Εκλογές στην Τουρκία: Ανάλυση του αποτελέσματος του α’ γύρου, των αντιδράσεων και του πολιτικού μοντέλου διαχείρισης της Τουρκίας
Όταν διαδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το βράδυ των εκλογών πως η υπερδεξιά και πρώην καμάρι των Γκρίζων Λύκων, η Μεράλ Ακσενέρ του «Καλού Κόμματος», υπέστη νευρικό κλονισμό και χαστούκισε τον σωματοφύλακά της, κανείς δεν αιφνιδιάστηκε. Στα δημοσιογραφικά γραφεία της Πόλης ήταν δεδομένο πως σε περίπτωση αποτυχίας της Αντιπολίτευσης την Κυριακή των εκλογών να ανατρέψει τον Ερντογάν, η «ανίερη συμμαχία» υπό τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα κατέρρεε. Το πρώτο σημάδι της κατάρρευσης ήταν η κραυγή της Ακσενέρ στα γραφεία του κόμματος μόλις ανακοινωθήκαν τα πρώτα αποτελέσματα. «Σας το είχα πει. Έπρεπε να προωθήσουμε τον Ιμάμογλου (Δήμαρχο της Πόλης) και όχι τον Κιλιτσντάρογλου» είπε και έριξε το χαστούκι στον άτυχο αστυνομικό της.
Λίγες ώρες αργότερα, όταν ήταν πια σαφές ότι ο Ερντογάν θα κέρδιζε με ένα ποσοστό γύρω στο 50% και πως η προεδρική-εθνικιστική συμμαχία που συγκρότησε θα διατηρούσε εκ νέου την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο και μάλιστα με σχετική άνεση, τότε οι μετεκλογικές συζητήσεις στράφηκαν σε εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση. Κανείς στο κυβερνητικό κόμμα AKP αλλά και στο προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα δεν περίμενε πως η νίκη θα ήταν τόσο ευρεία για την συγκρότηση της νέας Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης. Το αντίθετο. Οι άνθρωποι του Ερντογάν ήταν προετοιμασμένοι να διαχειριστούν μία ήττα στο Κοινοβούλιο, αλλά βεβαίως την νίκη στις προεδρικές εκλογές.
Ποιο θα είναι εφεξής το πολιτικό μοντέλο διαχείρισης της Τουρκίας που βγαίνει από αυτήν την κομβική ιστορικά χρονική στιγμή; Είναι προφανές πως ούτε η ακρίβεια στο ράφι, ούτε η σαρωτική επίθεση του Εγκέλαδου, ούτε ο τερατώδης πληθωρισμός, ούτε καν βεβαίως ο πολιτικός διασυρμός της Τουρκίας λόγω φλερτ με τον Πούτιν και τους Αγιατολάδες της Τεχεράνης, τίποτε από τα παραπάνω δεν μέτρησε την ώρα της κάλπης. Οι Τούρκοι στις σεισμόπληκτες περιοχές ψήφισαν με τα δύο χέρια (αν μπορούσαν θα ψήφιζαν και με τα πόδια) τους καθεστωτικούς του Σουλτάνου καθώς και το ίδιο το ίνδαλμά τους για το αξίωμα του προέδρου. Στη Μαλάτεια, στην Αντιόχεια και στο Καραμαράς, ο Ερντογάν πήρε θηριώδη ποσοστά. Μόνο στις αμιγώς κουρδικές περιοχές και για την τιμή των όπλων υπήρξε μία ορατή υπεροχή της Προοδευτικής Συμμαχίας γύρω από το HDP. Τίποτε ωστόσο που να ταράζει την υπεροπτική νηφαλιότητα του Μεγάλου Αρχηγού ο οποίος με έναν αγαπησιάρικο λογύδριο όπου έκλινε το ρήμα αγαπώ και τη λέξη αγάπη σε κάθε πιθανή εκδοχή που προσφέρει η τουρκική γλώσσα, εμφανίστηκε στο μπαλκόνι με την μαντηλοφορεμένη, αλλά με πανάκριβη μαντήλα Hermes βέβαια, Εμινέ. Το τουρκικό Ισλάμ στο μεγαλείο του ή αλλιώς η συντριβή του δυτικού τρόπου πολιτικής σκέψης και συμπεριφοράς. Ο Ερντογάν μπορεί να μην κατάφερε για λίγες ψήφους να εκλεγεί από τον πρώτο γύρο. Κατάφερε όμως να δείξει πώς είναι αυτός που κάνει κουμάντο στη χώρα. Και μάλιστα με την νομιμοποίηση που προσφέρει η ανήκουστη προσέλευση στην κάλπη. Η συμμετοχή άγγιξε ως φαίνεται το 93%. Δεν υφίσταται τέτοιο ποσοστό συμμετοχής σε εκλογές στον δυτικό κόσμο. Μόνον σε ανατολικού τύπου κοινωνίες μπορεί κανείς να καταμετρήσει τέτοια θηριώδη ποσοστά. Η Τουρκία την Κυριακή 14 Μαΐου ψήφισε Ευρασιατισμό και για το Κοινοβούλιο και για την Προεδρία. Την Κυριακή 28 Μαΐου απλώς και λογιστικά θα καταχωρηθεί τυπικά ο πολιτικός θρίαμβος στον Ταγίπ Ερντογάν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό.
Ο τρίτος θάνατος του Κεμάλ Ατατούρκ
Όταν ο «παππούλης» της Τουρκίας, ο Ataturk (At σημαίνει πατέρας) κατέληγε στο νεκροκρέβατό του στο δυτικόμορφο παλάτι στο Ντολμά Μαχτσέ, δεν γνώριζε βέβαια πως συμβολικά ο θάνατός του θα επαναλαμβανόταν και στο μέλλον. Την πρώτη φορά όταν ο Ισλαμισμός επιβλήθηκε σε κάθε κρυφή γωνιά του Βαθέως Κράτους της Τουρκίας. Η δεύτερη φορά ήταν την Κυριακή που μας πέρασε όταν η Τουρκία που ο Ατατούρκ οικοδόμησε με δυτικά πρότυπα συνετρίβη και τα δομικά της υλικά σκορπίστηκαν στους τέσσερεις ανέμους. Κανείς δεν νομιμοποιείται μετά από όσα συνέβησαν από τις 15 Ιουλίου του 2016 και μετά έως και την Κυριακή 14 Μαΐου, να ισχυρίζεται πώς η πολιτική συμπεριφορά και η κυριαρχούσα νοοτροπία της πλειοψηφίας της τουρκικής κοινωνίας συμβαδίζει ή ακόμη ότι αφουγκράζεται έστω τον δυτικό τρόπο σκέψης. Με τη βαθειά τομή που επέβαλαν με κόπο και με μόχθο οι Ευρασιατικές θεωρίες είτε με αφετηρία την ιδεολογική ιδιοπάθεια της Μόσχας, είτε την θεοκρατική παθογένεια του Ιράν είτε την αυτοκρατορική ιδεοληψία του Πεκίνου, ανεξάρτητα από την καταγωγή των θεωριών αυτών, η Τουρκία ανήκει πια σε αυτόν τον νέο γεωοικονομικό-γεωπολιτικό χάρτη. Αυτό είναι το πρώτο και ως φαίνεται θεμελιώδες συμπέρασμα που πρέπει να εξαχθεί από τα αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών της Κυριακής που μας πέρασε.
Ο συντηρητικός, αλλά πάντα εντός παιδιάς, βρετανικός «Economist» είχε προβλέψει εδώ και δύο εβδομάδες πως «με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ο Ερντογάν θα είναι ο νικητής». Στο ίδιο συμπέρασμα είχαν καταλήξει και οι πολύ καλά πληροφορημένοι ισραηλινοί όταν επισήμαιναν εδώ και δύο μήνες τουλάχιστον πως «Δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως ο Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει κρυμμένο κάποιο άσσο στο μανίκι που θα που δώσει την κρίσιμη χρονική στιγμή την πρωτοβουλία των κινήσεων».
Θέλεις οι αυξήσεις στον μέσο μισθό, θες η αύξηση του κατώτατου μισθού στο Δημόσιο στα 1000 ευρώ που ανακοινώθηκε μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, θες ο άκρατος αντιδυτικισμός και ο κυρίαρχος εθνικισμός, θες ο φανατικός αντιαμερικανισμός που χτύπησε κόκκινο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, όλα αυτά μαζί και ξεχωριστά, συνέτειναν στην διαμόρφωση ενός ιδιότυπου ιδεολογήματος. Η Δύση, οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και οι πλούσιοι του πλανήτη δεν θα είναι αυτοί που θα υποδείξουν τον δρόμο της Τουρκίας. Η Τουρκία είναι βλέπετε μία υπερδύναμη(;) που διαθέτει αεροπλανοφόρο(;), κατασκευάζει μαχητικό 5ης γενιάς (;), εκπαιδεύει τούρκους αστροναύτες(;) και διαθέτει τουρκικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς (;). Δηλαδή σε μία λιγότερο επιθετική γλώσσα αλλά με το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο το καθεστώς Ερντογάν μιμείται την ουσία της ιδεολογικής καμπάνιας της Βορείου Κορέας. Στρατιωτική ισχύς, οικονομική ευρωστία, ιδεολογική αυτάρκεια, πολιτική βούληση. Η μεγάλη ομπρέλα ενός ανερχόμενου ευρασιατικού φασισμού. Χωρίς προσχήματα. Αυτό είναι το περιεχόμενο του μηνύματος των εκλογών της 14ης Μαΐου. Μόνον που στην περίπτωση της Τουρκίας η οικονομική ευρωστία, η στρατιωτική ισχύς και η πολιτική βούληση δεν είναι φούμαρα. Ο αναπτυξιακός δείκτης στην Τουρκία είναι σταθερά ανερχόμενος και η τουρκική οικονομία καλύπτει παραγωγικά κενά που άφησε πίσω της η προβληματική συνεργασία της Ευρώπης με την Κίνα κυρίως κατά τη διάρκεια και μετά την Πανδημία. Είναι μύθος η ιδεοληψία ότι η τουρκική οικονομία βρίσκεται προ καθεστώτος πτώχευσης. Είναι ακόμη μεγαλύτερος μύθος πως η τουρκική οικονομία πάσχει από ρευστότητα. Ως προς τα μακροοικονομικά μεγέθη η Τουρκία βαίνει αναπτυσσόμενη. Ως προς τα μικροοικονομικά υπάρχουν προφανή προβλήματα διαχείρισης. Σε καμία περίπτωση ωστόσο η τουρκική οικονομία δεν αντιμετωπίζει άμεσο πρόβλημα επιβίωσης. Ας μην διαφεύγει της προσοχής κανενός πώς η Τουρκία εδώ και δεκαετίες και πάντως υπό την πολιτική ηγεσία Ερντογάν, ελέγχει μεγάλα τμήματα του λαθρεμπορίου Χρυσού, Πετρελαίου, Οπίου και Ινδικής Κάνναβης της ευρύτερης περιοχής, μετά την επιβολή κυρώσεων στο Ιράν, τον πόλεμο στο Ιράκ και την ιδιότυπη κατάσταση το Βόρειο Ιράκ, τον πόλεμο στην Συρία και την ανατροπή στη Λιβύη και βεβαίως τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μιλάμε για θηριώδεις τραπεζικούς και παραοικονομικούς μηχανισμούς που έχουν στηθεί για να εξυπηρετούν το λεγόμενο θεσμικό λαθρεμπόριο. Χάρις και σε αυτό το λαθρεμπόριο η Τουρκία απολαμβάνει μίας ιδιότυπα επαρκούς ρευστότητας. Τουλάχιστον για να είναι σε θέση να χρηματοδοτεί under cover επιχειρήσεις στην Εγγύς Ανατολή, την Βόρειο Αφρική ,την Σομαλία, ενδεχομένως στον Καύκασο και αλλού. Ακόμη και για να διασφαλίζει επαρκέστερη χρηματοδότηση της πολεμικής της βιομηχανίας.
Η προφητεία στο μπαλκόνι πάνω από το Taxim
Ήταν Δεκέμβριος λίγο πριν από τα τελευταία Χριστούγεννα. Στον τελευταίο όροφο ενός ξενοδοχείου πάνω στην Πλατεία Taxim, η Αντιπολίτευση διοργάνωνε ένα εντυπωσιακό πάρτι. Μία μικρή ορχήστρα από τέσσερα νεαρά παιδιά που έπαιζε τζαζ, μεγάλες παρέες φοιτητών αριστερής προέλευσης που τραγουδούσαν παλιά νοσταλγικά τραγούδια (τα δικά τους αντάρτικα), γνωστοί άνθρωποι του κινηματογράφου, του μουσικού θεάτρου, αρκετοί συγγραφείς.
Ένας συγγραφέας και ένας ντοκιμαντερίστας της τηλεόρασης, μονοπωλούν την κουβέντα στο τραπέζι. Ασταμάτητοι. Στο δια ταύτα και μετά από μερικά ποτήρια λευκού κρασιού ο ένας από τους δύο κουνώντας το κεφάλι του κατέληγε. «Παρά την αισιοδοξία εγώ λέω ότι θα κερδίσει ο Ερντογάν και θα διαλυθεί η Αντιπολίτευση. Δεν θα υπάρξει πια Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Από τα συντρίμμια θα δημιουργηθεί μία νέα κομματική συλλογικότητα. Δεν ξέρω ούτε πώς θα λέγεται ούτε τι θα είναι. Ξέρω πώς θα αναδυθεί κάτι το καινούργιο».
Ήταν ακόμη η εποχή που οι πολίτες δυτικής κοπής, προετοιμάζονταν είτε για την «μεγάλη φυγή» στο εξωτερικό είτε για την «μεγάλη επάνοδο» μετά από μία ήττα του Ερντογάν. Τρεις μήνες μετά, Μάρτιο του 2023 κάποια γραφεία δημοσκοπήσεων άρχισαν να παίζουν το χαρτί «Κιλιτσντάρογλου». Του έδιναν ένα εντυπωσιακό προβάδισμα. Οι παροικούντες το Πέραν γνώριζαν πάντως πώς έγκυρη δημοσκόπηση και σύγχρονη Τουρκία είναι δύο έννοιες που δεν ταυτίζονται. Δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές άρχισαν τα σενάρια περί «σχεδόν ισοψηφίας» και πόσο ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα προκαλούσε αμέσως κοινωνικές ταραχές αφού και οι δύο πλευρές θα αμφισβητούσαν το αποτέλεσμα. Λίγα εικοσιτετράωρα πριν την αναμέτρηση άρχισε να κυκλοφορεί ο προβληματισμός για το μέλλον της Αντιπολίτευσης σε περίπτωση πρωτιάς του Ερντογάν. Την επόμενη ημέρα από την Κυριακή 14 Μαΐου όλοι οι αναλυτές εντός και εκτός Τουρκίας άρχισαν να ασχολούνται με την μελλοντική μορφή μία τουρκικής αντιπολίτευσης, η οποία εκ των πραγμάτων θα διανύσει περίοδο post mortem από την Κυριακή 28 Μαΐου και μετά. Ο 74χρονος Κιλιτσντάρογλου θα αποτελεί παρελθόν και ιδεολογικό βαρίδι.
«Το μέλλον ανήκει σε πολιτικούς post Erdogan, δηλαδή λαϊκιστές μεν αλλά όχι του πολιτικού Ισλάμ, με κάποιες αναφορές στη Δύση, κυρίως τεχνολογικές, αλλά μακριά από ταυτοποιήσεις με δυτικά μοντέλα. Στην ουσία ο Ιμάμογλου είναι ένας Ερντογάν με γραβάτα, που μιλά την ίδια γλώσσα και μετέρχεται των ίδιων μέσων για να επικοινωνήσει με τις μάζες. Εχθρός του Ιμάμογλου όπως και του Ερντογάν είναι η ερευνητική δημοσιογραφία. Την μισούν».
Με αυτά τα λόγια τελείωσε η κουβέντα με ένα έμπειρο και μη κυβερνητικό δημοσιογράφο, από τους ελάχιστους που επιβιώνουν με κόπο στην δημοσιογραφική πιάτσα της Κωνσταντινούπολης. Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από τότε. Ο αέρας πάνω από τον Βόσπορο ήταν παγωμένος και ερχόταν καρφί από την Κριμαία.
Η τελευταία ελπίδα
Δευτέρα πρωί, λίγες ώρες μετά την μετάδοση και των τελευταίων εκλογικών αποτελεσμάτων, τα πρόσωπα των οργανωμένων στελεχών στα γραφεία των κομμάτων της Αντιπολίτευσης ήταν σκοτεινιασμένα. Οι κουβέντες λίγες. Κάποιοι προσπαθούσαν να κρατήσουν ανοικτό το ενδεχόμενο συζήτησης για την εκλογική αναμέτρηση της 28ης Μαΐου. Κάποιοι άφηναν ανοικτό το ενδεχόμενο οι ψηφοφόροι του τρίτου υποψηφίου για την προεδρία του Ογκάν, να μετακινηθούν εν σώματι προς τον Κιλιστντάρογλου στις 28 Μαΐου. Ευσεβείς πόθοι; Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία; Ο Ογκάν είναι γνωστός εθνικιστής και φανατικός πολέμιος των Κούρδων και των προοδευτικών. Λογικά οι ψηφοφόροι του δεν θα είχαν κανέναν λόγο στον β’ γύρο να μην ψηφίσουν Ερντογάν.
13°
