Το εφιαλτικό αγκομαχητό της Γαλλικής Δημοκρατίας

Το ζήτημα της μεταρρύθμισης του νόμου περί συνταξιοδοτήσεως στα 64 και η μέθοδος που επέλεξε ο Εμανουέλ Μακρόν να την επιβάλει με προεδρικό διάταγμα δεν κατέληξε απλώς σε πολιτική ήττα αλλά σε πολιτικό ναυάγιο. Με αυτά τα λόγια ο Γενικός Γραμματέας του Συνδικάτου GFDT Λοράν Μπερζέ περιγράφει την πολιτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη Γαλλία και τη μετωπική σύγκρουση του Γάλλου προέδρου με την αντιπολίτευση.

Ήταν ένα μεγάλο ρίσκο για τη γαλλική προεδρία η καταφυγή στην επιβολή της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης με προεδρικό διάταγμα για να αποφευχθεί η διαφαινόμενη ήττα στην Εθνοσυνέλευση όπου τα «κουκιά» δεν έβγαιναν με οποιοδήποτε θεμιτό ή αθέμιτο συνδυασμό και συμμαχία.

Η αντίδραση των συνιστωσών της αντιπολίτευσης ήταν αναμενόμενη. Κατέβασε τον κόσμο στους δρόμους και κατέθεσε δύο διαφορετικές προτάσεις μομφής κατά της κυβέρνησης. Η μία πρόταση κατατέθηκε από μία διαπαραταξιακή πρωτοβουλία με συμμετοχή της Αριστεράς. Η δεύτερη από την Ακροδεξιά και το κόμμα της Μαρίν Λεπέν. Η μεγάλη κερδισμένη από αυτή τη μετωπική σύγκρουση, η ακροδεξιά ηγέτις, ανέμενε με υπομονή και διακριτικότητα να φθάσουν τα πράγματα στα άκρα. Άφησε την Αριστερά να παίξει όλο το παιγνίδι και να κατεβάσει με τα συνδικάτα τους πολίτες στους δρόμους. Παρακολουθούσε από απόσταση την ένταση να ανεβαίνει και το συγκρουσιακό κλίμα να επιδεινώνεται.

Τελικά και οι δύο προτάσεις μομφής απορρίφθηκαν. Η Δεξιά συντάχτηκε με τον Μακρόν. Αλλά στο τέλος της ημέρας η προεδρική πλειοψηφία διασώθηκε με μόλις 9 ψήφους διαφορά. «Στο παρά εννέα» επισημαίνουν σαρκαστικά τα πρωτοσέλιδα. «Η Μεγάλη Αγωνία του Μακρονισμού» γράφει ο Σερζ Ζιλί στη «Liberation» της Δευτέρας 20 Μαρτίου, εξηγώντας πως εδώ και πολύ καιρό, στην πραγματικότητα από την τελευταία περίοδο της πρώτης του προεδρικής θητείας, ο Εμανουέλ Μακρόν αντιμετωπίζει έλλειμμα πολιτικής δυναμικής.  

«Η κυβέρνηση διασώθηκε την τελευταία στιγμή αλλά είναι πιο απομονωμένη από ποτέ», γράφει η «Le Monde» της Τρίτης 21 Μαρτίου. Η Γαλλία αντιμετωπίζει ένα διογκούμενο κίνημα αμφισβήτησης της αποκαλούμενης πλέον «Μακρονίας» κατά την πιο συντηρητική «Le Monde» ή του «Μακρονισμού», όρος στον οποίο επιμένει η πιο αριστερή «Libe». Στο άλλο άκρο η Λεπέν τρίβει απλώς τα χέρια της. Όλοι τους, αριστεροί, δεξιοί και κεντρώοι δουλεύουν για την ηγέτη της Ακροδεξιάς, η οποία περιμένει υπομονετικά στη γωνία να «θερίσει» τους καρπούς μίας ολοκληρωτικής υποχώρησης του συστήματος εξουσίας. Διότι περί αυτού πρόκειται.

Ακόμη και οι συστημικοί υποστηρικτές του Εμανουέλ Μακρόν επισημαίνουν πια και μάλιστα με φανερή οργή, πως η παράκαμψη των δημοκρατικών κανόνων από το προεδρικό μέγαρο στην υπόθεση των συντάξεων και η καταφυγή σε προεδρικό διάταγμα ήταν ένα μεγάλο σφάλμα. Ήταν κάτι παραπάνω από έγκλημα. Ήταν ένα «μέγα πολιτικό λάθος». Παραφράζοντας τον Ταϊλεράνδο, οι Γάλλοι πολιτικοί αναλυτές εξηγούν πως ο Εμανουέλ Μακρόν καταφεύγοντας στο περίφημο άρθρο 49 του Συντάγματος επί της ουσίας αποκάλυψε το εύρος της πολιτικής του αδυναμίας και το έλλειμμα κοινοβουλευτικών εφεδρειών που θα εγγυούνταν την ασφαλή προεδρική πλειοψηφία.

Χωρίς μία τέτοια πραγματική πλειοψηφία δεν διοικείται σε καιρούς τόσο πολύπλοκους και επικίνδυνους μία χώρα σαν την Γαλλία που είναι και η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη μετά την Ρωσία. Δεν μπορεί η προεδρία στα Ηλύσια Πεδία να είναι αλλά και να δείχνει αδύναμη. Στην ουσία η έκφραση που χρησιμοποιεί ο παλαίμαχος ιστορικός εκδότης της «Liberation», «η μεγάλη αγωνία του Μακρονισμού», ερμηνεύει τη μάχη του σημερινού προέδρου της Γαλλίας με έναν ανίκητο τελικά εχθρό. Την κοινωνία η οποία πριν από 6 χρόνια τον είχε εμπιστευτεί και του είχε αναθέσει μία πραγματική μεταρρύθμιση της χώρας. Η μεταρρύθμιση αυτή δεν ήρθε ποτέ. Αντίθετα ενέσκηψε η πτωχοποίηση των μεσαίων στρωμάτων και η παθογένεια του πληθωρισμού που κινητοποίησε τους εργαζόμενους. Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες τα γαλλικά συνδικάτα μπορούν να υπερηφανευθούν πως κατεβάζουν μαζικά στους δρόμους τους εργαζόμενους. Την αλλαγή αυτή της πολιτικής συμπεριφοράς των μεσαίων και μικρομεσαίων στρωμάτων δεν αμφισβητεί κανένας στη Γαλλία. Ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνικής οργής διοχετεύεται στην Αριστερά η οποία αποτελεί ένα τεράστιο άναρχο τοπίο το οποίο καταλήγει σε ένα ιδεολογικά ασύμμετρο πολιτικό περιβάλλον. Ένα επίσης μεγάλο τμήμα της οργής μετακινήθηκε προς την άκρα δεξιά υιοθετώντας (και άρα νομιμοποιώντας σε ένα μεγάλο βαθμό) τον ξενοφοβικό, τον ρατσιστικό και τον εθνικιστικό λόγο των ακροδεξιών ταγών. Όλα θυμίζουν 1936 χωρίς τίποτε να μοιάζει με το τότε, επισημαίνουν οι αναλυτές στους οποίους αρέσει η παλινδρόμηση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Βεβαίως και η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, για να τελειώνουμε με τα κλισέ. Απλά οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους.

Βεβαίως η γραφειοκρατική προσέγγιση του πολιτικού ζητήματος που αντιμετωπίζει η Γαλλία θα μπορούσε να προσφέρει μία ικανοποιητική διαφυγή από το κυρίως πρόβλημα. Ο Εμανουέλ Μακρόν βρίσκεται στον πρώτο χρόνο της δεύτερης θητείας του και άρα έχει ακόμη τέσσερα χρόνια μπροστά του. Η προσέγγιση αυτή είναι άκρως τοξική. Η πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη αυτήν τη στιγμή είναι απολύτως ρευστή και δυστυχώς ευάλωτη. Χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, εσχάτως δυστυχώς και η Ιταλία, έχουν παραδοθεί σε μία προοπτική εν δυνάμει θεσμικής αλλά συνταγματικά νομιμοποιημένης εκτροπής. Η έννοια του Pronunciamiento επανέρχεται στο προσκήνιο από την πίσω πόρτα.

Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με τη Γαλλική Δημοκρατία. Το μεγάλο πρόβλημα που προσεγγίζουν με περισσή ευαισθησία τα γαλλικά ΜΜΕ είναι πως σε αυτή τη μάχη της πολιτικής επιβίωσης των μη λαϊκιστικών και παράλληλα συστημικών πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη πολλές φορές θυσιάζονται δημοκρατικά κεκτημένα που κατακτήθηκαν με πολύ κόπο και πόνο. Η απόφαση του Εμανουέλ Μακρόν να παρακάμψει την Εθνοσυνέλευση, όπου η συνταξιοδοτική μεταρρύθμισή του δεν θα είχε καμία τύχη, και να χρησιμοποιήσει το άρθρο 49 του Συντάγματος (προεδρικό διάταγμα) αποτελεί ύβρη για τις παραδόσεις της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας. Είναι ευτελισμός των θεσμών και οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς δοθέντος ότι η άκρα δεξιά καραδοκεί. Στην Ελλάδα η χρήση του προεδρικού διατάγματος είναι δυστυχώς μία καθημερινότητα η οποία χαρακτηρίζει και τη θεσμική κατάντια των διακυβερνήσεων. Στη Γαλλία ή τη Γερμανία, ακόμη περισσότερο στην Ιταλία, αυτή η μέθοδος διακυβέρνησης νομιμοποιείται μόνον κάτω από πολύ συγκεκριμένους όρους. Δεν είναι λοιπόν ούτε η χαώδης Αριστερά, ούτε η τοξική ακροδεξιά, η οποία διέβη τον Ρουβίκωνα. Είναι η συστημική κεντροδεξιά του προέδρου Μακρόν η οποία άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου.

Οι Γάλλοι πολιτικοί αναλυτές δεν κρύβουν τους φόβους τους. Δεν πιστεύουν πως ο… «Μακρονισμός» διαθέτει πολιτικές εφεδρείες και κοινωνική αποδοχή ώστε να συνεχίσει ανέφελα να κυβερνά. Το σύστημα εξουσίας αργά αλλά σταθερά προετοιμάζει το έδαφος, λόγω ελλείμματος εναλλακτικών πολιτικών προτάσεων, σε μία άνευ όρων παράδοση στην απατηλή τοξικότητα του ακροδεξιού λαϊκισμού. Ενδεχομένως η Γαλλία να είναι ακόμη πιο ευάλωτη και από την Ιταλία σε μία προδιαγεγραμμένη πορεία σε τοξικά συστήματα εξουσίας που θα μετασχηματίσουν τα μέχρι σήμερα αυτονόητα και αποδεκτά. Το 1936 η ακροδεξιά απέτυχε να καταλάβει το Παρίσι. Ένας σοσιαλιστής εβραίος κατάφερε να την αναχαιτίσει. Είπαμε. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται και οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους.