«Ακόμα κι αν δεν μιλούσαμε την ίδια γλώσσα, το να κλάψουμε στην αγκαλιά τους έδινε δύναμη»

Η Φανή Πάπιστα βρέθηκε στην Τουρκία με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ως υπεύθυνη Ανθρώπινου Δυναμικού, τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα μετά τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου.

Εικόνες χάους, καταστροφής και ενός ανείπωτου θρήνου.

Περιγράφει το πρώτο τηλεφώνημα που δέχτηκε για να πετάξει από Βαρκελώνη για Κωνσταντινούπολη, τις εικόνες που αντίκρυσε μόλις έφτασε στην πρώτη γραμμή της καταστροφής, τις ανάγκες που υπήρχαν αλλά και τη δύναμη των ανθρώπων που συνάντησε.

Μια αποστολή που κράτησε 3 εβδομάδες που όμως έμοιαζαν με 3 μήνες. Μία αληθινή εμπειρία ζωής.

Πώς ξεκίνησαν όλα

«Είχα κανονίσει να πάω Βαρκελώνη για πέντε μέρες 5 με 10 Φεβρουαρίου. Ο σεισμός έγινε εκείνη τη Δευτέρα τα ξημερώματα και γύρω στις 18:00 το απόγευμα της ίδιας μέρας, λαμβάνω ένα τηλεφώνημα από το επιχειρησιακό κέντρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Μου λένε πως αν ενδιαφέρομαι, θα ήθελαν να ταξιδέψω άμεσα και να μπω στην Τουρκία με την πρώτη ομάδα αξιολόγησης.

Δε μου πήρε παρά λίγα δευτερόλεπτα για να πω το ναι… Ένιωσα πως δεν έχω κάποια άλλη επιλογή: Η κατάσταση ήταν χαοτική, χρειαζόταν κόσμος να βοηθήσει και εγώ μπορούσα! Μου έβγαλαν εισιτήριο για Κωνσταντινούπολη την επόμενη ημέρα. Ήταν Δευτέρα αργά το απόγευμα και είχα μόνο 2 ώρες στη διάθεσή μου για να αγοράσω ό,τι χρειαζόμουν μέχρι να κλείσουν τα μαγαζιά.

Στην περιοχή του σεισμού είχε κρύο, θερμοκρασίες υπό του μηδέν, χιόνι, ενώ εγώ ήμουν προετοιμασμένη για μία βδομάδα στην σχεδόν ανοιξιάτικη Βαρκελώνη. Οπότε έτρεχα σαν την τρελή να πάρω ισοθερμικά, χοντρά ρούχα, μπότες, μπουφάν κλπ. Τρέλα!

Στις 21:00 που έκλεισαν τα μαγαζιά και είχα πάρει ό,τι μπορούσα, έκατσα στην αγαπημένη μου πιτσαρία, πήρα μια πίτσα και ένα ποτήρι κρασί και χαλάρωσα για 1 ώρα, προτού αρχίσω να ετοιμάζω τα πράγματα, να διαβάζω πληροφορίες για την κατάσταση στην Τουρκία και να μιλάω με τους υπόλοιπους συναδέλφους της ομάδας για να οργανωθούμε. Ήξερα ότι από εκείνο το βράδυ και μετά θα λειτουργώ σε έναν τρελό ρυθμό, χωρίς ιδιαίτερο ύπνο ή χρόνο για μένα, οπότε αποφάσισα να μου δώσω αυτήν την ώρα για να χαλαρώσω και να πάρω δυνάμεις.

Στη διαδρομή και πίσω στο ξενοδοχείο, πήρα τηλέφωνο την οικογένειά μου και αγαπημένους μου ανθρώπους. Δεν γνώριζα κατά πόσο θα έχω πρόσβαση στο διαδίκτυο και χρόνο να επικοινωνώ όσο θα είμαι στην Τουρκία οπότε θέλησα να μιλήσω με τους δικούς μου, είτε για να τους ενημερώσω για την απόφασή μου είτε για να περάσω λίγο τηλεφωνικό χρόνο μαζί τους και να αποφορτιστώ από την πρώτη ένταση που είχα.

Φτάνοντας στη χώρα

Την Τρίτη 7 Φεβρουαρίου λοιπόν, η πρώτη ομάδα μπήκε στην Κωνσταντινούπολη. Ήμασταν πέντε άτομα που μπήκαμε στην Τουρκία, οι τρεις πήγαμε από Βαρκελώνη, μία συνάδελφος ήρθε από Αμμάν και μία από την αποστολή της Ουκρανίας. Στη χώρα βρήκαμε άλλους τρεις ντόπιους συναδέλφους. 8 άτομα σύνολο δηλαδή. Μέχρι και την Τετάρτη το πρωί δεν ήταν καν σίγουρο το πού θα πάμε. Ο σεισμός έπληξε αρκετά μεγάλη γεωγραφική περιοχή και υπήρχαν τόσοι οργανισμοί και εθελοντές διατεθειμένοι να βοηθήσουν. Θα έπρεπε να συντονιστούμε ώστε να πάμε να αξιολογήσουμε την κατάσταση και τις ανάγκες σε κάποια περιοχή που ενδεχομένως δε βρίσκονταν πολλοί φορείς ή που δεν υπήρχαν πολλές πληροφορίες. Τελικά πετάξαμε Τετάρτη βράδυ για Elazig. Η πτήση μας είχε πάνω από 5 ώρες καθυστέρηση οπότε φτάσαμε Πέμπτη πρωί, τελείως άυπνοι.

Εκεί νοικιάσαμε αυτοκίνητα και μινι-βαν, αγοράσαμε προμήθειες και χωριστήκαμε σε δύο ομάδες των τεσσάρων. Η ανεύρεση προμηθειών ήταν δύσκολη τις πρώτες μέρες, ο κόσμος είχε αγοράσει όλα τα αποθέματα των σούπερ μαρκετ ώστε να τα στείλει στους σεισμόπληκτους. Πήγα σε 5-6 σούπερ μαρκετ για να καταφέρω να βρω λίγες κονσέρβες και νερό ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της ομάδας μας για τις επόμενες μέρες. Έπειτα φύγαμε για την αξιολόγηση. Η μία ομάδα πήγε στο Adiyaman και τα γύρω χωριά και η άλλη, αυτή που ήμουν εγώ, πήγαμε στο Elbistan και τη γύρω περιοχή. Γυρίζοντας, έγινε και μια αξιολόγηση στη Malatya.

Οι ανάγκες των ανθρώπων

Περιττό να πω πως η κατάσταση ήταν δύσκολη και άλλαζε διαρκώς. Όσοι είχαν κάποιο άλλο σπίτι ή γνωστούς και συγγενείς σε άλλη περιοχή, έφευγαν με την πρώτη ευκαιρία. Η πλειοψηφία όσων επλήγησαν έφυγαν για Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη ή οπουδήποτε αλλού. Όσοι δεν είχαν αυτή την δυνατότητα ή όσοι περίμεναν για την ανεύρεση δικών τους ανθρώπων κάτω από τα συντρίμμια, έμεναν πίσω, σε τέντες και αυτοκίνητα στους -10,-20 βαθμούς… και με τους μετασεισμούς να είναι καθημερινότητα.

Στόχος της ομάδας μας ήταν να αξιολογήσουμε τις ανθρωπιστικές ανάγκες του πληθυσμού και να αρχίσουμε να τις καλύπτουμε. Ήταν μια πρόκληση. Τη μία μέρα ένα χωριό μπορεί να είχε 5.000 ανθρώπους και την άλλη να μην είχε μείνει σχεδόν κανείς. Τη μία μέρα ένα νοσοκομείο μπορεί να είχε την ανάγκη για σόμπες και την επόμενη μας ενημέρωναν ότι το σύστημα θέρμανσης αποκαταστάθηκε και δεν υπάρχειπλέον η ίδια ανάγκη. Επίσης οι προμήθειες που έρχονταν από εθελοντές (ρούχα, νερό, τρόφιμα) μπορεί να ήταν περίσσιες σε μια τοποθεσία και μη επαρκείς σε άλλη. Επικρατούσε ένα χάος! Ήταν δύσκολο να υπολογίσεις το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.

Εν κατακλείδι, φαγητό, νερό και θέρμανση ήταν οι τρεις βασικές ανάγκες των ανθρώπων που έμειναν άστεγοι στη μέση του χειμώνα και προσπαθήσαμε μέσω δωρεών να καλύψουμε ένα μέρος τους. Επίσης οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας ήταν απαραίτητες από την αρχή. Είχαμε δύο ψυχολόγους στην αρχική ομάδα και μετέπειτα προσλάβαμε περαιτέρω προσωπικό ώστε να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε. Όλοι είχαν την ανάγκη ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, όσοι έχασαν τα σπίτια τους, όσοι έχασαν δικούς τους ανθρώπους, όσοι δουλεύαν στην πρώτη γραμμή ως ιατρικό προσωπικό ή διασώστες και είχαν να κοιμηθούν μέρες.

Η έκπληξή μου

Ήταν απίστευτη η δύναμη ψυχής όλων όσων συνάντησα. Να έχεις χάσει δικούς σου ανθρώπους και να είσαι εκεί να βοηθάς άλλους που το είχαν ανάγκη. Απίστευτη δύναμη αλλά και απίστευτο βάρος που είχαν ανάγκη να εναποθέσουν κάπου, να μιλήσουν, να θυμώσουν, να νιώσουν μια αγκαλιά, να κλάψουν.

Ούτε εγώ θυμάμαι πόσες αγκαλιές μοίρασα εκείνες τις μέρες, σε τόσους ανθρώπους που ακόμα και αν δεν μιλούσαμε την ίδια γλώσσα, το να κλάψουμε αγκαλιά ή να κρατήσουμε σφιχτά τα χέρια, τους προσέφερε μια άκρως αναγκαία αποφόρτιση και τους έδινε δύναμη για την όχι και τόσο εύκολη συνέχεια.

Το τέλος

Η πρώτη ομάδα μείναμε 2-3 βδομάδες και αντικατασταθήκαμε από άλλους συναδέλφους. Σε τέτοιες συνθήκες, οι πρώτες 2-3 βδομάδες φαντάζουν σαν 2-3 μήνες. Απίστευτη κούραση, και σωματική και ψυχική, αλλά σίγουρα και μεγάλη ικανοποίηση που καταφέραμε να είμαστε εκεί από τις πρώτες ώρες και να κάνουμε ό,τι καλύτερο περνούσε από το χέρι μας.

Στο αεροπλάνο της επιστροφής από το Elazig στην Κωνσταντινούπολη, η αίσθηση ήταν τόσο περίεργη. Ήταν από τις λίγες φορές όπου έμπαινα σε ένα αεροπλάνο και οι επιβάτες δεν ήταν χαμογελαστοί και ανέμελοι για το επερχόμενο ταξίδι τους. Σχεδόν όλοι οι επιβάτες ήταν θύματα του σεισμού που αναγκαζόταν να φύγουν από την περιοχή για κάπου καλύτερα. Σκυθρωποί και χαμένοι. Καθόσουν δίπλα τους και δεν ήξερες ποιος θρηνεί κάποιον οικείο και τι σκέφτονται».

Εδώ και 52 χρόνια οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι παρόντες στις μεγαλύτερες κρίσεις που συγκλονίζουν τον πλανήτη. Από τον σεισμό της Αϊτής μέχρι και τον πρόσφατο σε Τουρκία-Συρία, τους πολέμους σε Ουκρανία, Ιράκ, Αφγανιστάν, τις επιδημίες που πλήττουν κυρίως τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, αλλά και την επισιτιστική κρίση που μαστίζει πολλές χώρες. Χάρη σε όλους τους υποστηρικτές τους εξασφαλίζουν την οικονομική τους ανεξαρτησία, ώστε να μη λαμβάνουν κρατικές χρηματοδοτήσεις και να συνεχίζουν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Δέξου την πρόκληση. Κάνε μία δωρεά σήμερα.