Ένας ευρωπαϊκός πόλεμος διά ασιατικών αντιπροσώπων

Από την πρώτη ώρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία δεν υπήρξε η παραμικρή αμφιβολία πως ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος θα έπαιρνε ευρύτερες διπλωματικές διαστάσεις. Από τη μεριά του, ο Βλαντιμίρ Πούτιν πρόβαλε ένα νέο-σοβιετικό και αντί-νατοϊκό δόγμα, ελπίζοντας να φρενάρει την επιρροή της Δύσης στα δυτικά ρωσικά σύνορα. Αντίστοιχα, ο Τζο Μπάιντεν ερμήνευσε τάχιστα – και ολόσωστα – τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο ως ένα τεστ συνοχής της Δύσης απέναντι στον ρωσικό αυταρχισμό. Δεν είναι τυχαίο πως η ρητορική σχετικά με την ανάδειξη ενός νέου Ψυχρού Πολέμου κατέκλυσε τις οθόνες και τις τηλεοράσεις μας, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής.

Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος ωστόσο μετατράπηκε πλέον σε έναν ασιατικό πόλεμο διά αντιπροσώπων –proxy war, στην αργκό των διεθνών σχέσεων– μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Η χαμηλόφωνη μα σαφής στήριξη του Σι Τζινπίνγκ στον Πούτιν, αλλά και η δημόσια στήριξη του Φούμιο Κισίντα στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι –τον οποίο επισκέφτηκε χτες στο Κίεβο– αναδεικνύει μια επιπλέον διάσταση του πολέμου. Ό,τι συμβαίνει στην Ουκρανία σήμερα έχει επιπτώσεις στην Ανατολική Ασία.

Η προσεκτική υποστήριξη της Κίνας

Η αντίδραση της Κίνας απέναντι στη ρωσική εισβολή προβλημάτισε αμέσως τη Δύση. Οι σχέσεις Μόσχας-Πεκίνου βρίσκονταν στο θερμότερο σημείο τους εδώ και δεκαετίες ήδη πριν τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, ενώ ο ίδιος ο Πούτιν είχε παρευρεθεί στους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του Πεκίνου ελάχιστες μόλις μέρες πριν ξεκινήσει η σύρραξη στην ανατολική Ουκρανία. Ο κινέζος γραμματέας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος προσέγγισε από την αρχή με προσοχή τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, δείχνοντας μεν συμπάθεια απέναντι εισβολή της Ρωσίας, χωρίς όμως δε να δίνει την πλήρη στήριξη της Κίνας. Από τον Φεβρουάριο του 2022 και μέχρι σήμερα, ο Σι Τζινπίνγκ ουσιαστικά έχει ενστερνιστεί το ιδεολόγημα του Πούτιν, συμφωνώντας πως η εισβολή ήταν απαραίτητη λόγω του επεκτατισμού της Δύσης και την πιθανή ενοποίηση της Ουκρανίας με αυτή μέσω του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Αυτή ακριβώς είναι και η ρητορική που έχει οικειοποιηθεί εδώ και αρκετά χρόνια ο κινέζος ηγέτης σε ό,τι αφορά την Ανατολική Ασία, και ιδιαίτερα την απόλυτη στήριξη που παρέχουν οι ΗΠΑ στην Ταϊβάν απέναντι στον κινεζικό αλυτρωτισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Σι Τζινπίνγκ μετράει τόσο την απόδοση της Ρωσίας, όσο και την αντίδραση της Δύσης απέναντι στη ρωσική εισβολή, καθώς η θέληση –αλλά και οι τακτικές απειλές– του Πεκίνου απέναντι στην Ταϊβάν προμηνύουν πως η Κίνα βελτιστοποιεί τον σχεδιασμό μιας πιθανής παρέμβασης στην κινεζική θάλασσα.

Στη χθεσινή του συνάντηση με τον Πούτιν, ο Σι Τζινπίνγκ ήταν ξανά αρκετά προσεκτικός – αλλά και σαφής. Παραμένοντας πιστός στο δόγμα της έμμεσης υποστήριξης της Μόσχας, ο επικεφαλής της κινεζικής κυβέρνησης δήλωσε πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποτελεί προσωπικό του φίλο, κατηγορώντας παράλληλα τον επεκτατισμό του ΝΑΤΟ ως κύριο αίτιο της – δικαιολογημένης, κατά τον ίδιο – ρωσικής αντίδρασης. Για άλλη μια φορά, ο Σι Τζινπίνγκ παρουσίασε την Κίνα ως ειρηνευτική δύναμη, καλώντας τη Ρωσία και την Ουκρανία να τερματίσουν τον πόλεμο το συντομότερο δυνατό· ο κινέζος ηγέτης γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους πως τόσο η Ουκρανία δεν πρόκειται να αποδεχτεί την απώλεια της κυριαρχίας της στα ανατολικά της εδάφη, όσο και πως ο Πούτιν δε θα δεχτεί να αποχωρήσει αν δε μπορεί τουλάχιστον να προπαγανδίσει πως η Ρωσία κέρδισε κάτι από τον πόλεμο. Όμως, με την παρουσία του στη Μόσχα, ο Σι Τζινπίνγκ στέλνει μήνυμα στη Δύση – και τις ΗΠΑ – πως η Κίνα δεν είναι απομονωμένη, αλλά και πως παραμένει πρόθυμη – και έτοιμη – να αναβαθμίσει την επιρροή της στην Ανατολική Ασία και να εφαρμόσει την πολιτική της «μίας Κίνας» απέναντι στην Ταϊβάν. Σε περίπτωση που η Κίνα πραγματοποιήσει την οποιαδήποτε παρέμβαση, η Ρωσία θα είναι στο πλευρό της, σε διπλωματικό αλλά και οικονομικό επίπεδο.

Ο αναβαθμισμένος ρόλος της Ιαπωνίας

Ο ενστερνισμός ενός πολύ περισσότερο φιλόδοξου δόγματος εξωτερικής πολιτικής από την Ιαπωνία αποτελεί γεγονός. Ο Φούμιο Κισίντα, πιστός στην κληρονομία του προκατόχου του – αλλά και πολιτικού του μέντορα – Σίνζο ‘Αμπε, έχει αναβαθμίσει την γεωπολιτική παρουσία της Ιαπωνίας μέσα σε μόλις λίγους μήνες· οι επίσημες επισκέψεις του σε ισχυρές χώρες της Δύσης, αλλά και η συνεχής σύναψη στρατηγικών συμφωνιών μαζί τους – αλλά και με μεσαίες δυνάμεις, όπως είναι η Ελλάδα και η Ρουμανία – αποδεικνύει πέραν πάσας αμφιβολίας πως η Ιαπωνική κυβέρνηση αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα της Δύσης. Στην πραγματικότητα, το Τόκιο βρισκόταν ακριβώς εκεί από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά, καθώς η ρημαγμένη από τον Β’ ΠΠ Ιαπωνία έφτασε να αποτελεί τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομική δύναμη στον κόσμο για ένα διάστημα, ειδικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου· αυτή τη θέση έχει πλέον καταλάβει η Κίνα. Σήμερα, ωστόσο, η Ιαπωνία συμβάλλει στη συνοχή της Δύσης και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, καθώς ο φιλόδοξος Κισίντα έχει καταφέρει να μετατρέψει τη χώρα του σε περιφερειακή δύναμη, απόλυτα πιστή στην Ουάσιγκτον, άρα και εξ ορισμού αντίθετη στις φιλοδοξίες του Πεκίνου.

Η επίσκεψη του Ιάπωνα πρωθυπουργού στην Ουκρανία σηματοδοτεί ακριβώς αυτό. Ο Κισίντα όχι μόνο συναντήθηκε με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Κίεβο, αλλά ταξίδεψε και στη Μπούτσα, όπου διαδραματίστηκαν οι πρώτες – και εξαιρετικά βίαιες – πράξεις του ρώσο-ουκρανικού πολέμου· κατά την επίσκεψη του, ο επικεφαλής του φιλοαμερικανικού Ιαπωνικού συντηρητικού κόμματος καταδίκασε απόλυτα τη ρωσική εισβολή, προσφέροντας την άνευ όρων υποστήριξη της Ιαπωνίας στην Ουκρανία, στην η κυβέρνηση Κισίντα έχει προσφέρει ήδη πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε βοήθεια, ποσό που αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά. Σημαντικότερα, ωστόσο, ο Κισίντα δήλωσε πως «η Ουκρανία σήμερα μπορεί να είναι η Ανατολική Ασία αύριο» φωτογραφίζοντας ξεκάθαρα τον Κινεζικό επεκτατισμό και την πιθανότητα μιας κινεζικής εισβολής στην Ταϊβάν. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως η επίσκεψη Κισίντα είχε δύο στόχους: από τη μία, να αναδείξει τον ανανεωμένο ρόλο της Ιαπωνίας εντός της Δύσης στηρίζοντας την Ουκρανία ακόμα περισσότερο, αλλά και να στείλει ένα σαφές μήνυμα στο Πεκίνο πως η Ιαπωνική κυβέρνηση είναι έτοιμη να αντιδράσει στρατιωτικά σε μια πιθανή κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν – ή αλλού. Το δόγμα «Γιοσίντα» και η Ιαπωνική στρατιωτική ουδετερότητα αποτελούν ουσιαστικά παρελθόν, τη στιγμή μάλιστα που Ιαπωνία και Μόσχα βρίσκονται σε διαρκή διπλωματική σύγκρουση σχετικά με το στάτους των Κουρίλων Νήσων.

Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος θα μπορούσε να ερμηνευτεί υπό το πρίσμα ενός αναδυόμενου νέου Ψυχρού Πολέμου. Όμως μια τέτοια ανάλυση, η οποία είχε περισσότερη βάση την άνοιξη του 2022, αυτή τη στιγμή μοιάζει ελλιπής· οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις αποδείχτηκαν πολύ κατώτερες των προσδοκιών του Κρεμλίνου – και των ανά την υφήλιο θιασώτες του ρωσικού αυταρχισμού – ενώ η διαφαινόμενη ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μοιάζει με βόμβα που έσκασε στα χέρια του Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος κάνει ό,τι μπορεί για να συσπειρώσει τις δυνάμεις του, επενδύοντας μέχρι και στη σοβιετική ιστορική μνήμη του 1945 και αναδεικνύοντας τα σταλινικά της σύμβολα, ωστόσο η γεωπολιτική θηλειά γύρω από τον λαιμό της Ρωσίας σφίγγει συνεχώς περισσότερο. Το γεγονός πως Κίνα και Ιαπωνία βλέπουν τον ρώσο-ουκρανικό πόλεμο ως έναν ασιατικό πόλεμο δια αντιπροσώπων από μόνο του αποδεικνύει πως, διεθνώς, οι συμβατικές ρωσικές δυνάμεις δεν προκαλούν πλέον δέος σε κανέναν—τη στιγμή που η Ουκρανική αντίσταση έχει εμπνεύσει όλους όσοι απειλούνται από τον Κινεζικό επεκτατισμό στην Ανατολική Ασία.

Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να προκύψει μόνο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Μπορεί η Ρωσία να διατηρεί και εκείνη την πυρηνική trifecta, όμως το κλαμπ των σύγχρονων υπερδυνάμεων χωράει μόνο δύο. Πέρα όμως από την αδιαμφησβήτητη οικονομική – αλλά και την εξελισσόμενη στρατιωτική – της ισχύ, η Κίνα έχει δύο χαρακτηριστικά που την καθιστούν δυνητικό αντίπαλο πόλο σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο: μια διαρκώς αυξανόμενη σφαίρα επιρροής – κυρίως στην Αφρική – αλλά και ένα απροσπέλαστο πέπλο μυστηρίου που καλύπτει τις επόμενες κινήσεις της σε διεθνές επίπεδο. Σε αντίθεση με τον Πούτιν, ο Σι Τζινπίνγκ έχει καλύτερη αντίληψη της ισορροπίας των διεθνών δυνάμεων, και αντιλαμβάνεται πλήρως πως το μεγαλύτερο όπλο της Κίνας είναι ο φόβος που μπορεί να προκαλέσει στη Δύση. Όμως, ο Σι Τζινπίνγκ έχει πλέον ένα αγκάθι στα πλευρά του· η επίσκεψη Κισίντα στην Ουκρανία αποδεικνύει πως σε έναν πιθανό Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, το Τόκιο – μαζί με τη Σεούλ – θα αποτελέσουν τους πόλους που θα περιορίσουν τον κινεζικό επεκτατισμό. Ο συμβολισμός ης επίσκεψης Κισίντα στην Ουκρανία δε θα μπορούσε να είναι ισχυρότερος· μέσω Κιέβου, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός έκανε σαφές σε Πεκίνο και Μόσχα πως σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, η Ουάσιγκτον μπορεί να βασιστεί πάνω του.