1 Μαρτίου 1981: Η ημέρα που ο μαχητής του IRA Μπόμπι Σαντς ξεκινά απεργία πείνας

Σαν σήμερα, 1 Μαρτίου 1981, ο Μπόμπι Σαντς ξεκίνησε απεργία πείνας στη φυλακή, διεκδικώντας το καθεστώς του πολιτικού κρατούμενου. Η άρνηση της τότε πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ να ικανοποιήσει το αίτημά του, τον οδήγησε στο θάνατο στις 5 Μαΐου 1981.

Ο θάνατος του Μπόμπι Σαντς και αυτός άλλων εννέα απεργών πείνας προκάλεσε ένα νέο κύμα στρατολόγησης και δραστηριότητας του IRA(Irish Republican Army). Η διεθνής κάλυψη των ΜΜΕ έστρεψε την προσοχή στους απεργούς πείνας αλλά και το δημοκρατικό κίνημα γενικά, προκαλώντας επαίνους αλλά και κριτική.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Ρόμπερτ Τζέραρντ Σαντς (Robert Gerard Sands) γεννήθηκε στο Μπέλφαστ στις 9 Μαρτίου 1954. Ήταν το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Τζον και της Ροζαλίν Σαντς, δύο πιστών Καθολικών. Από μικρό παιδί, ο Μπόμπι ζούσε και μεγάλωνε με τις έντονες διαμάχες μεταξύ των Καθολικών ή Δημοκρατικών (των Ιρλανδών που ζητούν την ενσωμάτωση της Βόρειας Ιρλανδίας στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας) και των Προτεσταντών ή Ενωτικών (των Ιρλανδών που παραμένουν πιστοί στο βρετανικό στέμμα).

Σε ηλικία 10 ετών αναγκάστηκε να μετακομίσει με την οικογένειά του σε άλλη γειτονιά του Μπέλφαστ. «Ήμουν ένα αγόρι της εργατικής τάξης από το εθνικιστικό γκέτο, αλλά είναι η καταστολή μού δημιούργησε το επαναστατικό πνεύμα της ελευθερίας», είχε γράψει ο Σαντς για τα παιδικά του χρόνια. Σε ηλικία 18 ετών, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά του ως μαθητευόμενος τεχνίτης αυτοκινήτων και να μετακινηθεί ξανά με την οικογένειά του σε άλλη γειτονιά.

Δραστηριότητες ως μέλος του IRA

Η καταπίεση των Καθολικών από τους Προτεστάντες ριζοσπαστικοποίησε τον Σαντς και τον ώθησε να ενταχθεί στον IRA το 1972. Οι δεσμοί του με την οργάνωση, που διεκδικούσε με δυναμικά μέσα την απόσπαση της Βόρειας Ιρλανδίας από τη Μεγάλη Βρετανία, δεν πέρασαν απαρατήρητοι από τις αρχές. Αργότερα, εκείνο το έτος, συνελήφθη για κατοχή πυροβόλων όπλων και καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών ετών.

Στη φυλακή συνάντησε κορυφαία στελέχη του IRA, όπως ο Τζέρι Άνταμς, τα οποία εκτίμησαν τις ικανότητές του, με αποτέλεσμα μετά την αποφυλάκισή του να ανέλθει τάχιστα στην ιεραρχία της οργάνωσης. Ανήκε στην αριστερή πτέρυγα του IRA και παρότρυνε τους συντρόφους του να υιοθετήσουν σοσιαλιστικές πολιτικές. Ο Σαντς ήταν θαυμαστής της πολιτικής δράσης και του συγγραφικού έργου των Τζορτζ Τζάκσον, Φραντς Φανόν, Τσε Γκεβάρα και του ιρλανδού σοσιαλιστή Τζέιμς Κόνολι.

Με την απελευθέρωσή του, ο Σαντς επέστρεψε αμέσως στην πολιτική δράση και γρήγορα έγινε δημοφιλής στις τάξεις των Καθολικών. Στα τέλη του 1976, οι αρχές τον συνέλαβαν ξανά, αυτή τη φορά για μία βομβιστική ενέργεια σε μια μεγάλη εταιρεία επίπλων και την επακόλουθη ανταλλαγή πυρών μεταξύ των δραστών και της αστυνομίας. Αφού υποβλήθηκε σε απάνθρωπη ανάκριση και δικάστηκε με αμφισβητούμενα αποδεικτικά στοιχεία, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 14 ετών, την οποία άρχισε να εκτίει στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Μέιζ, στα περίχωρα του Μπέλφαστ.

Από την πρώτη μέρα του εγκλεισμού του ανέπτυξε ακτιβιστική δράση, ζητώντας μεταρρυθμίσεις στο σωφρονιστικό σύστημα, με αποτέλεσμα συχνά να βρίσκεται σε κελί απομόνωσης.

Ο βασικός ισχυρισμός του ήταν ότι αυτός και οι άλλοι συγκρατούμενοί του μέλη του IRA έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως πολιτικοί κρατούμενοι και αιχμάλωτοι πολέμου και όχι τρομοκράτες, όπως επέμενε η βρετανική κυβέρνηση.

Την 1η Μαρτίου 1981, ο Σαντς και άλλοι εννέα συγκρατούμενοί του αποφάσισαν να ξεκινήσουν απεργία πείνας μέχρι θανάτου.

Εκτός από το βασικό τους επιχείρημα, ότι έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως πολιτικοί κρατούμενοι, τα υπόλοιπα αιτήματά τους κυμαίνονταν από το να επιτρέπεται στους κρατουμένους να φορούν τα δικά τους ρούχα μέχρι να δέχονται επισκέψεις και αλληλογραφία.

Μέλος της Βουλής

Οι αρχές απέρριψαν τα αιτήματά του και ο ίδιος ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει την απεργία πείνας. Σταδιακά η υγεία του άρχισε να επιδεινώνεται και κατά τη διάρκεια των πρώτων 17 ημερών είχε χάσει 8 κιλά. Εν τω μεταξύ, ο Σαντς, σε μία προσπάθεια να αναδείξει τον αγώνα του, έθεσε υποψηφιότητα για τη βουλευτική έδρα της εκλογικής περιφέρειας Φέρμανα και Σάουθ Τάιροουν, που θα κρινόταν σε επαναληπτική εκλογή.

Στις 9 Απριλίου εξελέγη βουλευτής του Βρετανικού Κοινοβουλίου, επικρατώντας του Προτεστάντη αντιπάλου του, προκαλώντας σοκ στη βρετανική κυβέρνηση και ακυρώνοντας πανηγυρικά το επιχείρημά της ότι ο IRA ήταν μία περιθωριακή τρομοκρατική οργάνωση και δεν τύγχανε λαϊκής υποστήριξης.

Παρά την εκλογή του, ο Σαντς συνέχισε την απεργία πείνας, καθώς η στάση της Θάτσερ δεν άλλαξε. Στις 3 Μαΐου έπεσε σε κώμα και στις 5 Μαΐου 1981 άφησε την τελευταία του πνοή στη φυλακή του Μέιζ. Ο Μπόμπι Σαντς ήταν 27 ετών και είχε αρνηθεί τροφή για 66 ημέρες. Τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του τις πέρασε σε μία κλίνη νερού για την προστασία του φθαρμένου και εύθραυστου σώματός του.

Ο θάνατος του Σαντς προκάλεσε κύματα αγανάκτησης σ’ όλο τον κόσμο. Οι ΗΠΑ εξέφρασαν «βαθιά λύπη», εφημερίδες σε όλο τον κόσμο καταδίκασαν την «αναισθησία» της Θάτσερ ν’ αφήσει ένα μέλος του κοινοβουλίου να πεθάνει και μεγάλες ταραχές ξέσπασαν στους δρόμους της Βόρειας Ιρλανδίας. Την πομπή της κηδείας του παρακολούθησαν περισσότερα από 100.000 άτομα.

Τους επόμενους μήνες, εννέα ακόμη κρατούμενοι, μέλη του IRA, πέθαναν σε απεργίες πείνας, που σταμάτησαν τελικά στις 3 Οκτωβρίου 1981.

Τελικά, η βρετανική κυβέρνηση, υποκύπτοντας και στις διεθνείς πιέσεις, ικανοποίησε τα περισσότερα αιτήματα των φυλακισμένων στελεχών του IRA και πολλοί από αυτούς απελευθερώθηκαν βάσει της λεγόμενης «Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής» (10 Απριλίου 1998), που έθεσε τέλος στις μακροχρόνιες συγκρούσεις στη Βόρεια Ιρλανδία και είναι γνωστή στη βρετανική πολιτική ιστορία ως «Οι Ταραχές» («The Troubles»).

Γεγονότα σαν σήμερα 1 Μαρτίου

350: Ο Βετράνιος αυτοανακηρύσσεται Καίσαρας κατόπιν προτροπής της Κωνσταντίνας, αδελφής του Κωνστάντιου Β΄.

1562: Δεκάδες Ουγενότοι σφαγιάζονται από Καθολικούς στο Βασί της Γαλλίας, σηματοδοτώντας την έναρξη των Γαλλικών Θρησκευτικών Πολέμων.

1565: Ιδρύεται το Ρίο ντε Τζανέιρο.

1633: Ο Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν διεκδικεί τη θέση του διοικητή της Νέας Γαλλίας εξ ονόματος του καρδινάλιου Ρισελιέ.

1692: Η Σάρα Γκουντ, η Σάρα Όσμπορν και η Τιτούμπα προσάγονται ενώπιον των τοπικών δικαστών στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης, ξεκινώντας αυτό που θα γινόταν γνωστό ως δίκη των μαγισσών του Σάλεμ.

1700: Η Σουηδία εισάγει το δικό της σουηδικό ημερολόγιο, σε μία προσπάθεια να υιοθετήσει σταδιακά το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Επανέρχεται στο Ιουλιανό ημερολόγιο την ίδια ημερομηνία το 1712 και εισάγει το Γρηγοριανό ημερολόγιο επίσης την ίδια ημερομηνία το 1753.

1815: Ο Ναπολέων επιστρέφει στη Γαλλία από την εξορία του στην Έλβα.

1845: Ο Τζον Τάιλερ υπογράφει νομοσχέδιο που επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να προσαρτήσουν τη Δημοκρατία του Τέξας.

1867: Η Νεμπράσκα γίνεται η 37η πολιτεία των Η.Π.Α. Το Λάνκαστερ μετονομάζεται σε Λίνκολν και γίνεται πρωτεύουσα της πολιτείας.

1914: Η Δημοκρατία της Κίνας γίνεται μέλος της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης.

1923: Εφαρμόζεται στην Ελλάδα το γρηγοριανό ημερολόγιο.

1933: Ο Χίτλερ συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του στη Γερμανία.

1935: Ξεσπάει στην Ελλάδα στρατιωτικό κίνημα βενιζελικών αξιωματικών.

1936: Ολοκληρώνεται το φράγμα Χούβερ.

1943: Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ αφοπλίζουν και συλλαμβάνουν τους αντάρτες της αντιστασιακής Οργάνωσης ΕΣΑΠ, μεταξύ αυτών, τον Γεώργιο Κωστόπουλο και Στέφανο Σαράφη.

1946: Εθνικοποιείται η Τράπεζα της Αγγλίας.

1947: Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αρχίζει τις χρηματοοικονομικές του πράξεις.

1953: Ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν παθαίνει εγκεφαλικό και καταρρέει. Πεθαίνει τέσσερις ημέρες αργότερα.

1956: Η IATA ολοκληρώνει ένα σχέδιο φωνητικού αλφαβήτου για τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας.

1962: Αεροσκάφος της American Airlines συντρίβεται κατά την απογείωσή του από το αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης.

1966: Το σοβιετικό ρομποτικό διαστημόπλοιο Βενέρα 3 προσεδαφίζεται στην Αφροδίτη και γίνεται το πρώτο διαστημόπλοιο που προσεδαφίζεται στην επιφάνεια άλλου πλανήτη.

1981: Ο Μπόμπι Σαντς, μέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, ξεκινά στη φυλακή απεργία πείνας.

Γεννήσεις σαν σήμερα 1 Μαρτίου

1432: Ισαβέλλα της Κοΐμπρα, βασίλισσα της Πορτογαλίας

1445: Σάντρο Μποττιτσέλλι, Ιταλός ζωγράφος

1798: Γρηγόριος ΣΤ΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

1810: Φρεντερίκ Σοπέν, Πολωνός συνθέτης

1842: Νικόλαος Γύζης, Έλληνας ζωγράφος

1870: Ευγένιος Αντωνιάδης, Έλληνας αστρονόμος

1886: Όσκαρ Κοκόσκα, Αυστριακός ζωγράφος και ποιητής

1896: Δημήτρης Μητρόπουλος, Έλληνας διευθυντής ορχήστρας και συνθέτης

1903: Γιώργος Ζογγολόπουλος, Έλληνας γλύπτης

1904: Γκλεν Μίλερ, Αμερικάνος τρομπονίστας

1910: Ντέιβιντ Νίβεν, Άγγλος ηθοποιός

1911: τον ΝταΓκράντι, Αμερικανός σεναριογράφος

1917: Ρόμπερτ Λόουελλ, Αμερικανός ποιητής

1929: Γκεόργκι Μάρκοφ, Βούλγαρος συγγραφέας

1933: Δημήτρης Θ. Τσάτσος, Έλληνας πολιτικός

1937: Κώστας Βαλλιάνος, Έλληνας ποδοσφαιριστής

1939: Τσβέταν Τοντόροφ, Βούλγαρος φιλόσοφος

1949: Σίντο Μάρτενς, Ολλανδός τραγουδιστής

1954: Ρον Χάουαρντ, Αμερικανός σκηνοθέτης

1965: Μπούκερ Τι, Αμερικανός παλαιστής

1969: Χαβιέρ Μπαρδέμ, Ισπανός ηθοποιός

1980: Μπεσκιοϊλού Αντέμ, Τούρκος μουσικός και τραγουδιστής

1983: Μελέιν Γουόκερ, Τζαμαϊκανή αθλήτρια

1983: Λουπίτα Νιόνγκο, Κενυάτισσα ηθοποιός

1987: Kesha, Αμερικανίδα τραγουδίστρια

1994: Τζάστιν Μπίμπερ, Καναδός τραγουδιστής

Θάνατοι σαν σήμερα 1 Μαρτίου

1233: Θωμάς Α΄, κόμης της Σαβοΐας

1697: Φραντσέσκο Ρέντι, Ιταλός ιατρός

1792: Λεοπόλδος Β΄, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

1862: Νικόλαος Λεωτζάκος, Έλληνας στρατιωτικός και αγωνιστής του 1821

1875: Τριστάν Κορμπιέρ, Γάλλος ποιητής

1938: Γκαμπριέλε Ντ' Ανούντσιο, Ιταλός συγγραφέας

1964: Φίλιππος Παπαδόπουλος, Έλληνας κομμουνιστής πολιτικός

1967: Ανδρέας Ζωιόπουλος, Έλληνας ναυτικός πράκτορας

1980: Ντίξι Ντιν, Άγγλος ποδοσφαιριστής

1983: Άρθουρ Κέσλερ, Ούγγρος συγγραφέας

1983: Χιντέο Κομπαγιάσι, Ιάπωνας συγγραφέας

1988: Αλέξανδρος Αθανασιάδης, Έλληνας βιομήχανος

1990: Ευάγγελος Σταμάτης, Έλληνας φυσικομαθηματικός

1994: Γεώργιος Δασκαλάκης, Έλληνας καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου

1998: Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνας βυζαντινολόγος

2004: Κώστας Μόντης, Κύπριος συγγραφέας

2007: Μανουέλ Μπέντο, Πορτογάλος ποδοσφαιριστής

2007: Κολέτ Μπροσέ, Γαλλίδα ηθοποιός

2012: Λούτσιο Ντάλλα, Ιταλός τραγουδιστής

2013: Ανδρέας Άθενς, Αμερικανός επιχειρηματίας

2014: Αλέν Ρενέ, Γάλλος σκηνοθέτης

2015: Κρίστιαν Βελπ, Γερμανός καλαθοσφαιριστής

2016: Γιώργος Τσακανίκας, Έλληνας σφαιροβόλος

2017: Γιάννης Τσιντσάρης, Έλληνας αρσιβαρίστας

2019: Φαίδων Γεωργίτσης, Έλληνας ηθοποιός