαλής της κούρσας προτίμησης για το χρίσμα στις προκριματικές εκλογές.

Το 47% των ρεπουμπλικανών και των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων που κλίνουν προς το ρεπουμπλικανικό κόμμα απάντησε θετικά στο ότι ο Τραμπ παραμένει η πρώτη τους επιλογή για την υποψηφιότητα του κόμματος για την προεδρία των ΗΠΑ (ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το 53% στο ίδιο ερώτημα προηγούμενης δημοσκόπησης του CNN τον Μάιο). Η υποστήριξη προς τον κυβερνήτη της Φλόριντα, Ρον ΝτεΣάντις, παρέμεινε σταθερή στο 26% σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, με τον πρώην αντιπρόεδρο Μάικ Πενς να βρίσκεται στο 9% της προτίμησης.

Ο Τραμπ συνεχίζει να διατηρεί το Ρεπουμπλικανικό Kόμμα δέσμιο του ρεύματος που φαίνεται πως διατηρεί ακμαίο μεταξύ των ψηφοφόρων του. Την ίδια χρονική περίοδο στη Βρετανία, ο Μπόρις Τζόνσον δεν τυγχάνει ίδιας στήριξης στο συντηρητικό ακροατήριο. Ο πρώην πρωθυπουργός αντιμετώπισε με τη σειρά του σοβαρές κατηγορίες γύρω από το περιβόητο σκάνδαλο «partygate», τις παράνομες συναθροίσεις και τα πάρτι που οργάνωνε με τη συμμετοχή μελών του Συντηρητικού Κόμματος, την περίοδο των lockdown για την πανδημία του κορωνοϊού.

Όπως μετέδωσε το Reuters, ύστερα από πολύωρη συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων πριν από μερικές ημέρες, 354 βουλευτές έναντι 7 ενέκριναν το πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο ο Τζόνσον εξαπάτησε σκόπιμα και κατ’ επανάληψη το κοινοβούλιο σχετικά με τα κορωνοπάρτι, παραβιάζοντας τις απαγορεύσεις συνάθροισης στη διάρκεια της πανδημίας. Η επιτροπή προνομίων του βρετανικού κοινοβουλίου, πειθαρχικό όργανο ελέγχου για τη συμπεριφορά των βουλευτών, είχε εισηγηθεί προσωρινή αναστολή της κοινοβουλευτικής ιδιότητας του Τζόνσον για 3 μήνες, κάτι όμως που έχασε κάθε νόημα ως «τιμωρία», διότι ο ίδιος τελικά παραιτήθηκε από το αξίωμά του. Εξέλιξη ιδιαίτερα ατιμωτική για έναν άνθρωπο που μόλις πριν μερικούς μήνες βρισκόταν στον πρωθυπουργικό θώκο μίας υπερδύναμης.

Το συντηρητικό κόμμα έχει γυρίσει ανεπιστρεπτί την πλάτη στον Τζόνσον, ενώ μία από τις θεωρητικά σημαντικές πολιτικές «κληρονομίες» της θητείας του, το Brexit, δεν φαίνεται να τυγχάνει καλύτερης αντιμετώπισης. Σύμφωνα με έρευνα της δεξαμενής σκέψης «UK in a Changing Europe», μόλις το 18% των ψηφοφόρων που ψήφισαν υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε. το 2016 πιστεύει ότι το Brexit ήταν επιτυχές, αν και το 61% πιστεύει ότι «θα καταλήξει καλύτερα στο τέλος». Ποιο θα είναι αυτό το «τέλος»; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει, μέχρι στιγμής η πραγματικότητα δείχνει έναν πληθωρισμό σε ιστορικά υψηλά για τη χώρα και ένα στάσιμο ΑΕΠ, ενώ πολλοί οικονομολόγοι συμφωνούν ότι το Brexit συνεχίζει να «ροκανίζει» το εμπόριο και τις επενδύσεις.

Με όλες τις τελευταίες εξελίξεις διαφαίνονται δύο παράλληλες πορείες με ορισμένα κοινά στοιχεία. Φυσικά, δεν θα πρέπει να πέσει κανείς στην παγίδα των απλουστευτικών συμψηφισμών, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για δύο τόσο ξεχωριστά «βασίλεια» πολιτικής, όπως είναι το αμερικανικό και το βρετανικό, με διαφορετική πολιτική κουλτούρα, ιστορία, κρίσεις και θριάμβους της δημοκρατίας. Ωστόσο, οι δύο άνδρες βρέθηκαν στο προσκήνιο και κέρδισαν τις εντυπώσεις, προβάλλοντας ο καθένας ένα όραμα που σχετιζόταν εν πολλοίς με τον «έλεγχο». Έλεγχο της μετανάστευσης και έλεγχο του βρετανικού κοινοβουλίου στα βρετανικά πράγματα απέναντι στο «υδροκέφαλο τέρας» των Βρυξελλών υποσχέθηκε ο Τζόνσον, ολοκληρώνοντας τη συμφωνία εξόδου από την Ε.Ε. Έλεγχο της Αμερικής με εσωστρέφεια και απομόνωση υποσχέθηκε μεταξύ άλλων ο Τραμπ, δεσμευόμενος να αποτραβήξει τη χώρα από διεθνείς περιοριστικές επιταγές και δεσμεύσεις, όπως έπραξε με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή το 2017.

Τα «οράματα» δεν απεδείχθησαν τίποτε άλλο παρά κοντόφθαλμες απλουστευτικές προβολές σύνθετων ζητημάτων, όπως φάνηκε από το οικονομικό-τεχνοκρατικό τσουνάμι του Brexit στη Βρετανία και την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού και τα εκατομμύρια θυμάτων που αυτή άφησε πίσω στις ΗΠΑ. Ειρωνικά, οι πρόσφατες κατηγορίες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι οι δύο πολιτικοί αναδεικνύουν μια πλήρως αντιφατική στάση από εκείνη την οποία υποτίθεται πως ασπάζονταν: την πλήρη περιφρόνηση και έλλειψη σεβασμού στους ίδιους τους θεσμούς που και οι δύο είχαν δεσμευθεί να δώσουν αξία και να ισχυροποιήσουν, απέναντι στον ευρωπαϊκό δαίδαλο γραφειοκρατικής διαχείρισης και το παγκοσμιοποιημένο παράδειγμα αντιστοίχως. Ειδικά στην περίπτωση του Τραμπ, η συνωμοσιολογία του για τις εκλογές του 2020 έδωσε με το παραπάνω ώθηση στον αντιδημοκρατικό εξτρεμισμό.

Αν το πολιτικό κεφάλαιο του Μπόρις Τζόνσον μοιάζει να έχει εξαντληθεί οριστικά, ο Ντόναλντ Τραμπ σίγουρα δεν έχει πει την τελευταία του λέξη, όπως φάνηκε από την υποδοχή με επευφημίες που του επεφύλασσαν οι οπαδοί του στην πρόσφατη συνεδρίαση του «Faith and Freedom Coalition» στην Ουάσιγκτον, όπου παρευρέθηκε ως κεντρικός ομιλητής, υιοθετώντας μάλιστα το προφίλ του «μάρτυρα».

Ωστόσο, και οι δύο περιπτώσεις θέτουν ένα μεγάλο στοίχημα για τον συντηρητικό χώρο εν γένει μελλοντικά: το πώς θα μπορέσει να επιτευχθεί η διατήρηση μίας δύσκολης ισορροπίας μεταξύ πραγματισμού και σταθερότητας με όπλο τον ορθολογισμό και προάσπισης των παραδοσιακών αξιών. Ο διχαστικός, λαϊκιστικός λόγος, οι βολικές απλουστεύσεις και δαιμονοποιήσεις, η συνωμοσιολογία και η ενθάρρυνση των εξτρεμιστικών άκρων είναι βαρίδια τα οποία έπληξαν δύο ιστορικά κόμματα της συντηρητικής παράδοσης και χρειάζεται να αντιμετωπιστούν αποφασιστικά. Είναι αναγκαίο να δούμε στο άμεσο μέλλον νέα πρόσωπα με ουσιαστικά πολιτικά οράματα και με πυξίδα τη σωφροσύνη και τον πραγματισμό, όχι τον οπορτουνισμό, την τοξικότητα και τις εύκολες υποσχέσεις.