Spy stories: Από τη στρατολόγηση κατασκόπων στον υβριδικό πόλεμο των μυστικών πληροφοριών

Η υπόθεση της Ρωσίδας πράκτορα «Μαρίας Τσάλλα», που αποκαλύφθηκε από την ΕΥΠ, φέρνει ξανά στην επιφάνεια τη δράση των διεθνών κατασκοπευτικών κυκλωμάτων.

Η αποκαλούμενη «Μαρία Τ.», μια φαινομενικά γυναίκα της διπλανής πόρτας, που διατηρούσε επιχείρηση με πλεκτά και είδη τέχνης στο Παγκράτι και δήλωνε φωτογράφος προτού ξεσκεπαστεί ως μέλος του κυκλώματος illegals, έδωσε άλλη μια πτυχή στο περίτεχνο σκακιστικό παιχνίδι της απόκτησης απόρρητων πληροφοριών, το οποίο έχει ενταθεί δραματικά λόγω των διεθνών συγκυριών.

Η επί δεκαετίες κατασκοπευτική σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης κορυφώθηκε μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας, με συλλήψεις και επιχειρήσεις δολιοφθοράς σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, ενώ περιστατικά που άλλοτε θα είχαν θέση μόνο σε επεισόδια του «The Americans» ή σε ταινίες σαν το «Spy Game» του Τόνι Σκοτ, απασχολούν την επικαιρότητα ξεπερνώντας σε μηχανορραφία ακόμη και την ίδια τη μυθοπλασία.

Πώς «φτιάχνονται» όμως οι σύγχρονοι κατάσκοποι και ποιο το επιχειρησιακό τους εύρος; Ποιο είναι το προφίλ ενός πράκτορα, το είδος της εκπαίδευσής του και πώς διαμορφώνεται η ταυτότητά του; Από τη στρατολόγηση στις επιχειρήσεις πεδίου, από τη «Φάρμα» της CIA ως τη Βρετανία, τη Ρωσία, την Πολωνία, την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη, αυτές είναι ορισμένες από τις όψεις του σημερινού προφίλ της διεθνούς κατασκοπείας.

Η εξάρθρωση του ρωσικού κατασκοπευτικού δικτύου στην Πολωνία

Μόλις την Πέμπτη, η Πολωνία απήγγειλε κατηγορίες σε έξι ξένους πολίτες για προετοιμασία πράξεων δολιοφθοράς και κατασκοπείας υπέρ της Ρωσίας.

Όπως δήλωσε ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας, Μαριούζ Καμίνσκι, οι έξι ήταν «ξένοι από τα ανατολικά σύνορα» και προσπάθησαν να διακόψουν τις στρατιωτικές προμήθειες και την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία.

Αυτή τη στιγμή οι εισαγγελείς προετοιμάζουν τη δίωξη εναντίον άλλων τριών ατόμων που επίσης κρατούνται στην επιχείρηση. Ο κ. Καμίνσκι είπε ότι ο πυρήνας προετοίμαζε «ενέργειες δολιοφθοράς» στην Πολωνία.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η ομάδα παρακολουθούσε σιδηροδρομικές γραμμές. Τα καθήκοντά της περιελάμβαναν την αναγνώριση, παρακολούθηση και τεκμηρίωση των μεταφορών όπλων στην Ουκρανία», είπε ο κ. Καμίνσκι σε συνέντευξη Τύπου το πρωί της Πέμπτης.

«Οι ύποπτοι προετοίμαζαν επίσης ενέργειες δολιοφθοράς με στόχο να παραλύσουν την προμήθεια εξοπλισμού, όπλων και βοήθειας στην Ουκρανία».

Οι αξιωματικοί της Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφάλειας της Πολωνίας (ABW), βρήκαν κάμερες, ηλεκτρονικό εξοπλισμό και πομπούς GPS που επρόκειτο να τοποθετηθούν σε μεταφορές βοήθειας στην Ουκρανία.

Η ομάδα είχε επίσης καθήκον να διεξάγει δραστηριότητες προπαγάνδας για να διαταράξει τις Πολωνο-Ουκρανικές σχέσεις και να υποκινήσει εχθρικές συμπεριφορές προς την Πολωνία μεταξύ του ΝΑΤΟ, είπε ο κ. Καμίνσκι.

Η ABW έχει στοιχεία ότι η ομάδα πληρωνόταν από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες.

Ο πολωνικός ραδιοφωνικός σταθμός RMF FM ανέφερε ότι ορισμένες κάμερες βρέθηκαν κοντά στο μικρό περιφερειακό αεροδρόμιο Rzeszow-Jasionka, το οποίο έχει μετατραπεί σε διεθνή κόμβο logistics που παρέχει στρατιωτικές και ανθρωπιστικές προμήθειες στην Ουκρανία.

Στρατιωτικά και φορτηγά αεροσκάφη από τις ΗΠΑ και όλη την Ευρώπη πετάνε τακτικά μέσα και έξω από το αεροδρόμιο, για να παραδίδουν προμήθειες σε φορτηγά αναμονής που κάνουν το ταξίδι 100 χιλιομέτρων μέχρι τα ουκρανικά σύνορα.

Η τοποθεσία θεωρείται τόσο ευαίσθητη, που η Ουάσιγκτον έχει αναπτύξει συστήματα αεράμυνας Patriot για την προστασία του αεροδρομίου. Τον περασμένο μήνα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο καθοδόν προς το Κίεβο.

Η Πολωνία είναι ένας από τους ισχυρότερους συμμάχους της Ουκρανίας και οι δυνάμεις ασφαλείας της έχουν συλλάβει πολλά άτομα ως ύποπτα για κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας από την εισβολή τον περασμένο Φεβρουάριο.

Κατασκοπεύοντας για τη Ρωσία: Πώς στρατολογούνται Ευρωπαίοι για τον υβριδικό πόλεμο του Πούτιν

Οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σε συναγερμό για Ρώσους κατασκόπους στον στρατό τους, τις υπηρεσίες πληροφοριών και άλλες κρατικές υπηρεσίες μετά από έναν αυξανόμενο αριθμό κατασκοπευτικών σκανδάλων που έχουν προκαλέσει αναταράξεις από τη Βουλγαρία μέχρι το Βερολίνο.

Τον Ιανουάριο, σουηδικό δικαστήριο καταδίκασε έναν πρώην πράκτορα πληροφοριών σε ισόβια κάθειρξη και τον αδελφό του σε 10 χρόνια πίσω από τα κάγκελα για διαβίβαση ευαίσθητων πληροφοριών στη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας, GRU.

Οι Σουηδοί υπήκοοι Peyman Kia, 42 ετών, και Payam Kia, 35 ετών, συνελήφθησαν πέρυσι και είχαν αρνηθεί όλους τους ισχυρισμούς.

«Τα αδέρφια από κοινού και σε συνεννόηση, χωρίς εξουσιοδότηση και για να βοηθήσουν τη Ρωσία και την GRU, απέκτησαν, διαβίβασαν και μοιράστηκαν πληροφορίες η αποκάλυψη των οποίων σε μια ξένη δύναμη θα μπορούσε να είναι επιζήμια για την ασφάλεια της Σουηδίας», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το περιφερειακό δικαστήριο της Στοκχόλμης.

Το ζευγάρι καταδικάστηκε για κατασκοπεία και ο μεγαλύτερος αδερφός κρίθηκε επίσης ένοχος για μη εξουσιοδοτημένη διαχείριση απόρρητων πληροφοριών.

Ακολουθούν ορισμένες άλλες περιπτώσεις Ευρωπαίων που ενεπλάκησαν σε σκάνδαλα ρωσικής κατασκοπείας τα τελευταία χρόνια:

Γερμανός διπλός πράκτορας

Τον Δεκέμβριο του 2022, η γερμανική αστυνομία συλλαμβάνει έναν ύποπτο διπλό πράκτορα στην υπηρεσία ξένων πληροφοριών BND για φερόμενη κοινή χρήση κρατικών μυστικών με τη Ρωσία.

Η σύλληψη του άνδρα, ο οποίος ταυτοποιήθηκε μόνο ως Carsten L., έρχεται λίγο αφότου ένας ακόμη Γερμανός καταδικάστηκε με αναστολή ποινής φυλάκισης για διαβίβαση πληροφοριών σε ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών, ενώ εργαζόταν ως έφεδρος αξιωματικός του γερμανικού στρατού μεταξύ 2014 και 2020.

Ιταλός καπετάνιος

Τον Μάρτιο του 2021, ένας πλοίαρχος του ιταλικού πολεμικού ναυτικού και πατέρας τεσσάρων παιδιών συλλαμβάνεται αφού συνελήφθη να παραδίδει μια κάρτα μνήμης που περιείχε 181 φωτογραφίες εμπιστευτικών εγγράφων σε έναν Ρώσο στρατιωτικό.

Ο Walter Biot, ο οποίος εργαζόταν στο γραφείο του Αρχηγού του Επιτελείου Άμυνας και είχε πρόσβαση σε απόρρητα έγγραφα, φέρεται να πληρώθηκε με 5.000 ευρώ.

Η σύζυγός του λέει στην εφημερίδα Corriere della Sera ότι ήταν «απελπισμένος» για χρήματα για να στηρίξει την οικογένειά του.

Βούλγαροι αμυντικοί αξιωματούχοι

Τον Μάρτιο του 2021, οι βουλγαρικές αρχές διέλυσαν ένα ύποπτο ρωσικό κύκλωμα κατασκοπείας, που περιλάμβανε αρκετούς αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας.

Το κύκλωμα φέρεται να διευθυνόταν από έναν πρώην αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών, του οποίου η Ρωσο-Βουλγάρα σύζυγος έπαιζε τον ρόλο του μεσάζοντα στη ρωσική πρεσβεία.

Αυστριακός συνταγματάρχης

Το 2018, ένας συνταξιούχος συνταγματάρχης του αυστριακού στρατού συλλαμβάνεται με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Ρωσίας για δεκαετίες, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1990.

Σε ανάκριση αποκαλύπτει ότι οι Ρώσοι ήθελαν πληροφορίες για τα οπλικά συστήματα και τη μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη. Το 2020 καταδικάζεται σε τρία χρόνια φυλάκιση.

Πολωνός αξιωματούχος ενέργειας

Τον Μάρτιο του 2018, ένας αξιωματούχος του υπουργείου Ενέργειας της Πολωνίας συλλαμβάνεται επειδή διαβίβασε πληροφορίες στη Ρωσία σχετικά με τη στάση της Πολωνίας στο έργο του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2.

Η Πολωνία αντιτάχθηκε σθεναρά στον αγωγό που κατασκευάστηκε για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Βαλτικής Θάλασσας στη Δυτική Ευρώπη, παρακάμπτοντας τις χώρες διέλευσης την Πολωνία και την Ουκρανία. Ο υπάλληλος καταδικάζεται σε φυλάκιση τριών ετών.

Ούγγρος ευρωβουλευτής

Το 2017, ένας Ούγγρος βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το εθνικιστικό κόμμα Jobbik, Bela Kovacs, κατηγορείται για κατασκοπεία στην ΕΕ για λογαριασμό της Ρωσίας.

Ο Kovacs, του οποίου ο πατέρας ήταν Ρώσος, ήταν συχνός επισκέπτης στη Μόσχα, όπου πιστεύεται ότι ζούσε. Καταδικάστηκε ερήμην σε φυλάκιση πέντε ετών τον Σεπτέμβριο του 2022.

Πρώην Μολδαβός βουλευτής

Ένας τέως βουλευτής στην πρώην σοβιετική δημοκρατία της Μολδαβίας, ο Iurie Bolboceanu, συνελήφθη τον Μάρτιο του 2017 με την κατηγορία της τακτικής πώλησης πληροφοριών στη Ρωσία. Η Μολδαβία πασχίζει να απαλλαγεί από την επιρροή της Μόσχας. Ο Bolboceanu καταδικάζεται σε 14 χρόνια φυλάκιση για προδοσία.

Λετονός εργαζόμενος σιδηροδρόμων

Στα τέλη του 2016, ο Λετονός σιδηροδρομικός εργάτης Aleksandrs Krasnopjorovs συλλαμβάνεται επειδή κατέγραψε βίντεο με στρατεύματα του ΝΑΤΟ και φορτία να μετακινούνται σιδηροδρομικώς και στη συνέχεια να τα στέλνει σε επαφές στη Ρωσία.

Ρώσος στην καταγωγή και πρώην σοβιετικός στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού που υπηρέτησε στο Αφγανιστάν τη δεκαετία του 1980, καταδικάστηκε σε 18 μήνες πίσω από τα κάγκελα.

Αμερικανικό Σχολείο Κατασκόπων: Αξιωματικοί της CIA διαχέουν μυστικά για τη «φάρμα»

Το πιο επίλεκτο πρόγραμμα εκπαίδευσης κατασκόπων στη Γη έχει την έδρα του στις ΗΠΑ. Οι κορυφαίοι υποψήφιοι περνούν τουλάχιστον έξι μήνες στη «Φάρμα», την εξαιρετικά μυστική στρατιωτική βάση 9.000 στρεμμάτων στη Βιρτζίνια, όπου οι κατάσκοποι τελειοποιούν δεξιότητες τύπου πράκτορα 007, από τη σκοποβολή με Glock και M4 μέχρι το αλεξίπτωτο, την ταχύπλοη βάρκα και τη στρατολόγηση. Ωστόσο, οι «επικίνδυνες αποστολές» δεν είναι το παν για την αντιμετώπιση των κακοποιών και της τρομοκρατίας.

Η εκπαίδευση της CIA στην πραγματικότητα δεν ξεκινά με τολμηρές καταδιώξεις με σκι στην κορυφή ελβετικών βουνοκορφών, ενώ ο πράκτορας αποφεύγει έναν μεγαλομανή Ρώσο κακό, όπως θέλουν οι χολιγουντιανές παραγωγές. Μάλιστα, ανάλογα με τον ρόλο, μπορεί να ξεκινήσει με δουλειά γραφείου.

«Απλώς κάθεσαι στο γραφείο σου, για να μάθεις τι κάνουν εκεί. Στην πραγματικότητα, έτσι ξεκινά η εκπαίδευση όλων», είπε η Tracy Walder, πρώην αξιωματικός της CIA και του FBI στο podcast «True Spies» του Spyscape. «Έβλεπα στρατόπεδα εκπαίδευσης τρομοκρατών στο Αφγανιστάν, παρέχοντας πληροφορίες  στόχευσης στο υπουργείο Άμυνας - τέτοια πράγματα».

Ημέρες εκπαίδευσης στη «Φάρμα» της CIA

Φυσικά, η εκπαίδευση της CIA είναι πιο απτή για τους υπαλλήλους πεδίου, αλλά η κατασκοπεία της παλιάς σχολής εξακολουθεί να περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα σπουδών. Η Fox, πρώην αξιωματικός της CIA που εργαζόταν μυστικά στο Καράτσι και τη Μιανμάρ, περιέγραψε την καθοδήγηση στα απομνημονεύματά της, «Life Undercover» το 2019: «Η μικρή ομάδα των συμμαθητών μου και εγώ τρέχουμε γύρω από την Ουάσινγκτον όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας, σημειώνοντας τοποθεσίες με κιμωλία και ταυτοποιώντας τις πινακίδες των αυτοκινήτων που μας ακολουθούν».

Η πρώτη επιχειρησιακή αξιολόγηση της Fox περιελάμβανε ένα «χτύπημα» με έναν πλασματικό δημόσιο υπάλληλο από το Καζακστάν - τον εντοπισμό του, φαινομενικά τυχαία, και την επινόηση προφάσεων για μια επόμενη συνάντηση, με στόχο τη δημιουργία μιας σχέσης για συλλογή πληροφοριών.

Αφού πέρασε πολλά τεστ, η Φοξ προσκλήθηκε να περάσει έξι μήνες στη Φάρμα, απομονωμένη από την οικογένειά της και ζώντας με πλαστό όνομα. Η Fox περιέγραψε το νέο της σπίτι - που ευρέως πιστεύεται ότι είναι μέρος του Camp Peary στη Βιρτζίνια  - ως «προσομοίωση “Truman Show”, που διαδραματίζεται στη φανταστική Δημοκρατία της Βερτάνια με μια ψεύτικη πρεσβεία των ΗΠΑ, μια πλατεία της πόλης και ένα ψεύτικο κανάλι ειδήσεων που μοιάζει με το CNN. «Σύντομα ο κάθε νυχτερινός μας ύπνος διακόπτεται από επείγοντες συναγερμούς που αναφέρουν επικείμενες απειλές και προσομοιωμένες τρομοκρατικές επιθέσεις. Είμαστε υπό συνεχή επιτήρηση, αντιπαρατιθέμενοι ο ένας με τον άλλο», είπε η Fox.

Μία από τις δοκιμές περιελάμβανε τη στρατολόγηση «περιουσιακών στοιχείων» - με άλλα λόγια, τη μετατροπή αλλοδαπών σε κατασκόπους της CIA - περνώντας τους από τον κύκλο έξι σταδίων της CIA, γνωστό ως SADRAT: εντοπισμός, αξιολόγηση, ανάπτυξη, στρατολόγηση, εκτέλεση και τερματισμός.

Το SADRAT είναι το τελετουργικό φλερτ και γάμου του μυστικού πράκτορα, το οποίο ο Ryan Hillsberg περιέγραψε λεπτομερώς για το «True Spies»: «Οι περισσότεροι κανονικοί άνθρωποι δεν πρόκειται να προτείνουν γάμο σε κάποιον, εκτός αν ξέρουν ότι θα πει το ναι. Και νομίζω ότι το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για την κατασκοπεία».

Η «Φάρμα» της CIA: Μαθήματα σχολής κατασκόπων

Η δράση της «Φάρμας» ενισχύεται με μαθήματα για το χειρισμό ταχύπλοων σκαφών και την αμυντική οδήγηση, όπου οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν πώς να αναποδογυρίζουν αυτοκίνητα και να ανταποκρίνονται μέσα σε δευτερόλεπτα, αν τους περικυκλώσουν ένοπλοι μαχητές. Η αντιτρομοκρατική εκπαίδευση είναι απαραίτητη: «Αφήνουν ψεύτικες βόμβες στην άκρη του δρόμου γύρω από το κάμπους για να τις αναγνωρίσουμε· υποδεικνύουμε ότι βρήκαμε μία σταματώντας δίπλα της», είπε η Fox.

Ο Douglas London, αξιωματικός της CIA για 34 χρόνια έως ότου συνταξιοδοτήθηκε το 2019, θυμήθηκε ότι ολοκλήρωσε 12 εβδομάδες στρατιωτικής εκπαίδευσης, φορώντας στολή καμουφλάζ και λειτουργώντας ως μέρος μιας διμοιρίας υπό τη διοίκηση κυρίως παλιών παραστρατιωτικών βετεράνων της εποχής του Βιετνάμ: «Συχνά υπομέναμε την ιδιόρρυθμη συμπεριφορά τους, ιδιαίτερα ενός ή δύο εκπαιδευτών, τους οποίους φοβόμασταν ότι θα μας σκότωναν στον ύπνο μας στο μέσον μιας κρίσης μετατραυματικού στρες ή απλώς για την πλάκα τους», έγραψε ο London στα απομνημονεύματά του, «The Recruiter».

Έμαθε για εκρηκτικά, παγίδες, όπλα, τεχνικές απόδρασης και διαφυγής, εκπαίδευση επιβίωσης και ανάκριση. Όσον αφορά την αερομεταφερόμενη εκπαίδευση, ο London ανυπομονούσε για τα άλματα με αλεξίπτωτο. Στο τελευταίο του άλμα, ένας ιμάντας τυλίχτηκε γύρω από το πόδι του και βρέθηκε να πέφτει αβοήθητος στο έδαφος. Ευτυχώς ανασκουμπώθηκε, κουλουριάστηκε και επέζησε.

Αιχμαλωσία, αντοχή σε βασανιστήρια και σκληρές τεχνικές κατασκοπείας

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν επίσης πώς να αντέχουν την αιχμαλωσία και τα βασανιστήρια, αν και οι λεπτομέρειες είναι μυστικές.

Ο Αμερικανός συνταγματάρχης Buz Carpenter, ο οποίος πέταξε ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο Blackbird κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, είπε στο Spyscape ότι η εκπαίδευσή του στην Πολεμική Αεροπορία περιελάμβανε έκθεση σε διαφορετικούς τύπους τεχνικών ανάκρισης, όπως μαύρα κουτιά και δυνατούς ήχους: «Με έχουν βάλει στο νερό. Καταλαβαίνω αυτά τα πράγματα».

Προς το τέλος του χρόνου τους στη «Φάρμα», οι επίλεκτοι της CIA δοκιμάζουν τα προσόντα τους στα όπλα και την αστική μάχη. «Glock και M4», είπε η Fox. «Εκπαίδευση σε σενάρια αστικής μάχης, σε ψεύτικα οικοδομικά τετράγωνα, εφοδιασμένα με ανδρείκελα - μερικοί νόμιμοι στόχοι, οι περισσότεροι ντυμένοι ντόπιοι άνδρες, γυναίκες ή παιδιά. Ακόμη και στους πραγματικούς στόχους πρέπει να παρέχονται πρώτες βοήθειες».

Όσο αστραπιαία ξεκινάει, σύντομα χτυπά το καμπανάκι που σηματοδοτεί το τέλος του εξάμηνου μαθήματος. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η τελευταία ματιά στη «Φάρμα» για κάποιους.

«Η ανίχνευση παρακολούθησης είναι μια ωραία τέχνη. Πιθανότατα δεν υπάρχει τίποτα που μελετήσαμε περισσότερο στη Φάρμα», είπε ο James Olson, πρώην αρχηγός αντικατασκοπείας της CIA και αρχηγός σταθμού της Μόσχας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Για τον Olson, έναν έμπειρο κατάσκοπο, το μάθημα Denied Area περιλάμβανε εκπαίδευση στη «Φάρμα» και έναν χρόνο έντονης προετοιμασίας, όπου εκτέθηκε σε αγχωτικές καταστάσεις που θα αντιμετώπιζε στο πεδίο - ουρλιαχτά, εξοντωτικές προθεσμίες και εικοσιτετράωρη παρακολούθηση. Ο Όλσον και η σύζυγός του Μέρεντιθ, επίσης πράκτορας της CIA, ζούσαν ακόμη και σε ένα διαμέρισμα στο οποίο είχαν τοποθετηθεί «κοριοί» από τη CIA, για να μιμηθούν πώς θα ήταν η ζωή στη Σοβιετική Ρωσία, όπου οι τοίχοι είχαν μάτια και αυτιά.

Στο μεταξύ, οι ψυχολόγοι αξιολογούσαν κάθε τους κίνηση: «Μέρος του στόχου της εκπαίδευσης ήταν να ξεχωρίσουν εκείνοι που δεν άντεχαν την πίεση της λειτουργίας υπό παρακολούθηση, υπό συνεχή πίεση, χωρίς περιθώρια λάθους και με τις συνέπειες ενός λάθους να είναι κυριολεκτικά μοιραίες», είπε ο Olson.

Εκπαίδευση κατασκόπων της CIA για διεθνείς αποστολές

Οι εκπαιδευτές της «Φάρμας» ανέπτυξαν επίσης την απόλυτη προσομοίωση αποστολής για τον Olson, χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες που τραβήχτηκαν κατά την κατασκευή ενός υπόγειου ρωσικού καλωδίου, ώστε να μπορεί να μάθει πώς να το αξιοποιεί και να συλλέγει πληροφορίες. Η «Φάρμα» σχεδίασε μια αποσπασματική αναπαράσταση του φρεατίου της Μόσχας και της τάφρου κάτω από αυτό, μαζί με συναγερμούς που μπορεί να χρειαστεί να περάσει ο Olson και ρωσικά λουκέτα που ίσως χρειαστεί να παραβιάσει.

Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας εκπαίδευσης, ο Olson τραυματίστηκε από ένα μαχαίρι. Αιμορραγούσε πολύ, αλλά συνέχισε - αλλά η προσπάθειά του ακυρώθηκε επειδή άφησε «ενοχοποιητικό» αίμα στην προσομοιωμένη τοποθεσία. Τελικά ωστόσο, ο Olson ολοκλήρωσε με επιτυχία την πραγματική του αποστολή στη Μόσχα.

Όσο για τον Ryan Hillsberg, τον πρώην αξιωματικό επιχειρήσεων της CIA που έπεισε ξένους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να εργαστούν ως πράκτορες της CIA, απαιτήθηκαν πολλά χρόνια ώστε να κατανοήσει πλήρως και να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία, την εκπαίδευση και τη γνώση που έμαθε στη «Φάρμα». Ο Hillsberg πέρασε 13 χρόνια ζώντας στην ψυχολογική «γκρίζα» ζώνη, περπατώντας στο τεντωμένο σκοινί μεταξύ πίστης και προδοσίας.

«Το να μπορείς να κινηθείς σε αυτή τη γκρίζα ζώνη είναι πιθανώς ένα από τα βασικά πράγματα για να περάσεις από τη Φάρμα, γιατί ποτέ δεν υπάρχει σωστή απάντηση», είπε. «Η απάντηση είναι - και αυτό χρησιμοποιείται στην πραγματικότητα στη Φάρμα κάθε μέρα, κάθε αξιωματικός επιχειρήσεων, κάθε αξιωματικός πληροφοριών γνωρίζει αυτή τη φράση: “εξαρτάται”».

Τα 5 κρίσιμα εφόδια που αποκτάς σε μια σχολή κατασκόπων

Δεν είναι εύκολο να ρίξουμε συχνά μια ματιά στον απόκρυφο κόσμο των κατασκόπων. Ενώ οι αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών συνεχίζουν να επιχειρούν στη σκιά, ένα άρθρο του Josef Hufelschulte στο περιοδικό Focus δίνει μια σπάνια γεύση από το μυστικό πρόγραμμα εκπαίδευσης τους.

Διαλέξαμε τις πέντε πιο ενδιαφέρουσες δεξιότητες που μαθαίνουν οι νεοσύλλεκτοι στη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, τη Bundesnachrichtendienst (BND).

Πώς στρατολογούν πηγές για να αποσπάσουν μυστικά

Το ψωμί και το βούτυρο ενός κατασκόπου είναι η απόκτηση μυστικών πληροφοριών από πηγές. Στην έκθεση του Focus, ένας αξιωματικός πληροφοριών έλαβε την τοποθεσία ενός επισκέπτη και μετά από 90 λεπτά, μια νεαρή γυναίκα είχε μάθει την οικογενειακή κατάσταση, το επάγγελμα, την καριέρα, τα χόμπι και τους βαθμούς των εξετάσεων της κόρης του στο κολέγιο. Μέχρι το τέλος του ραντεβού, η αξιωματικός είχε ολοκληρώσει την αποστολή της ενώ ο άνδρας την είχε ερωτευτεί.

«Πρέπει επίσης να καταλάβετε τι παρακινεί τους ανθρώπους και ποια είναι τα τρωτά τους σημεία», αποκάλυψε ο πρώην αξιωματικός της CIA Λίντσεϊ Μόραν σε συνέντευξή του στο περιοδικό Pursuit. «Διότι αυτές είναι οι πληροφορίες που θα χρησιμοποιήσετε για να τους χειριστείτε και να πάρετε αυτό που θέλετε — που είναι μυστικές πληροφορίες».

Πρέπει να ξέρουν πώς να λένε ψέματα — και να ξέρουν πότε κάποιος άλλος λέει ψέματα

Ο κόσμος της μυστικότητας περιλαμβάνει πολλά ψέματα και οι κατάσκοποι οφείλουν να είναι καλοί σε αυτό. Όχι μόνο πρέπει να είναι καλοί στο ψέμα, αλλά πρέπει να μπορούν να εντοπίζουν πότε κάποιος άλλος το λέει. Αυτό ξεκινά από την πρώτη μέρα της υπηρεσίας τους, καθώς οι φίλοι και η οικογένεια τους παραμένουν στο σκοτάδι.

Οι αξιωματικοί δημιουργούν ακόμη περίπλοκες ιστορίες για να εξασκηθούν στο ψέμα όταν οι συνάδελφοί τους αξιωματικοί τους κάνουν προσωπικές ερωτήσεις. Σε παραδείγματα για το πώς να εντοπίσετε έναν ψεύτη, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον παρουσιάζεται ως παράδειγμα σχολικού βιβλίου και οι μαθητές εξέτασαν τις αφηγήσεις που έκανε ο πρώην πρόεδρος κατά τη διάρκεια του σκανδάλου Λεβίνσκι.

Προηγμένες δεξιότητες οδήγησης

Οι κατάσκοποι διδάσκονται προηγμένες δεξιότητες οδήγησης, όπως πώς να χάνουν κάποιον που μπορεί να τους ακολουθεί.

Καλύπτονται όλες οι πτυχές της οδήγησης. Οι αξιωματικοί διδάσκονται πώς να αποφύγουν να τους ακολουθήσουν, πώς να καταλάβουν αν κάποιος είναι στο κατόπι τους και πώς να τον παραπλανήσουν.

«Σου διδάσκουν κόλπα, όπως να κάνεις αριστερές στροφές για να μπορείς να δεις αν υπάρχουν αυτοκίνητα πίσω σου», αποκάλυψε η πρώην αξιωματικός της CIA, Λίντσεϊ Μόραν, για την εκπαίδευσή της σε όχημα της CIA.

Οι αξιωματικοί της BND διδάσκονται όχι μόνο πώς να αποφεύγουν τις υποψίες, αλλά και πώς να χειρίζονται τις υψηλής ταχύτητας και βίαιες καταδιώξεις. Τρεις αξιωματικοί αποδίδουν την επιβίωσή τους από μια καταδίωξη γεμάτη πυροβολισμούς στους δρόμους της Σαουδικής Αραβίας στις δεξιότητες που απέκτησαν στα μαθήματα οδήγησης.

Οι κατάσκοποι πρέπει να είναι σε θέση να επιχειρούν σε ζώνες κρίσης

Για έξι εβδομάδες, οι μαθητές μεταφέρονται σε ένα κρυφό συγκρότημα για να ολοκληρώσουν την εκπαίδευση επιχειρήσεων. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει εκρήξεις και ρεαλιστικά σενάρια που αντικατοπτρίζουν τις συνθήκες σε χώρες με υψηλά επίπεδα τρομοκρατικής δραστηριότητας.

Καλύπτονται τα πάντα, από το πώς να χειριστείτε μια επίθεση σε πρεσβεία, μέχρι τις πρώτες βοήθειες και τις εκκενώσεις με ελικόπτερο. Η επάρκεια στα όπλα διδάσκεται επίσης, αλλά από αμυντική νοοτροπία: Αν πρέπει να ασχοληθείτε με ένα όπλο, κάτι έχει πάει τρομερά στραβά.

Η εκπαίδευση είναι ολοήμερη και καλύπτει τα πάντα, από γλώσσες μέχρι ψυχολογία

Το 20% του προγράμματος σπουδών στην τάξη περιλαμβάνει μαθήματα νομικής με πρακτικές εφαρμογές, όπως το πώς να ανταποκριθεί κανείς σε μια απαγωγή σε μια ξένη χώρα - μια κατάσταση ιδιαίτερα ζοφερή για έναν κατάσκοπο.

Οι εργασίες καλύπτουν θέματα τόσο διαφορετικά όπως η διεθνής πολιτική, το Ισλάμ, η γεωγραφία, η ψυχολογία, η παρατήρηση, η φωτογραφική τεχνολογία και οι ξένες γλώσσες. Απαιτείται επάρκεια αγγλικών και αναπτύσσονται άλλες γλωσσικές δεξιότητες.

Σύμφωνα με την τάξη που αναφέρεται στην έκθεση του Focus, από τους 800 άνδρες και γυναίκες που υπέβαλαν αίτηση στο BND, μόνο 40 έφτασαν στην αποφοίτηση.

«Είμαι ένας νεκρός που περπατά»: Πρώην Ρώσος κατάσκοπος λέει ότι οι αποστάτες κινδυνεύουν

Τον Απρίλιο του 1997, η Vechernyaya Moskva, μια από τις πιο δημοφιλείς εφημερίδες στη Μόσχα, δημοσίευσε ένα άρθρο για έναν πρώην πράκτορα των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, τον Boris Karpichkov.

Το άρθρο συνοδευόταν από μια εικόνα των εγγράφων ταυτότητας της KGB του Karpichkov, με το στόχαστρο ενός τουφεκιού ελεύθερου σκοπευτή πάνω του. Προειδοποίησε ότι ο πρώην ταγματάρχης της KGB καταζητείται από την Ιντερπόλ, αντιμετωπίζει ανάκριση από τις ρωσικές αρχές και καταδιώκεται από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος.

Αναφέρθηκε ότι η τοποθεσία του ήταν άγνωστη, αλλά το εύλογο συμπέρασμα ήταν ότι στο εγγύς μέλλον ο Karpichkov ήταν πιθανό να «εκκαθαριστεί».

Πάνω από δύο δεκαετίες αργότερα, ο βετεράνος πράκτορας ζει σε ένα διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων στο Λονδίνο. Είναι ένθερμος επικριτής του ρωσικού καθεστώτος. Έχοντας καταφύγει στη Βρετανία το 1998, εξακολουθεί να φοβάται για τη ζωή του.

Ενώ ο Πούτιν αντιμετωπίζει διεθνή καταδίκη για την εισβολή στην Ουκρανία, ο Karpichkov, 63 ετών, λέει στον Guardian ότι η αστυνομία και οι υπηρεσίες ασφαλείας δεν έχουν παράσχει την απαιτούμενη προστασία στους αντιφρονούντες, τους επικριτές και τους αποστάτες της Ρωσίας.

«Δεν υπάρχει περίπτωση να σκεφτεί κανείς να αποστασιοποιηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο από τη Ρωσία», είπε. «Οι βρετανικές αρχές απέδειξαν ότι δεν είναι σε θέση να προστατεύσουν οποιονδήποτε χρειάζεται και αξίζει να προστατεύεται.

«Περιμένω να με σκοτώσουν και δεν μπορώ να προστατεύσω τον εαυτό μου. Η μοίρα μου μπορεί να περιγραφεί μόνο ως ενός νεκρού που περπατά».

Ένα βρετανικό δικαστήριο διαπίστωσε τον Σεπτέμβριο του 2020 ότι ο Karpichkov ήταν πιθανό να αποτελούσε «απειλή για τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών», αφού εργαζόταν στη Ρωσία και τη Λετονία ως διπλός πράκτορας. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε δεχτεί απειλές θανάτου που θεωρήθηκαν αξιόπιστες και οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν πιθανό να προέρχονται από ρωσικά συμφέροντα.

Ο Karpichkov είναι ιδιαίτερα θυμωμένος επειδή το υποτιθέμενο όνομα με το οποίο ζούσε και η διεύθυνσή του αποκαλύφθηκαν από την Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος (NCA) στις αρχές της Λετονίας σε ανεπιτυχείς διαδικασίες έκδοσης. Πιστεύει ότι η Ρωσία γνωρίζει πλέον πού μένει αυτός και η γυναίκα του.

Μια απειλή θανάτου στα ρωσικά, η οποία, όπως λέει, στάλθηκε στο διαμέρισμά του στο Λονδίνο τον Ιανουάριο του 2022, προειδοποιούσε: «Όσο κι αν αλλάξετε κατοικία, δεν μπορείτε να αποφύγετε την τιμωρία σας. Προδότες σαν εσάς δεν έχουν θέση στη γη. Περίμενε, ο θάνατος είναι στον δρόμο για σένα».

Το χρονικό της ρωσικής παρεμβατικότητας στη Βρετανία

Έχει αποδειχθεί ότι τα ρωσικά τάγματα θανάτου μπορούν να φτάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι βρετανικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου βρήκαν ότι Ρώσοι πράκτορες σκότωσαν τον πρώην κατάσκοπο της KGB Alexander Litvinenko, ο οποίος πέθανε από δηλητηρίαση σε νοσοκομείο του Λονδίνου τον Νοέμβριο του 2006.

Δύο άνδρες από τη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, γνωστή και ως GRU, κατηγορήθηκαν ότι προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον πρώην πράκτορα της KGB Σεργκέι Σκριπάλ και την κόρη του Γιούλια, δηλητηριάζοντάς τους στο Σάλσμπερι, τον Μάρτιο του 2018.

Άλλοι επικριτές του Πούτιν έχουν πεθάνει στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Ένας ιατροδικαστής από το Λονδίνο αποφάνθηκε το 2021 ότι ο επιχειρηματίας Νικολάι Γκλουσκόφ στραγγαλίστηκε στο σπίτι του στο Λονδίνο τον Μάρτιο του 2018. Ένα κολάρο σκύλου τυλίχτηκε γύρω από το λαιμό του, για να προσομοιώσει την απόπειρα αυτοκτονίας.

Τον Μάρτιο του 2014, ένας ιατροδικαστής κατέγραψε μια ανοιχτή ετυμηγορία για τον Ρώσο μεγιστάνα Μπόρις Μπερεζόφσκι, ο οποίος βρέθηκε νεκρός στο μπάνιο της έπαυλής του στο Μπέρκσαϊρ τον Μάρτιο του 2013.

(Με πληροφορίες του Business Insider, του BBC News, του Guardian, του Euractiv και του Spyscape)