Γιατί υπάρχει ρίσκο με τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια της συμμαχίας AUKUS για την αντιμετώπιση της Κίνας

Περισσότερο από ένα χρόνο αφότου οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία ανακοίνωσαν ότι  θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για την κατασκευή υποβρυχίων, η συμμαχία έδωσε τη Δευτέρα στη δημοσιότητα περισσότερες λεπτομέρειες για το φιλόδοξο σχέδιό της να αντιμετωπίσει την ταχεία στρατιωτική επέκταση της Κίνας.

Σύμφωνα με την πολυετή συμφωνία AUKUS, οι εταίροι θα κατασκευάσουν έναν συνδυασμένο στόλο επίλεκτων πυρηνικών υποβρυχίων χρησιμοποιώντας τεχνολογία, εργασία και χρηματοδότηση και από τις τρεις χώρες, δημιουργώντας μια ισχυρή δύναμη στον Ινδο-Ειρηνικό από ό,τι θα μπορούσε να επιτύχει η καθεμία από αυτές μόνη της.

Όμως το μακρύ χρονοδιάγραμμα και το τεράστιο οικονομικό κόστος - που ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια μόνο για την Αυστραλία - θέτουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο τα σχέδια των εταίρων θα μπορούσαν να απομακρυνθούν από τη «βέλτιστη πορεία» τους στις επόμενες δεκαετίες, καθώς οι κυβερνήσεις και ενδεχομένως οι προτεραιότητες αλλάζουν.

Σε κοινή δήλωσή τους τη Δευτέρα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας Άντονι Αλμπανέζε και ο ομόλογός του Ηνωμένου Βασιλείου Ρίσι Σουνάκ δήλωσαν ότι η «ιστορική συμφωνία θα βασιστεί στις προηγούμενες προσπάθειες και των τριών χωρών για τη διατήρηση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ευημερίας σε όλο τον κόσμο».

Το σχέδιο αρχίζει φέτος με εκπαιδευτικές εναλλαγές Αυστραλιανών ναυτικών σε υποβρύχια και βάσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, με την προσδοκία ότι σε περίπου 20 χρόνια θα επιτάξουν τον πρώτο πυρηνικό στόλο της Αυστραλίας.

Υποβρύχια σε στάδια

Από το 2023, μαζί με την εκπαίδευση Αυστραλών, τα αμερικανικά πυρηνοκίνητα υποβρύχια θα αυξήσουν τις επισκέψεις σε λιμάνια της Αυστραλίας, ενώ τρία χρόνια αργότερα θα προστεθούν περισσότερες επισκέψεις από βρετανικά πυρηνοκίνητα υποβρύχια.

Από το 2027, τα αμερικανικά και βρετανικά υποβρύχια θα αρχίσουν να εναλλάσσονται στο HMAS Stirling, ένα αυστραλιανό στρατιωτικό λιμάνι κοντά στο Περθ της Δυτικής Αυστραλίας, το οποίο πρόκειται να αναβαθμιστεί κατά πολλά δισεκατομμύρια δολάρια.

Στη συνέχεια, από τις αρχές της δεκαετίας του 2030, εν αναμονή της έγκρισης του Κογκρέσου, η Αυστραλία θα αγοράσει τρία υποβρύχια κλάσης Virginia από τις ΗΠΑ, με δικαίωμα προαίρεσης για την αγορά άλλων δύο.

Εντός της ίδιας δεκαετίας, το Ηνωμένο Βασίλειο σχεδιάζει να κατασκευάσει το πρώτο του πυρηνικό υποβρύχιο AUKUS - συνδυάζοντας το υποβρύχιο κλάσης Astute με αμερικανικά συστήματα μάχης και όπλα.

Λίγο αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 2040, η Αυστραλία θα παραδώσει το πρώτο από τα αυτοσχέδια υποβρύχια AUKUS στο Βασιλικό Ναυτικό της.

Ως σχέδιο επί χάρτου φαίνεται απλό. Όμως η πολυπλοκότητα που εμπεριέχει είναι τεράστια και απαιτεί ένα πρωτοφανές επίπεδο επενδύσεων και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των τριών εταίρων, των οποίων οι πολιτικές καριέρες των ηγετών θα είναι πολύ μικρότερες από εκείνες του ανθρώπου που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν: Σι Τζίνπινγκ της Κίνας.

Την περασμένη εβδομάδα η πολιτική ελίτ της Κίνας ενέκρινε την άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία του Σι, παγιώνοντας τον έλεγχό του και καθιστώντας τον τον μακροβιότερο αρχηγό κράτους της κομμουνιστικής Κίνας από την ίδρυσή της το 1949. Ο πιο δυναμικός Κινέζος ηγέτης εδώ και μια γενιά, ο Σι έχει επεκτείνει τις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας του και έχει επιδιώξει να επεκτείνει την επιρροή του Πεκίνου σε όλο τον Ινδο-Ειρηνικό, προκαλώντας αναστάτωση στις δυτικές δυνάμεις.

Ο Ρίτσαρντ Ντάνλεϊ, από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, δήλωσε ότι η Αυστραλία βρισκόταν υπό πίεση να ανταποκριθεί μετά από χρόνια αδράνειας και ότι η πρόταση είναι μια εντυπωσιακή προσπάθεια για ένα εφαρμόσιμο σχέδιο.

Περιφερειακή ανταπόκριση

Πριν από την ανακοίνωση της Δευτέρας προηγήθηκαν διπλωματικές κινήσεις για να αποφευχθεί ο αντίκτυπος-σοκ της αρχικής ανακοίνωσης το 2021, όταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κατηγόρησε τον πρώην πρωθυπουργό της Αυστραλίας Σκοτ Μόρισον ότι του είπε ψέματα όταν αποσύρθηκε από μια συμφωνία 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων Αυστραλίας για την αγορά γαλλικών υποβρυχίων.

Εκείνη η συμφωνία θα είχε παραδώσει νέα υποβρύχια σε ταχύτερο χρονοδιάγραμμα, αλλά θα ήταν συμβατικά πετρελαιοκίνητα σκάφη αντί για υπερσύγχρονα πυρηνικά.

Η Αυστραλία έμαθε από εκείνη τη διπλωματική διαμάχη και οι ανώτεροι ηγέτες της - συμπεριλαμβανομένου του Αλμπανέζε - έκαναν περίπου 60 τηλεφωνήματα σε συμμάχους και περιφερειακούς γείτονες για να τους ενημερώσουν για το σχέδιο πριν ανακοινωθεί, σύμφωνα με τον Αυστραλό υπουργό Άμυνας Ρίτσαρντ Μαρλς.

Η Κίνα δεν ήταν μία από αυτές.

Ο Μπάιντεν δήλωσε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ότι σκοπεύει να μιλήσει σύντομα με τον Σι, αλλά αρνήθηκε να πει πότε θα γίνει αυτό, προσθέτοντας ότι δεν ανησυχεί ότι ο Σι θα θεωρήσει την ανακοίνωση της AUKUS ως επιθετικότητα.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το συναίσθημα που αναδύεται από το Πεκίνο, συμπεριλαμβανομένων των κατηγοριών του ότι το τρίο υποδαυλίζει μια κούρσα εξοπλισμών στην Ασία.

Κατά την καθημερινή ενημέρωση της Δευτέρας, ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Wang Wenbin δήλωσε ότι οι εταίροι της AUKUS «αγνόησαν πλήρως τις ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας και πήραν περαιτέρω έναν λάθος και επικίνδυνο δρόμο».

Ο Πίτερ Ντιν, διευθυντής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας στο Κέντρο Μελετών Ηνωμένων Πολιτειών του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, δήλωσε ότι οι κινεζικοί ισχυρισμοί είναι υπερβολικοί.

«Αν υπάρχει μια κούρσα εξοπλισμών στον Ινδο-Ειρηνικό, υπάρχει μόνο μια χώρα που κάνει κούρσα, και αυτή είναι η Κίνα», δήλωσε στο CNN.

Γιατί χρειάζεται

Το σχέδιο AUKUS αποτελεί παραδοχή της Αυστραλίας ότι χωρίς υποβρύχια που μπορούν να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μεγάλα βάθη, η χώρα είναι θλιβερά απροετοίμαστη για να αντιμετωπίσει την Κίνα στον Ινδο-Ειρηνικό.

«Είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και εξαιρετικά επικίνδυνο», δήλωσε ο Ντάνλεϊ από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας. «Αλλά όταν έγινε η αρχική ανακοίνωση και απόφαση το 2021, είχαν απομείνει πολύ λίγες καλές επιλογές για την Αυστραλία. Έτσι, νομίζω ότι τα κατάφεραν όσο καλύτερα μπορούσαν», πρόσθεσε.

Προκλήσεις θέτει ένα έργο αυτής της κλίμακας, το οποίο περιλαμβάνει πολλά κινούμενα μέρη με πιθανές επιπτώσεις στο χρονοδιάγραμμα και το κόστος.

Η συμφωνία περιλαμβάνει αναβαθμίσεις σε λιμάνια και στόλους, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της επιχειρησιακής ζωής των υποβρυχίων της κλάσης Collins της Αυστραλίας μέχρι τη δεκαετία του 2040, για να βοηθηθεί η μετάβαση στα πυρηνικά.

Παράλληλα σε όλες τις χώρες καταβάλλονται προσπάθειες για να δελεάσουν τους εκπαιδευόμενους να ζήσουν μια ζωή κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας για μήνες κάθε φορά - κάτι που ενδεχομένως να μην είναι εύκολο σε μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας.

Και έπειτα υπάρχει και η χρηματοδότηση.

Η αυστραλιανή κυβέρνηση λέει ότι θα βρίσκει 0,15% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κάθε χρόνο για 30 χρόνια - ένα κόστος έως και 245 δισεκατομμύρια δολάρια (368 δισεκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας).

Ο Max Bergmann, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, δήλωσε ότι η συμφωνία θα απαιτήσει τελικά υγιείς οικονομίες και ότι και οι τρεις χώρες αντιμετωπίζουν πιέσεις στο κόστος ζωής.

Μέχρι τότε, το τοπίο στον Ινδο-Ειρηνικό θα μπορούσε να έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό.